Fasety na nowo odkryte. Integrowanie systemów nawigacji i organizacji informacji
Stanisław Skórka
Afiliacja: Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa, Wydział Humanistyczny, Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Polska
Abstrakt
Cel/teza: Celem artykułu jest przedstawienie koncepcji i zasad działania nawigacji fasetowej (kierowanej) i wyszukiwania fasetowego oraz ich zastosowania w katalogach bibliotecznych.
Koncepcja/metody badań: Scharakteryzowano metodę organizowania dostępu do zasobów informacji za pomocą faset odpowiadających kryteriom wyszukiwania. Omówiono podstawowe cechy architektury informacji systemów wyszukiwania fasetowego oraz modele zachowań informacyjnych użytkowników, na podstawie których takie systemy są budowane. Analizie porównawczej poddano zastosowanie wyszukiwania fasetowego w katalogach komputerowych na przykładzie katalogów elektronicznych (OPAC) pięciu bibliotek narodowych: Biblioteki Brytyjskiej (British Library), Biblioteki Kongresu (Library of Congress), Biblioteki Narodowej Walii (Llyfrgell Genedlaethol Cymru – National Library of Wales), Biblioteki Narodowej Australii (National Library of Australia) i Rosyjskiej Biblioteki Narodowej (Rossijskoj Nacionalnoj Biblioteki). Dane do analizy zbierane były od czerwca do września 2014 r.
Wyniki i wnioski: Rozwój technologii informacyjnej doprowadził do odrodzenia koncepcji S. R. Ranganathana wieloaspektowego systemu klasyfikacji treści, ułatwiającego odszukanie informacji wieloma drogami. Klasyfikacja fasetowa jest dziś jedną z najczęściej stosowanych metod organizowania treści w serwisach internetowych o charakterze komercyjnym, choć większość autorów systemów kategoryzacji treści, które oparte są na tej klasyfikacji nie zdaje sobie z tego sprawy. Zastosowanie faset do zawężania rezultatów wyszukiwania jest już standardem w komercyjnych serwisach internetowych, w systemach bibliotecznych zaś innowacja ta nie jest jeszcze powszechna. Nie ma przyjętych czy zalecanych wzorców. W badanych katalogach zauważono różnice w liczbie kategorii oferowanych użytkownikom w interfejsach wyszukiwania fasetowego oraz ich nazewnictwie.
Oryginalność/wartość poznawcza: Tematyka wykorzystania faset i klasyfikacji fasetowej w mechanizmach wyszukiwania jest w Polsce rzadko poruszana. Autorowi nie są znane badania nad wykorzystaniem tego typu mechanizmu w serwisach internetowych związanych z działalnością informacyjno-biblioteczną.
Słowa kluczowe
Architektura informacji; Fasety; Katalogi biblioteczne; Klasyfikacja fasetowa; Nawigacja fasetowa; Systemy discovery and delivery; Wyszukiwanie fasetowe
Deskryptory Biblioteki Narodowej
2001-; Architektura informacji; Biblioteki narodowe; Interfejs użytkownika; Klasyfikacja fasetowa; OPAC; System informacyjno-wyszukiwawczy; Użytkownicy bibliotek; Wyszukiwanie informacji; Wyszukiwarka internetowa; Australia; Rosja; Stany Zjednoczone (USA); Wielka Brytania;Bibliografia
Aleph Polska (2010). Exlibris Primo. Discovery and Delivery [online]. Aleph Polska [31.102014], http://www.aleph.pl/produkty/primo/
Babik, W. (1993). Nowe rozwiązania klasyfikacyjne dla systemów informacyjno-wyszukiwawczych materiałów kartograficznych. Zagadnienia Informacji Naukowej 2 (62), 63-85.
Bates, M. J. (1989). The Design of Browsing and Berrypicking Techniques for the Online Search Interface [online]. [3.09.2014], http://pages.gseis.ucla.edu/faculty/bates/berrypicking.html
Bielicka, L.A., Ścibor, E. (1982). Języki informacyjne. Rodzaje i zastosowanie w działalności informacyjnej. Warszawa CINTE.
Bojar, B. red. (2002). Słownik encyklopedyczny informacji, języków i systemów informacyjno-wyszukiwawczych. Warszawa: Wydawnictwo SBP.
Chmielewska-Gorczyca, E. (1993). Tezaurus nazw geograficznych Biblioteki Sejmowej. Zagadnienia Informacji Naukowej 2(62), 123-140.
Czerny, A.I. (1981). Teoria wyszukiwania informacji. Warszawa: PWN.
Fagan, J. C. (2010). Usability Studies of Faceted Browsing: A Literature Review. Information Technology and Libraries, June, 58-66.
Flamenco Search (b.d.). The Flamenco Search Interface Project [online]. UC Berkeley School of Information [4.04.2013], http://flamenco.berkeley.edu/index.html
Hall, C. E. (2011). Faceted-based library catalogs: A survey of the landscape [online]. Proceedings of the American Society for Information Science and Technology, 48 (1), 1-8, [3.09.2014], http://www.asis.org/asist2011/proceedings/submissions/195_FINAL_SUBMISSION.pdf
Harris, D. (2011). Why Oracle bought big data veteran Endeca [online]. Gigaom [5.04.2013], http://gigaom.com/2011/10/18/why-oracle-bought-big-data-veteran-endeca/
Harter, S. P. (1986). Online Information Retrieval: Concepts, Principles, and Techniques. Orlando: Academic Press.
