Obszary badań współczesnej informatologii (nauki o informacji)
Barbara Sosińska-Kalata
Afiliacja: Zakład Systemów Informacyjnych, Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych, Wydział Historyczny, Uniwersytet Warszawski, Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych, Polska
Abstrakt
Cel/teza: Celem artykułu jest przedstawienie kierunków rozwoju pola badawczego nauki o informacji (informatologii), od momentu jej wyodrębnienia się jako samodzielnej dyscypliny naukowej po czasy najnowsze.
Koncepcja/metody badań: Na podstawie krytycznej analizy piśmiennictwa w chronologicznej kolejności przedyskutowano zmieniające się nazewnictwo dyscypliny i porównano kryjące się za tymi zmianami kolejne próby redefiniowania zadań i celów badawczych nauki o informacji. Prezentacja ewolucji koncepcji nauki o informacji stanowi tło dla przedyskutowania wyników analizy współczesnych nurtów badawczych w nauce o informacji, przeprowadzonej na próbie 361 artykułów opublikowanych w czterech najważniejszych dla tej dyscypliny badawczych czasopismach międzynarodowych: „Journal of American Society for Information Science and Technology”, „Journal of Information Science” i „Journal of Documentation” (2011–2012) oraz „Annual Review of Information
Science and Technology” (2007–2011).
Wyniki i wnioski: Prześledzono kształtowanie się nauki o informacji od jej najwcześniejszej koncepcji sformułowanej przez Paula Otleta po współczesne interpretacyjne badania zachowań informacyjnych oraz próby integracji społecznej i technologicznej perspektywy badań informatologicznych. Zwrócono uwagę na narastającą multidyscyplinarność nauki o informacji oraz konsekwentny rozwój dwóch odrębnych obszarów badawczych: związanego z doskonaleniem technologii informacyjnej i skupionego na użytkowaniu informacji i zachowaniach informacyjnych. Mimo rosnącej różnorodności problematyki badawczej nauki o informacji jej niezmienną oś problemową stanowi zapewnianie skutecznego komunikowania utrwalonej wiedzy pomiędzy ludźmi w różnych środowiskach ich aktywności i przy użyciu możliwie najbardziej efektywnych metod i narzędzi. Analiza najnowszego piśmiennictwa dyscypliny potwierdziła, iż główne nurty badawcze stanowią nadal zagadnienia związane z rozwojem technologii informacyjnych i z poznawaniem zachowań informacyjnych oraz użytkowania informacji. Nie został natomiast jednoznacznie potwierdzony opisywany w literaturze zwrot ku badaniu zjawisk informacyjnych w świecie społecznym i w kontekście kulturowym. Badanie piśmiennictwa potwierdziło również wzrost zainteresowania teorią i metodologią nauki o informacji, co może być wyrazem rosnącej metodologicznej dojrzałości nauki o informacji, ale także obaw związanych z rozmywaniem się jej odrębności wśród coraz liczniejszych innych nauk, w których również podejmowane są badania współczesnych zjawisk informacyjnych.
Oryginalność/Wartość poznawcza: Artykuł porządkuje wiedzę o dotychczasowym rozwoju nauki o informacji, uzupełniając ją o opartą na badaniach empirycznych charakterystykę najnowszych tendencji w kształtowaniu jej pola badawczego.
Słowa kluczowe
Informatologia; Definicje; Interdyscyplinarność; Nauka o informacji; Nurty badawcze; Pole badawcze; Problemy badawcze
Deskryptory Biblioteki Narodowej
1901-2000; 1945-1989; 1989-2000; 2001-; Badania naukowe; Dane statystyczne; Definicja; Dyscypliny naukowe; Informatologia; Interdyscyplinarność; Terminologia;Bibliografia
Aharony, N. (2011). Library and Information Science research areas: A content analysis of articles from the top 10 journals 2007–8. Journal of Library and Information Science, 44(1), 27–35.
ASIS&T (2013). History of ASIS&T – Timeline [online]. ASIS&T – The Information Association for Information Age [14.11.2013], http://www.asis.org/history.html
Bates, M. J. (1999). The invisible substrate of information science. Journal of the American Society for Information Science, 50(12), 1043–1050.
