Zastosowania interdyscyplinarnej teorii gatunków w badaniach informatologicznych
Marek Nahotko
http://orcid.org/0000-0002-4823-8080
Afiliacja: Institute of Information Studies, Faculty of Management and Social Communication, Jagiellonian University in Kraków, Poland, Polska
Abstrakt
Cel/Teza: Celem artykułu jest przedstawienie możliwości zastosowania interdyscyplinarnej teorii gatunków, tworzonej i rozwijanej przez uczonych wielu dyscyplin, między innymi w badaniach informacji naukowej (informatologii). Tezą autora jest możliwość zastosowania teorii gatunków w informatologii, co powinno otworzyć nowe i interesujące, interdyscyplinarne perspektywy badawcze.
Koncepcja/Metody badań: Zastosowano metodę krytycznej analizy literatury przedmiotu w celu omówienia podstawowych założeń interdyscyplinarnej teorii gatunków tekstu/informacji w jej rozwoju historycznym na świecie i w Polsce. Z zastosowaniem podobnej metody przedstawione zostały także najważniejsze kierunki zastosowań teorii gatunków w informatologii.
Wyniki i wnioski: Zanim teoria gatunków znalazła zastosowanie w informatologii, była ona rozwijana w wielu innych dziedzinach i dyscyplinach, takich jak: językoznawstwo, literaturoznawstwo, retoryka, komunikacja i media, analiza dyskursu, socjologia, pedagogika i innych oraz w wielu krajach na wszystkich kontynentach (głównie w USA, Australii, Brazylii i krajach skandynawskich). Sukces tej teorii, stosowanej w badaniach wielu dyscyplin, wynika z kierunków jej interdyscyplinarnego rozwoju, poczynając od klasycznych teorii językoznawczych i retoryki, w których stosowana była do badania zagadnień związanych z kategoryzacją tekstów, aż po tzw. gatunki „de facto” i ich funkcje w codziennych działaniach komunikacyjnych (podejście socjologiczne/retoryczne). Jej zastosowanie w badaniach informatologii powoduje, że obiekty informacyjne rozumiane są jako konstrukty społeczne, których znaczenie jest konstruowane w dyskursie społecznym, w oparciu o wiedzę gatunkową społeczności użytkowników gatunku. Biblioteka, podobnie jak każdy system informacyjny, może być uważana za środowisko społecznej aktywności komunikacyjnej, realizowanej w powtarzalnych sytuacjach organizacji i wyszukiwania informacji. Oznacza to, że aktywność zawodowa bibliotekarza (lub innego pracownika informacji) polega na działaniach retorycznych, służących tworzeniu obiektów informacyjnych, w takim samym stopniu, jak innych twórców informacji, np. autorów publikacji naukowych. Funkcjonowanie systemu informacyjnego, służące tworzeniu i organizacji informacji tekstowej, powinno być badane z wykorzystaniem metod stosowanych i typowych dla innych dyscyplin, głównie społecznych i humanistycznych, ponieważ dają one szerszą perspektywę badawczą.
Oryginalność/Wartość poznawcza: W artykule opisano nadal niedostatecznie znane możliwości zastosowania teorii gatunków w badaniach informatologicznych, szczególnie z punktu widzenia możliwości współpracy naukowej z przedstawicielami innych dyscyplin, takich jak językoznawstwo i socjologia.
Słowa kluczowe
Badania interdyscyplinarne; Genologia; Interdyscyplinarność informatologii; Teoria gatunków; Teorie informatologii
Bibliografia
Andersen, J. (2004). Analyzing the Role of Knowledge Organization in Scholarly Communication [online]. Royal School of Library and Information Science, [20.04.2020], https:/curis.ku.dk/ws/ files/47069480/jack_andersen_phd.pdf
Andersen, J. (2006). The Public Sphere and Discursive Activities: Information Literacy as Sociopo¬litical Skills. Journal of Documentation, 62(2), 213–228.
Andersen, J. (2008). The Concept of Genre in Information Studies. Annual Review of Information Science and Technology, 42(1), 339–367.
Andersen, J., ed. (2015). Genre Theory in Information Studies. Bingley: Emerald Publ.
Andersen, J. (2015a). Introduction. In: J. Andersen (ed.). Genre Theory in Information Studies (xiii– xvi). Bingley: Emerald Publ.
Andersen, J. (2015b). Re-describing Knowledge Organization – a Genre and Activity-based View. In: J. Andersen (ed.). Genre Theory in Information Studies (13–42). Bingley: Emerald Publ.
Andersen, J. (2015c). What Genre Theory does. In: J. Andersen (ed.) Genre Theory in Information Studies (1–12). Bingley: Emerald Publ.
Andersen, J. (2017). Genre, Organized Knowledge, and Communicative Action in Digital Culture. In: J. Andersen & L. Skouvig (eds.). The Organization of Knowledge: Caught Between Global and Local Meanings (1–16). Bingley: Emerald Publ.
Antunes, P., Costa C., Pino, J. (2006). The Use of Genre Analysis in the Design of Electronic Meeting Systems. Information Research, [online], 11(3), [19.04.2020], http://InformationR.net/ir/11-3/ paper251.html.
