Metadane w architekturze informacji
Anna Matysek
https://orcid.org/0000-0003-1042-7895
Afiliacja: Uniwersytet Śląski w Katowicach Wydział Humanistyczny, Polska
Jacek Tomaszczyk
https://orcid.org/0000-0002-9199-659X
Afiliacja: Uniwersytet Śląski w Katowicach Wydział Humanistyczny, Polska
Abstrakt
Cel/Teza: Celem artykułu jest przybliżenie roli metadanych w projektowaniu architektury informacji serwisów internetowych. Skupiono się przede wszystkim na metadanych opisowych i strukturalnych, które mają istotny wpływ na organizację i wyszukiwanie informacji na stronach WWW.
Koncepcja/Metody badań: Wyjaśniono czym są metadane, przedstawiono ich rodzaje, standardy oraz funkcje w środowisku cyfrowym. Wyeksponowano znaczenie metadanych w przeglądaniu i wyszukiwaniu informacji. Pokazano sposoby umieszczania metadanych na stronach internetowych tworzonych bezpośrednio w języku HTML oraz w systemie zarządzania treścią WordPress.
Wyniki i wnioski: Metadane pełnią istotną rolę w architekturze informacji serwisów internetowych. Umożliwiają opisywanie obiektów cyfrowych i tworzenie semantycznych powiązań między nimi, co zwiększa efektywność wyszukiwania informacji i użyteczność serwisów. Zaleca się zatem, aby architekci informacji odpowiednio dobierali schematy metadanych, dbając o spójność i szczegółowość ich elementów.
Oryginalność/Wartość poznawcza: Zagadnienie metadanych w organizowaniu i wyszukiwaniu informacji w serwisach internetowych nie zostało do tej pory szczegółowo wyjaśnione w piśmiennictwie dotyczącym architektury informacji.
Słowa kluczowe
Architektura informacji; Dublin Core; Fasety; Metadane; RDF; Tezaurus; Znacznik meta
Deskryptory Biblioteki Narodowej
2001-; Architektura informacji; Klasyfikacja fasetowa; Metadane; Portale internetowe; Tezaurus; Wyszukiwanie informacji;Bibliografia
Ajdukiewicz-Tarkowska, A. (2008). Metadane w Polsce na tle inicjatyw zagranicznych. Zagadnienia Informacji Naukowej, 92(1), 59–84.
ANSI/NISO (2010a). ANSI/NISO Z39.18–2005 (R2010): Scientific and Technical Reports – Preparation, Presentation, and Preservation. Baltimore, MD: NISO Press [online]. NISO [02.08.2021], https:// groups.niso.org/apps/group_public/download.php/12038/Z39_18_2005_R2010.pdf
ANSI/NISO (2010b). ANSI/NISO Z39.19–2005 (R2010): Guidelines for the Construction, Format, and Management of Monolingual Controlled Vocabularies. Baltimore, MD: NISO Press [online]. NISO [02.08.2021], https://groups.niso.org/apps/group_public/download.php/12591/z39–19- 2005r2010.pdf
Baca, M. (2016). Introduction to Metadata: Third Edition. Los Angeles, CA: Getty Publications.
Bednarek, G., Wróbel, A. (2013). Metadane a proces ciągłej digitalizacji obiektów bibliotecznych. Zagadnienia Informacji Naukowej, 101(1), 84–104, https://doi.org/10.36702/zin.590
Bojar, B., red. (2002). Słownik encyklopedyczny informacji, języków i systemów informacyjno-wyszukiwawczych. Warszawa: Wydaw. SBP.
Brachfogel, A. (2009). Terminy Metadanych DCMI [online]. Biblioteka Narodowa, [20.01.2020], https://www.bn.org.pl/download/document/1261049421.pdf
Brachfogel, A. (2010). Terminy metadanych DCMI – nowe zalecenie dla metadanych Dublin Core. Zagadnienia Informacji Naukowej, 95(1), 57–64, https://doi.org/10.36702/zin.682
Caplan, P. (2003). Metadata Fundamentals for All Librarians. Chicago: American Library Association.