Bates, M. J. (2012). The information professions: knowledge, memory, heritage [online]. Presented at Association of Library and Information Science Education conference, Dallas, TX, Jan. 18, 2012. University of California, Graduate School of Education and Information Studies [20.10.2012], http://pages.gseis.ucla.edu/faculty/bates/articles/pdf/InfoProfessions.pdf
Bojar, B. red. (2002). Słownik encyklopedyczny informacji, języków i systemów informacyjno-wyszukiwawczych. Warszawa: Wydaw. SBP.
Borko, H. (1968). Information science – What is it? American Documentation, 19(1), 3–5.
Buckland, M. (1999). The landscape of information science: the American Society for Information Science at 62. Journal of the American Society for Information Science, 50(11), 970–974.
Buckland M. (2012). What kind of science can Information Science be? Journal of the American Society for Information Science and Technology, 63(1), 1–7.
Brooks, B. (1980). The foundations of Information Science. Part 1. Philosophical aspects. Journal of Information Science, 2(3/4), 125–133.
Cisek, S. (2002). Filozoficzne aspekty informacji naukowej. Kraków: Wydaw. UJ.
Cisek, S. (2008). Nauka o informacji na świecie w XXI wieku: badania metanaukowe [online]. e-LIS [18.11.2013], http://eprints.rclis.org/11098/
Cleverdon, C. W. (1991). The significance of the Cranfield tests of indexing languages. In: SIGIR ‘91: Proceedings of the 14th annual international ACM SIGIR conference on Research and development in information retrieval, New York, NY: ACM, 3–12
Cronin, B. (2012). The waxing and waning of a field: reflections on information studies education [online]. Information Research, 17(3) [16.10.2012], http://information.net/ir/17-3/paper529.html
Daniłowicz, Cz. (1994). Informatyka w programach kształcenia bibliotekoznawców. W: Kształcenie bibliotekarzy dla przyszłości. Warszawa: Wydaw. SBP, 153–163.
Dembowska, M. (1969). Dokumentacja i informacja naukowa. Zarys problematyki i kierunki rozwoju. Warszawa: SBP.
Dembowska, M. (1977). Informacja naukowa i informatyka. Przegląd Biblioteczny, 45(2), 141–143.
Dembowska, M. red. (1978). Słownik terminologiczny informacji naukowej. Wrocław: Ossolineum.
Dembowska, M. (1991). Nauka o informacji naukowej (informatologia). Organizacja i problematyka badań w Polsce. Warszawa: IINTE.
ELIS (2009). Encyclopedia of Library and Information Sciences. Eds. Marcia Bates & M. Niles Maack. Boca Raton, London, New York: CRC Press, Taylor & Francis Group.
Hjørland, B. (2011). The nature of information science and its core concepts [online]. Birger Hjørland intervention au colloque EPICIC, 8 avril University of Lyon 3 – France, ISKO France, Colloque sur l’épistémologie comparée des concepts d’information et de communication dans les disciplines scientifiques (EPICIC) [20.10.2012], http://www.epicic.org/sites/default/files/Hjorland.pdf
Janiak, M. (2010). Informacja naukowa w Polsce ba przełomie XX i XXI wieku. Dynamika zmian w świetle piśmiennictwa. Kraków: Wydaw. UJ.
Larivière, V.; Sugimoto, C.R.; Cronin, B. (2012). A bibliometric chronicling of Library and Information Science’s First Hundred Years. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 63(5), 997–1016.
Meadows, J. (2009). Fifty years of UK research in information science. In: A. Gilchrist (ed.) Information Science in Transition. London, Facet Publishing.
Manning, Ch.; Raghaven, P.; Schütze, H. (2008). Introduction to Information Retrieval. Cambridge University Press.
Nicholas, D. (2012). Researching the digital transition. In: B. Sosińska-Kalata, E. Chuchro i M. Luterek (red.) Nauka o informacji (informacja naukowa) w okresie zmian. Warszawa: Wydaw. SBP, Miscellanea Informatologica Varsoviensia, vol. 6, 17–31.
Otlet, P. (1934) Traité de documentation. Le livre sur le livre. Théorie et pratique. Bruxells: Editionses Mundaneum, Palais Mondial, http://lib.ugent.be/fulltxt/handle/1854/5612/Traite_de_documentation_ocr.pdf
Pindlowa, W.; Krakowska, M. (2002). Badania statystyczno-analityczne czasopism polskich z zakresu informacji naukowej. Zagadnienia Naukoznawstwa, 1–2, 101–111.