Apostel, L. et al. (1972). Interdisciplinarity: Problems of Teaching and Research in Universities. Paris: OECD.
Austin, J. (1993). Mówienie i poznanie. Rozprawy i wykłady filozoficzne. Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN.
Bawarshi, A. (2016). Between Genres. Uptake, Memory, and US Public Discourse on Israel-Palestine. In: M. Reiff & A. Bawarshi (eds.). Genre and the Performance of Publics (43–59). Boulder, CO: Univ. of Colorado Press.
Bawarshi, A., Reiff, M. (2010). Genre. An Introduction to History, Theory, Research, and Pedagogy. West Lafayette: Parlor Press.
Bazerman, Ch. (2009). Genre and Cognitive Development: Beyond Writing to Learn. In: Ch. Bazerman, A. Bonini & D. Figueiredo (eds.). Genre in a Changing World (283–298). Fort Collins, CO: Parlor Press.
Bazerman, Ch. (2012). Writing with Concepts: Communal, Internalized, and Externalized. Mind, Culture, and Activity, 19(3), 259–272.
Beghtol, C. (1995). Within, Among, Between: Three Faces of Interdisciplinarity. Canadian Journal of Information and Library Science, 20(2), 30–41.
Burke, K. (1951). A Rhetoric of Motives. Berkeley, CA: Univ. of California Press.
Chang, Y. (2018). Examining Interdisciplinarity of Library and Information Science (LIS) Based on LIS Articles Contributed by non-LIS Authors. Scientometrics, 116(3), 1589–1613.
Crowston, K., Kwasnik, B. (2003). Can Document-Genre Metadata Improve Information Access to Large Digital Collections? Library Trends, 52(2), 345–361.
Feinberg, M. (2015). Genres without Writers: Information Systems and Distributed Authorship. In: J. Andersen (ed.). Genre Theory in Information Studies (43–66). Bingley: Emerald.
Foscarini, F. (2015). Organizational Records as Genres: an Analysis of the “Documentary Reality” of Organizations from the Perspectives of Diplomatics, Records Management, and Rhetorical Genre Studies. In: J. Andersen (ed.). Genre Theory in Information Studies (115–132). Bingley: Emerald Publ.
Freadman, A. (2002). Uptake. In: R. Coe, L. Lingard & T. Teslenko (eds.). The Rhetoric and Ideology of Genre: Strategies for Stability and Change (39–53). Cresskill, NJ: Hampton Univ. Press.
Frow, J. (2015). Genre. London, New York: Routledge.
Furdal, A. (1982). Genologia lingwistyczna. Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego, 39, 61–70.
Geisler, C. et al. (2001). IText: Future Directions for Research on the Relationship between Informa¬tion Technology and Writing. Journal of Business and Technical Communication, 15(3), 269–308.
Giddens, A. (2003). Stanowienie społeczeństwa. Zarys teorii strukturacji. Warszawa: Zysk i S-ka.
Goody, J. (2020). Logika pisma a organizacja społeczeństwa. Warszawa: Wydaw. Uniw. Warszawskiego.
Habermas, J. (2015). Teoria działania komunikacyjnego. T. 1. Racjonalność działania a racjonalność społeczna. Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN.
Halliday, M. (2003). Language as Social Semiotic. In: J. Maybin (ed.) Language and Literacy in Social Practice (23–43). Clevedon: Multilingual Matters.
Hjørland, B. (2002). Domain Analysis in Information Science. Eleven Approaches – Traditional as well as Innovative. Journal of Documentation, 58(4), 422–462.
Holland, G. (2008). Information Science: An Interdisciplinary Effort? Journal of Documentation, 64(1), 7–23.
Hjørland, B. (2019). The Foundation of Information Science: One World or Three? A Discussion of Gnoli (2018). Journal of Documentation, 75(1), 164–171.
Holmes, B. (1999). An Inquiry into the Domain of Information Science, with an Emphasis on Contri¬buting Disciplines, 1973 to 1998: Preliminary Results. In: Information Science: where has it been, where is it going? (84–114). Proceedings of the Annual Conference of CAIS, June 9–11, 1999. Sherbrooke, Quebec: Université de Sherbrooke.
Jaeger, P., Burnett, G. (2010). Information Worlds: Social Context, Technology and Information Be¬havior in the Age of the Internet, New York, NY: Routledge.
Kjellberg, S. (2009). Scholarly Blogging Practice as Situated Genre: an Analytical Framework Based on Genre Theory. Information Research [online], 14(3), [19.04.2020], http://InformationR.net/ ir/14–3/paper410.html
Luzón, M. (2005). Genre Analysis in Technical Communication. IEEE Transactions on Professional Communication, 48(3), 285–295.
MacNeil, H. (2015). The Role of Calendars in Constructing a Community of Historical Workers in the Public Records Office of Great Britain ca. 1850s – 1950s. In: J. Andersen (ed.) Genre Theory in Information Studies (91–114). Bingley: Emerald Publishing.