Czapnik, G., Gruszka, Z., Tadeusiewicz, H. (2011). Podręczny słownik bibliotekarza. Warszawa: Wydaw. SBP.
DCMI (2020). DCMI Metadata Terms [online]. Dublin Core Metadata Initiative [20.01.2020], https:// www.dublincore.org/specifications/dublin-core/dcmi-terms/
Ding, W., Lin, X., Zarro, M. (2017). Information Architecture: The Design and Integration of Information Spaces. San Rafael, California: Morgan & Claypool Publishers.
Fagan, J. C. (2010). Usability Studies of Faceted Browsing: A Literature Review. Information Technology and Libraries, 29(2), 58–66, https://doi.org/10.6017/ital.v29i2.3144
Garrett, J. J. (2011). The Elements of User Experience: User-Centered Design for the Web and Beyond. Berkeley, CA: New Riders.
Gartner, R. (2016). Metadata: Shaping Knowledge From Antiquity to the Semantic Web. Cham: Springer.
Gordon, S., Habermann, T. (2018). The Influence of Community Recommendations on Metadata Completeness. Ecological Informatics, 43, 38–51, https://doi.org/10.1016/j.ecoinf.2017.09.005
Greenberg, J. (2005). Understanding Metadata and Metadata Schemes. Cataloging & Classification Quarterly, 40(3–4), 17–36, https://doi.org/10.1300/J104v40n03_02
Griffel, D. M., McIntosh, S. D. (1967). ADMINS: A Progress Report [online]. Center for International Studies, Massachusetts Institute of Technology. [20.01.2020], https://dspace.mit.edu/handle/1721.1/82974
Gruber, T. R. (1993). A Translation Approach to Portable Ontology Specifications. Knowledge Acquisition, 5(2), 199–220, https://doi.org/10.1006/knac.1993.1008
ISO (2011). ISO 25964–1:2011 Information and documentation: Thesauri and interoperability with other vocabularies. Part 1. Thesauri for information retrieval, https://www.iso.org/standard/53657.html
ISO (2013). ISO 25964–2:2013 Information and documentation: Thesauri and interoperability with other vocabularies. Part 2. Interoperability with other vocabularies, https://www.iso.org/standard/53658.html
ISO (2015). ISO 24622–1:2015 Language Resource Management — Component Metadata Infrastructure (CMDI) — Part 1: The Component Metadata Model . https://www.iso.org/standard/37336.html
Jijavadze, E., Gabrichidze, N. (2010). Controlled Vocabularies [online].[20.01.2020], https://slideplayer. com/slide/10978700/
Kazienko, P. (1998). Struktura hipertekstu a struktura systemu WWW. Zagadnienia Informacji Naukowej, 2, 36–56.
Kules, B., Capra, R. (2012). Influence of Training and Stage of Search on Gaze Behavior in a Library Catalog Faceted Search Interface. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 63(1), 114–138, https://doi.org/10.1002/asi.21647
Malak, P., Osińska, V., Bednarek-Michalska, B. (2017). Jakość wybranych elementów metadanych stosowanych w polskich bibliotekach i repozytoriach cyfrowych. Zagadnienia Informacji Naukowej, 109(1), 97–123, https://doi.org/10.36702/zin.351
Martin, L. (2019). Everyday Information Architecture. New York, NY: A Book Apart.
Matysek, A. (2014). Normalizacja europejska w zakresie informatologii. Katowice: Wydaw. UŚ.