Hearst, M. A.(2006a). Clustering versus Faceted Categories for Information Exploration. Communications of the ACM, April 49 ( 4), 59-61.
Hearst, M. A.(2006b). Design Recommendations for Hierarchical Faceted Search Interfaces [online] The ACM SIGIR Workshop on Faceted Search. August [4.04.2013], http://flamenco.berkeley.edu/papers/faceted-workshop06.pdf
Hearst M.A. (2009). Search User Interfaces. New York: Cambridge University Press..
Hunt, K. (2006). Faceted Browsing. Breaking the Tyranny of Keyword Searching[online]. Felicitier 52 (1), 36-37 [2.09.2014], http://www.cla.ca/AM/Template.cfm?Section=Vol_52_No_1
Kalbach, J. (2007). Designing Web Navigation. Beijing: O’Reilly.
Koszowska, A. (2009). Społeczny OPAC – nowe trendy. Część 1. [online] Biblioteka 2.0. Blog społeczności czytelników i bibliotekarzy cyfrowych [ 10.09.2014], http://blog.biblioteka20.pl/?p=107
La Barre, K. (2007). Faceted Navigation and Browsing Features in New OPACs: Robust Support for Scholarly Information Seeking? Knowledge Organization 34(2), 78-90.
La Barre, K. (2010). Facet analysis. Annual Review of Information Science and Technology, 44 (1), 243–284.
Lemieux, S. (2009). Designing for faceted search. Knowledge Management World, 18 (3), March, 14-15.
Marchionini, G. (2003). Information Seeking in Electronic Environments. Cambridge: University Press.
Morville, P.; Callender, J. (2011). Wzorce wyszukiwania. Projektowanie nowoczesnych wyszukiwarek. Gliwice: Helion.
Nudelman, G. (2009). Best Practices for Designing Faceted Search Filters [online]. The UXmatters [27.08.2014], http://www.uxmatters.com/mt/archives/2009/09/best-practices-for-designing-faceted-search-filters.php#sthash.VWDwteRz.dpuf
Papa, S. (2006). The Faceted Navigation and Search Revolution. Knowledge Management World, 15 (4), April, 6-7.
Pirolli, P., Card, S.K. (1999). Information foraging. Psychological Review, 106 (4), 643–675.
Ramdeen, S.; Hemminger, B.M. (2012). A Tale of Two Interfaces: How Facets Affect the Library Catalog Search Experience. Journal of the American Society and Information Science and Technology, 63 (4), 702-715.
RIN (2006). Researchers and discovery services Behaviour, perceptions and needs [online]. Research Information Network [17.07.2014], http://www.rin.ac.uk/system/files/attachments/Researchers-discovery-services-report.pdf
Rosenfeld, L.; Morville, P. (2003). Architektura informacji w serwisach internetowych. Gliwice: Helion.
Russell-Rose, T.; Tate T. (2013). Designing the search experience. The Information Architecture of Discovery. Amsterdam: Morgan Kaufman.
Sadeh, T. (2013). From Search to Discovery [online]. IFLA Library [10.09.2014], http://library.ifla.org/104/1/098-sadeh-en.pdf/
Skórka, S. (2006). Użytkownicy systemów hipertekstowych. Strategie poszukiwania informacji w edukacyjnym serwisie internetowym. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Sosińska-Kalata, B. (2002). Klasyfikacja. Struktury organizacji wiedzy, piśmiennictwa i zasobów. Warszawa: Wydawnictwo SBP.
Spencer, D. (2010). A Practical Guide to Information Architecture. Penarth: Five Simple Steps.
Sparks, S. (2005). JISC disciplinary differences report [online]. London: Rightcom [17.07.2014], http://www.jisc.ac.uk/uploaded_documents/Disciplinary%20Differences%20and%20Needs.doc
Tunkelang, D. (2009). Faceted Search. San Rafael: Morgan & Claypool Publishers.
Ungurian, O. (1975). Teoria i praktyka klasyfikacji fasetowej S. R. Ranganathana. Warszawa: CINTE.
Weinberger, D. (2007). Everything is miscellaneous: the power of the new digital disorder. New York: Times Books.
Afiliacja: Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa, Wydział Humanistyczny, Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Polska
Biogram:
Dr STANISŁAW SKÓRKA jest dyrektorem Biblioteki Głównej Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie i adiunktem w Instytutcie Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UP. Prowadzi badania dotyczące architektury informacji i użyteczności elektronicznych katalogów, bibliotek cyfrowych oraz innych systemów typu discovery and delivery. Jest współtwórcą kierunku studiów licencjackich pn. Architektura informacji realizowanego w macierzystej uczelni. Wybrane publikacje: Systemy nawigacji w przestrzeni mówionej: analiza porównawcza. W: B. Sosińska-Kalata, E. Chuchro, red. Nauka o informacji w okresie zmian: praca zbiorowa. Warszawa 2013, 401–413; Ewaluacja jakości bibliotek cyfrowych w ujęciu architektury informacji. W: XVIII edycja seminarium w cyklu Digitalizacja: Biblioteki cyfrowe – systemy zarządzania, obsługi oraz kryteria oceny. Warszawa 2012, 155–186; Architekt informacji: kreator przestrzeni informacyjnych. Przegląd Biblioteczny 2011, 79(1), 47–61.
Kontakt z autorem:
skorka@up.krakow.pl
Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie
Biblioteka Główna, ul. Podchorążych 2
30–084 Kraków
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