McKenzie, P. (2015). Genre and Typified Activities in Informing and Personal Information Ma¬nagement. In: J. Andersen (ed.) Genre Theory in Information Studies (67–90). Bingley: Emerald Publishing.
Miller, C. (1984). Genre as Social Action. Quarterly Journal of Speech, 70(2), 151–167.
Nahotko, M. (2018). Teoria gatunków w organizacji informacji. Podejście informatologiczne. Kraków: Wydaw. UJ.
Nolin, J., Åström, F. (2010). Turning Weakness into Strength: Strategies for Future LIS. Journal of Documentation, 66(1), 7–27.
Ostaszewska, D. (2008). Genologia Lingwistyczna jako subdyscyplina współczesnego językoznaw¬stwa. W: D. Ostaszewska & R. Cudak (red.). Polska genologia lingwistyczna (11–39). Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN.
Pluzhenskaya, M. (2008). LIS and Other Knowledge Domains: Interdisciplinarity of LIS Scholars’ Publications (Pilot Study). In: C. Guastavino & J. Turner (eds.). Proc. of the 36th Annual Conference of the CAIS [online], Vancouver, Univ. of British Columbia, June 5–7, 2008 [27.04.2020], https:// doi.org/10.29173/cais127
Prebor, G. (2010). Analysis of the Interdisciplinary Nature of Library and Information Science. Journal of Librarianship and Information Science, 42(4), 256–267.
Rogers, Y., Scaife, M., Rizzo, A. (2003). Interdisciplinarity: an Emergent or Engineered Process? Cognitive Science Research paper 556. Brighton: Univ. of Sussex.
Saracevic, T. (1999). Information Science. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 50(12), 1051–1063.
Schryer, C. (2002). Genre and Power: a Chronotopic Analysis. In: R. Coe, L. Lingrad & T. Teslenko (eds.). The Rhetoric and Ideology of Genre: Strategies for Stability and Change (73–102). Cresskill, NY: Hampton Press.
Skouvig, L. (2015). Genres of War: Informing a City. In: J. Andersen (ed.). Genre Theory in Information Studies (133–154). Bingley: Emerald Publishing.
Smiraglia, R. (2002). The Progress of Theory in Knowledge Organization. Library Trends, 50(3), 330–349.
Swales, J. (1990). Genre Analysis. English in Academic and Research Settings. Cambridge: Cambridge Univ. Press.
Tabatabaei, N., Beheshti, J. (2008). Interdisciplinary Outreach of Library and Information Science as Reflected in “Essential Science Indicators”. In: C. Guastavino & J. Turner (eds.). Proc. of the 36th Annual Conference of the CAIS [online], Vancouver, Univ. of British Columbia, June 5–7, 2008 [27.04.2020], https://doi.org/10.29173/cais133
Trace, C., Dillon, A. (2012). The Evolution of the Finding Aid in the United States: from Physical to Digital Document Genre. Archival Science, 12(4), 501–519.
Urbano, C., Ardanuy, J. (2020). Cross-disciplinary Collaboration Versus Coexistence in LIS Serials: Analysis of Authorship Affiliations in Four European Countries. Scientometrics [online], April, [24.04.2020], https://doi.org/10.1007/s11192–020-03471-z
Weinberg, A. (1963). Criteria for Scientific Choice. Minerva, 1(2), 159–171.
Winsor, D. (2007). Using Texts to Manage Continuity and Change in an Activity System. In: M. Za¬chry & Ch. Thralls (eds.). Communicative Practices in Workplaces and the Professions. Cultural Perspectives on the Regulation of Discourse and Organizations (3–19). Amityville, NY: Baywood Publ. Company.
Yates, J., Orlikowski, W. (1992). Genres of Organizational Communication: a Structural Approach to Studying Communication and Media. Academy of Management Review, 17(2), 299–326.
Zins, Ch. (2007). Conceptions of Information Science. Journal of the Association for Information Science and Technology, 58(3), 335–350.
http://orcid.org/0000-0002-4823-8080
Afiliacja: Institute of Information Studies, Faculty of Management and Social Communication, Jagiellonian University in Kraków, Poland, Polska
Biogram:
Dr habil. MAREK NAHOTKO is an Associate Professor at the Jagiellonian University, Institute of Information
Studies. He earned his PhD in bibliology at the University of Wrocław, Poland, and habilitation in
bibliology and informatology at the Warsaw University, Poland. He is specialized in problems of information
and knowledge organization, especially electronic document metadata, and in the use of the Internet and
electronic documents in scholarly communication and information processes. His most important publications include books: Teoria gatunków w organizacji informacji i wiedzy [Genre theory in information
and knowledge organization] (Kraków, 2018), Komunikacja naukowa w środowisku cyfrowym [Scholarly
communication in electronic environment] (Warszawa, 2010), Naukowe czasopisma elektroniczne
[Scholarly electronic journals] (Warszawa, 2007), Opis dokumentów elektronicznych. Teoretyczny model
i możliwości jego aplikacji [Electronic documents description. Theoretical model and possibilities of its application] (Kraków, 2006), Metadane. Sposób na uporządkowanie Internetu. [Metadata. A way to organize
the Internet] (Kraków, 2004).
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