Mayernik, M. S. (2020). Metadata. Knowledge Organization, 47(8), 696–713, https://doi. org/10.5771/0943–7444-2020–8-696
NDAP & ICM UW (2005). Standard metadanych e-PL-0.1–20050520. Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, & Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego UW [online]. Archiwa Państwowe [20.01.2020], https://archiwa.gov.pl/images/docs/e-PL-0.1-2.pdf
Nahotko, M. (2018). Jakość metadanych opisowych i możliwości ich współdziałania [online]. Biuletyn EBIB [online], 179(2), [29.04.2021]. http://open.ebib.pl/ojs/index.php/ebib/article/view/625
Nahotko, M. (2004). Metadane: Sposób na uporządkowanie Internetu. Kraków: Wydaw. UJ.
Nahotko, M. (2005). Metadane i ontologie w systemach zarządzania wiedzą. W: M. Kocój (red.), Profesjonalna informacja w Internecie (144–149). Kraków: Wydaw. UJ.
Nahotko, M. (2012). Struktury danych. W: M. Janiak, M. Krakowska, M. Próchnicka (red.). Biblioteki cyfrowe (362–371). Warszawa: Wydaw. SBP.
NMM (2013). Digizaurus – słownik hierarchiczny pojęć opracowany na potrzeby Międzymuzealnej Grupy ds. Digitalizacji. Międzymuzealna Grupa ds. Digitalizacji DigiMu, Muzeum Narodowe w Gdańsku, Centralne Muzeum Morskie w Gdańsku, & Muzeum Zamkowe w Malborku. [online]. Narodowe Muzeum Morskie [20.01.2020], https://www.nmm.pl/upload/Files/cke/Digizaurus_material_1.0.pdf
PN (1992). PN-92/N-09018 Tezaurus jednojęzyczny. Zasady tworzenia, forma i struktura. Warszawa: Polski Komitet Normalizacji, Miar i Jakości [norma wycofana].
Pomerantz, J. (2015). Metadata. Cambridge, MA: The MIT Press.
Pulikowski, A. (2018). Modelowanie procesu wyszukiwania informacji naukowej: Strategie i interakcje. Katowice: Wydaw. UŚ.
Ranganathan, S. R. (1967). Prolegomena to Library Classification. New York: Asia Publishing House.
RDA (b.d.). RDA Metadata Standards Directory. [online]. Research Data Alliance [20.01.2020], http:// rd-alliance.github.io/metadata-directory/standards/
RDF (2014). RDF 1.1 Concepts and Abstract Syntax [online]. W3C [20.01.2020], https://www.w3.org/ TR/rdf11-concepts/
Riley, J. (2017). Understanding Metadata: What is Metadata, and What Is It For? [online]. NISO [20.01.2020], https://groups.niso.org/apps/group_public/download.php/17446/Understanding%20 Met%E2%80%A6
Rosenfeld, L., Morville, P., Arango, J. (2017). Architektura informacji w serwisach internetowych i nie tylko. Gliwice: Helion.
Roszkowski, M. (2017). Formaty danych strukturalnych w zasobach World Wide Web. Zagadnienia Informacji Naukowej – Studia Informacyjne, 110(2), 46–72, https://doi.org/10.36702/zin.366
Satija, M. P. (2017). Colon Classification [online]. Encyclopedia of Knowledge Organization. [02.08.2021], https://www.isko.org/cyclo/colon_classification
Seolus. (b.d.). Dublin Core Metadata Generator [online]. WordPress.Org. [18.02.2021], https:// wordpress.org/plugins/dublin-core-metadata-generator/
Skórka, S. (2014). Fasety na nowo odkryte. Integrowanie systemów nawigacji i organizacji informacji. Zagadnienia Informacji Naukowej, 52(2), 92–109, https://doi.org/10.36702/zin.551
Smiraglia, R. (2005). Metadata: A Cataloger’s Primer. Binghamton, N.Y.: Haworth Press.
Spencer, D. (2010). A Practical Guide to Information Architecture. Victoria, Australia: UX Mastery.
