Organizacja wiedzy w umyśle człowieka w świetle teorii schematów i gatunków
Marek Nahotko
Afiliacja: Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytet Jagielloński, Polska
Abstrakt
Cel/teza: Celem artykułu jest przedstawienie poglądów na wiedzę jako rezultatu funkcjonowania ludzkiego umysłu, oraz opis zasad i narzędzi organizacji wiedzy w umyśle człowieka, wykorzystywanych do komunikowania wiedzy, m.in. w postaci zapisów informacji (w przypadku wiedzy naukowej – publikacji naukowych). W tym sensie organizacja wiedzy następuje podczas procesów konwersji wiedzy w informację (nadawca) i informacji w wiedzę (odbiorca).
Koncepcja/metody badań: Na podstawie krytycznej analizy piśmiennictwa z zakresu neurologii, psychologii i socjologii, a także językoznawstwa, dokonano opisu procesów mentalnych realizowanych podczas aktywności twórczej, w szczególności związanej z procesami pisania/czytania publikacji naukowych. Uwzględnione zostały w szczególności teorie genploracji, schematów mentalnych i gatunków. Procesy te i aktywności uznane zostały za procesy organizacji wiedzy.
Wyniki i wnioski: W wyniku realizacji mentalnych procesów organizacji wiedzy, w mózgu człowieka, podczas jego neuronalnej aktywności, powstają umysłowe struktury wiedzy, nazywane różnie (schematy, skrypty, ramy, plany) w zależności od teorii opisującej te zjawiska. Podczas aktywności związanych z komunikowaniem się, struktury te są z kolei podstawą tworzenia konwencji dotyczących formy i treści przekazywanych informacji w formie tekstowej, zwanych gatunkami. Gatunki, jako konwencje znane i stosowane zarówno przez nadawców, jak i odbiorców komunikatów, ułatwiają konwersje typu informacja-wiedza-informacja (twórczość) i wiedza-informacja-wiedza (komunikacja).
Oryginalność/wartość poznawcza: Artykuł porządkuje wiedzę o procesach organizacji wiedzy łącząc kilka teorii znanych z neurologii, psychologii i socjologii, co ułatwia właściwe umiejscowienie procesów organizacji wiedzy i stosowanych w niej narzędzi – systemów organizacji wiedzy.
Słowa kluczowe
Gatunki; Genploracja; Organizacja wiedzy; Schematy mentalne; Systemy organizacji wiedzy; Wiedza
Bibliografia
Abraham, A. (2014). Creative thinking as orchestrated by semantic processing vs. cognitive control brain networks. Frontiers in Human Neuroscience [online], 8(95), [20.03.2014], http://journal.frontiersin.org/Journal/10.3389/fnhum.2014.00095/
Abraham, A.; Windmann, S. (2007). Creative cognition: the diverse operations and the prospect of applying a cognitive neuroscience perspective. Methods, 42(1), 38-48.
Anderson, R. (1984). Role of readers’ schema in comprehension, learning and memory. In: R. Anderson, J. Osbourne, R. Tierney (eds.) Learning to read in American schools: basal readers and content text. Hillsdale: Erlbaum Assoc., 243-258.
Anderson, R.; Pearson, D. (1984). A schema-theoretic view of basic processes in reading comprehension. Champaign: Univ. of Illinois.
Anderson, R.; Pichert, J; Shirey, L. (1979). Effects of the reader’s schema at different points in time. Technical Report no. 119. Champaign: Univ. of Illinois.
Bezemer, J.; Kress, G. (2008). Writing in multimodal texts. A social semiotic account of designs for learning. Written Communication, 25(2), 166-195.
Bojar, B. (2013). Przestrzeń informacyjna tekstu. Studium jednego przypadku. Zagadnienia Informacji Naukowej, 1(101), 20-36.
Dietrich, A.; Kanso, R. (2010). A review of EEG, ERP and neuroimaging studies of creativity and insight. Psychological Bulletin, 136(5), 822-848.
Dijk, T.; Kintsch, W. (1983). Strategies of discourse comprehension. New York: Academic Press.
Dillon, A. (2004). Designing usable electronic text. Boca Raton; London; New York: CRC Press.
Dillon, A.; Vaughan, M. (1997). It’s the journey and the destination: shape and the emergent property of genre in evaluating digital documents. New Review of Multimedia and Hypermedia, 3, 91-106.
Fairclough, N. (2003). Analysing discourse: textual analysis for social research. London; New York: Routlege.
Gajda, S. (1993). Gatunkowe wzorce wypowiedzi. W: J. Bartmiński (red.) Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2, Współczesny język polski, Wrocław: Wiedza o Kulturze, 255-268.
Hyland, K. (2010). Constructing proximity: relating to readers in popular and professional science. Journal of English for Academic Purposes, 9(2), 116-127.