Popper, K. (1999). Droga do wiedzy: Domysły i refutacje. Wydaw. PWN, Warszawa 1999.
Salton, G. (1975). SMART. Automatyczny system wyszukiwania informacji. Warszawa PWN.
Sapa, R. (2013). Podejście holistyczne w nauce o informacji. W: B. Sosińska-Kalata, E. Chuchro i M. Luterek (red.) Nauka o informacji (informacja naukowa) w okresie zmian. Warszawa: Wydaw. SBP 2012, Miscellanea Informatologica Varsoviensia, vol. 6, 63–79.
Saracevic, T. (1999). Information Science. Journal of the American Society for Information Science, 50(12), 1051–1063.
Schrader, A. M. (1984). In search of a name: Information Science and its conceptual antecedents. Library and Information Science, 6, 227–271.
Sosińska-Kalata, B. (2004). Czym jest dziś nauka o informacji? Tytułem wstępu. W: B. Sosińska-Kalata, K. Materska i W. Gliński (red.) Społeczeństwo informacyjne i jego technologie. Warszawa: Wydaw. SBP, 9–12.
Sosińska-Kalata, B. (2007). Współczesne oblicze nauki o informacji w Polsce i za granicą. W: E. Gondek i D. Pietruch-Reizes (red.) Studia z informacji naukowej i dyscyplin pokrewnych. Katowice: Wydaw. UŚ, 93–119.
Świgoń, M. (2012). Zarządzania wiedzą i informacją. Olsztyn: Wydaw. UWM.
Wilson, T. D. (2002). Philosophical foundations and research relevance: issues for information research [online]. Keynote address delivered to CoLIS4 – Fourth International Conference on Conceptions of Library and Information Science: Emerging Frameworks and Method, University of Washington, Seattle, USA, July 21 to 25. Professor Tom Wilson Website [14.11.2013], http://informationr.net/tdw/publ/papers/COLIS4.html.
White, H.; McCain, K. (1998). Visualizing a discipline: An author co-citation analysis of information science, 1972–1995. Journal of the American Society for Information Science, 49(4), 327–355.
Wu, D.; He, D.; Jiang, J.; Dong, W.; Thien Vo, K. (2011). The state of iSchools: an analysis of academic research and graduate education. Journal of Information Science, 38(1), 11–36.
Zins, Ch. (2006). Knowledge map of information science: issues, principles, implications. In: Advances in Knowledge Organization, 10, 141–149.
Zins, Ch. (2007a). Classification schemes of information science: twenty-eight scholars map the field. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 58(5), 645–672.
Zins, Ch. (2007b). Knowledge map of information science. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 58(4), 526–535.
Afiliacja: Zakład Systemów Informacyjnych, Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych, Wydział Historyczny, Uniwersytet Warszawski, Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych, Polska
Biogram:
Prof. dr hab. Barbara Sosi ńska -Kalata jest pracownikiem naukowym Uniwersytetu Warszawskiego, kierownikiem Zakładu Systemów Informacyjnych w Instytucie Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych
Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się problematyką nauki o informacji, w szczególności organizacji wiedzy oraz teoretycznymi podstawami nauki o informacji. Jest autorką ponad blisko 200 publikacji, w tym kilkunastu książek, spośród których do najważniejszych należą Modele organizacji wiedzy w systemach wyszukiwania informacji o dokumentach (Warszawa 1999), Klasyfikacja. Struktury organizacji wiedzy, piśmiennictwa i zasobów informacyjnych (Warszawa 2002) oraz zainicjowany w 2004 r. cykl prac zbiorowych „Miscellanea Informatologica Varsoviensia”, w którym ukazało się dotychczas sześć tomów (2004, 2005, 2006, 2008, 2012, 2013). W 2011 r. zainicjowała organizację przez IINSB UW cyklicznej konferencji międzynarodowej „Nauka o informacji w okresie zmian”, której druga edycja odbyła się w 2013 r. Od 2013 r. jest redaktorem naczelnym półrocznika „Zagadnienia Informacji Naukowej – Studia Informacyjne”.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