Sosińska-Kalata, B. (2001). Język informacyjno-wyszukiwawczy jako narzędzie organizacji wiedzy. Zagadnienia Informacji Naukowej, 2, 28–42.
Ścibor, E., Tomasik-Beck, J. (1995). Metodyka budowy tezaurusów. Warszawa: IINTE.
Tomaszczyk, J. (2007). Taksonomia jako narzędzie organizacji informacji. Zagadnienia Informacji Naukowej, 1, 40–49.
Tomaszczyk, J. (2014). Model systemu informacji terminologicznej. Katowice: Wydaw. UŚ.
Understanding Metadata (2004). [online]. Bonanza Creek LTER [30.06.2021], https://www.lter.uaf. edu/metadata_files/UnderstandingMetadata.pdf
Ungurian, O. (1975). Teoria i praktyka klasyfikacji fasetowej S. R. Ranganathana. Warszawa: IINTE.
Wassilew, A. Z., Papińska-Kacperek, J. (2017). Wybrane problemy semantyczne we współczesnych systemach informatycznych. Roczniki KAE, 44(2), 23–33.
Weynand, D., Piccin, V., Weise, M. (2015). How Video Works (3rd edition). Routledge.
Woźniak-Kasperek, J. (2005). Podstawy budowy tezaurusa: Poradnik. Warszawa: Wydaw. SBP.
Zeng, M. L., Qin, J. (2016). Metadata. Chicago: ALA Neal-Schuman.
Żytniewski, M. (2004). Koncepcje zastosowań metadanych w systemach informatycznych. W: T. Porębska-Miąc, H. Sroka (red.). Systemy wspomagania organizacji SWO’2004 (387–394). Katowice: Wydaw. AE im. Karola Adamieckiego.
https://orcid.org/0000-0003-1042-7895
Afiliacja: Uniwersytet Śląski w Katowicach Wydział Humanistyczny, Polska
Biogram:
Dr ANNA MATYSEK jest adiunktem w Instytucie Nauk o Kulturze Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Jej zainteresowania badawcze skupiają się wokół architektury informacji, narzędzi cyfrowych i wyszukiwania informacji. Ważniejsze publikacje: Architektura informacji w piśmiennictwie zagranicznym 1982–2018: analiza ilościowa (Zagadnienia Informacji Naukowej, 2018), IA, UX, UID, IxD – analiza terminów i pojęć (Zagadnienia Informacji Naukowej, 2020, współaut. J. Tomaszczyk), Narzędzia projektantów produktów cyfrowych (Zagadnienia Informacji Naukowej, 2020).
Kontakt z autorką:
anna.matysek@us.edu.pl
Instytut Nauk o Kulturze,
Wydział Humanistyczny
Uniwersytet Śląski w Katowicach
pl. Sejmu Śląskiego 1
40-032 Katowice
https://orcid.org/0000-0002-9199-659X
Afiliacja: Uniwersytet Śląski w Katowicach Wydział Humanistyczny, Polska
Biogram:
JACEK TOMASZCZYK, doktor habilitowany nauk humanistycznych, profesor w Instytucie Nauk o Kulturze Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. W kręgu jego zainteresowań leży teoria i terminologia architektury informacji oraz indywidualne zarządzanie informacją i wiedzą. Ważniejsze publikacje: Metodyka tworzenia i ewaluacji cyfrowych narzędzi indywidualnego zarządzania informacją (R. Sapa, red., Diagnostyka w zarządzaniu informacją: perspektywa informatologiczna, 2017), Cyfrowy warsztat humanisty (współautor: Anna Matysek), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN SA, 2020. IA, UX, UID, IxD – analiza terminów i pojęć, (2020, współaut. A. Matysek).
Kontakt z autorem:
jacek.tomaszczyk@us.edu.pl
Instytut Nauk o Kulturze, Wydział Humanistyczny
Uniwersytet Śląski w Katowicach
pl. Sejmu Śląskiego 1
40-032 Katowice
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