Hyland, K. (1990). A genre description of the argumentative essay. RELC Journal, 21(1), 66-78.
Hyland, K.; Salager-Meyer, F. (2008). Scientific writing. Annual Review of Information Science and Technology, 42(1), 297-338.
Jung, R. [et al.] (2013). The structure of creative cognition in the human brain. Frontiers in Human Neuroscience [online], 7 (330), [2.04.2014], http://journal.frontiersin.org/Journal/10.3389/fnhum.2013.00330/
Jung, R.; Segall, J.; Bockholt, J.; Flores, R.; Smith, S.; Chavez, R. Haier, R. (2010). Neuroanatomy of creativity. Human Brain Mapping, 31(3), 398-409.
Kotuła, S. (2013). Komunikacja bibliologiczna wobec World Wide Web. Lublin: Wydaw. UMCS.
Livnat, Z. (2012). Dialogue, science and academic writing. Amsterdam: John Benjamins Publ.
Meurer, J. (1991). Schemata and reading comprehension. Ilha do Desterro, 25/26, 167-184.
Minsky, M. (1975). A framework for representing knowledge. In: P. Wilson (ed.) The psychology of computer vision. New York: McGraw-Hill, 211-277.
Montesi, M.; Mackenzie Owen, J. (2008). Research journal articles as document genres: exploring their role in knowledge organization. Journal of Documentation, 64(1), 143-167.
Nęcka, E. (2012). Psychologia twórczości. Sopot: Gdańskie Wydaw. Psychologiczne.
Nęcka, E.; Orzechowski, J.; Szymura, B. (2012). Psychologia poznawcza. Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN.
Pearson, D. (2009). The roots of reading comprehension instruction. In: S. Israel & G. Duffy (eds.) Handbook of research on reading comprehension. New York: Routledge, 3-31.
Rumelhart, D.; Ortony, A. (1977). The representation of knowledge in memory. In: R. Anderson, R. Spiro, W. Montague (eds.) Schooling and the acquisition of knowledge. Hillsdale: Erlbaum, 99-135.
Sadoski, M.; Paivio, A.; Goetz, E. (1991). A critique of schema theory in reading and dual coding alternative. Reading Research Quarterly, 26(4), 463-484.
Schank, R. (1999). Dynamic memory revisited. Cambridge: Cambridge Univ. Press.
Smith, S.; Ward, T.; Schumacher, J. (1993). Constraining effects of examples in a creative generation tasks. Memory & Cognition, 21(6), 837-845.
Swales, J. (1990). Genre analysis : English in academic and research settings. Cambridge: Cambridge Univ. Press.
Talja, S.; Keso, H.; Pietiläinen, T. (1999). The production of ‘context’ in information seeking research: a metatheoretical view. Information Processing & Management, 35(6), 751-763.
Vaughan, M.; Dillon, A. (2006). Why structure and genre matter for users of digital information: a longitudinal experiment with readers of a web-based newspaper. International Journal of Human-Computer Studies, 64(6), 502-526.
Ward, T.; Smith, S.; Finke, R. (1999). Creative cognition. In: R. Sternberg (ed.) Handbook of creativity. Cambridge: Cambridge Univ. Press, 189-212.
Witosz, B. (2003). Schematy, wzorce tekstowe, gatunki mowy… (O kategoryzacji, kategoriach wypowiedzi językowych i ich modelowaniu). Przestrzenie Teorii, 2, 89-102.
Wojtak, M. (2001). Pragmatyczne aspekty analiz stylistycznych tekstów użytkowych. W: B. Witosz (red.) Stylistyka a pragmatyka. Katowice: Wydaw. Uniw. Śląskiego, 38-47.
Afiliacja: Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytet Jagielloński, Polska
Biogram:
Dr hab. MAREK NAHOTKO jest adiunktem w Instytucie Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego, specjalizuje się w zagadnieniach metadanych dokumentów elektronicznych oraz wykorzystania Internetu w komunikacji naukowej i działalności informacyjnej. Jest autorem książek Komunikacja naukowa w środowisku cyfrowym (Warszawa, 2010), Naukowe czasopisma elektroniczne (Warszawa, 2007), Opis dokumentów elektronicznych. Teoretyczny model i możliwości jego aplikacji (Kraków 2006), Metadane: sposób na uporządkowanie Internetu. (Kraków, 2004) oraz licznych artykułów publikowanych m.in. na łamach Przeglądu Bibliotecznego, Zagadnień Informacji Naukowej oraz Biuletynu EBIB.
Kontakt z autorem:
marek.nahotko@uj.edu.pl
Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa
Uniwersytet Jagielloński
ul. prof. St. Łojasiewicza 4
30-348 Kraków
(pok. 3.378)
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
