Przekształcenie relacji występujących w hasłach rozwiniętych i opisach przedmiotowych KABA do postaci powiązań w mapie tematów
Bartłomiej Włodarczyk
Afiliacja: Katedra Bibliografii i Dokumentacji, Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii, Uniwersytet Warszawski, Polska
Abstrakt
CEL/TEZA: Celem artykułu jest wskazanie możliwości i problemów transformacji wybranych haseł rozwiniętych KABA do postaci powiązań w mapie tematów opartej na JHP KABA.
KONCEPCJA/METODY BADAŃ: Na podstawie analizy dokumentacji opublikowanej na stronie Centrum NUKAT przeprowadzono ocenę możliwości wprowadzenia bardziej szczegółowej kategoryzacji jednostek leksykalnych języka KABA. Następnie analizując noty stosowania określników rzeczowych, wskazano na rodzaje konstrukcji występujących we wspomnianym języku oraz możliwości ich przekształcenia w powiązania w mapie tematów.
WYNIKI I WNIOSKI: W języku KABA, oprócz podziału tematów i określników zgodnego z etykietami pól formatu MARC 21 dokonano kategoryzacji określników w celu kontroli połączeń między jednostkami leksykalnymi w hasłach rozwiniętych. Dane na ten temat są zapisane w rekordach wzorcowych określników (pole 073). Brakuje ich jednak w rekordach wzorcowych tematów (pole 072), co uniemożliwia automatyczną kontrolę poprawności haseł. Pokazano, że ich uzupełnienie tylko w ograniczonym zakresie może być pomocne przy przekształcaniu języka do postaci mapy tematów. W przypadku niektórych jednostek identyfikujących argumenty relacji konieczne było zaproponowanie dodatkowych kategorii, które pozwoliły na zapis ograniczeń dotyczących powiązań. W artykule zaprezentowano przykłady przekształcenia wybranych haseł i opisów przedmiotowych. Kryterium doboru było występowanie w ich składzie określników rzeczowych reprezentujących relacje między przedmiotami. Podział całości zasobu leksykalnego KABA byłby dużo bardziej złożony i wymagałby utworzenia licznych ograniczeń. Zalecane byłoby przynajmniej częściowe zautomatyzowanie tej pracy.
ORYGINALNOŚĆ/WARTOŚĆ POZNAWCZA: W artykule zaprezentowano propozycję przekształcenia relacji występujących w hasłach rozwiniętych i w opisach przedmiotowych KABA w mapę tematów. Przedstawiona propozycja z jednej strony wypełnia w pewnym stopniu lukę, jaka istnieje w tym zakresie w literaturze z zakresu informatologii. Z drugiej strony jest ona głosem w dyskusji na temat przyszłości języków haseł przedmiotowych, w szczególności JHP KABA, pokazując rozwiązanie wpisujące się w nurt współczesnych projektów semantycznych. W związku z kompatybilnością języka KABA z językami RAMEAU i LCSH, rezultaty badań mogą być częściowo zastosowane odnośnie do tych narzędzi.
Słowa kluczowe
Hasła rozwinięte; Język haseł przedmiotowych KABA; Mapy tematów; Relacje
Bibliografia
BnF (n.d.). guide d'indexation RAMEAU [online]. Bibliothèque nationale de France, [07.07.2016], http://guiderameau.bnf.fr
Cichoń, M.; Kalinowski, J.; Federowicz, G. (2014). Katalogowanie oparte na encjach. Rocznik Biblioteki Narodowej, 45, 151–200.
Chmielewska-Gorczyca, E. (1981). Metoda indeksowania relacyjnego Farradane’a. Zagadnienia Informacji Naukowej, 38(1), 83–97.
Ćwikowski, P. (2013). Opis przedmiotowy dokumentów na temat wojen i wojskowości. Warszawa: Wydaw. SBP.
ISO/IEC 13250–2:2006. Information technology – Topic Maps – Part 2: Data model.
ISO/IEC 19756:2011. Information technology – Topic Maps – Constraint Language (TMCL).
Język deskryptorowy (2002). W: Słownik encyklopedyczny informacji, języków i systemów informacyjno-wyszukiwawczych. Warszawa: Wydaw. SBP, 102.
LoC (n.d.). Library of Congress Authorities [online]. Library of Congress, [07.07.2016], http://authorities.loc.gov/
LoC (1999). 073 – Subdivision Usage (NR) [online]. Library of Congress, [07.07.2016], https://www.loc.gov/marc/authority/ad073.html
LoC (2012). Library of Congress to Add Subject Category Codes to Selected Subject Authority Records [online]. Library of Congress, [07.07.2016], http://loc.gov/catdir/cpso/field_072_announcement.pdf
LoC (2016). Free-floating Subdivisions [online]. Library of Congress, [07.07.2016], https://www.loc.gov/aba/publications/FreeLCSH/SUBDIVISIONS.pdf
NUKAT (n.d.a). Katalog NUKAT [online]. Centrum NUKAT, [07.07.2016], http://katalog.nukat.edu.pl/search/query?theme=nukat
NUKAT (n.d.b). Listy dziedzinowe określników KABA [online]. Centrum NUKAT, [07.07.2016], http://centrum.nukat.edu.pl/pl/warsztat/slownictwo-jhp-kaba?view=okreslniki
NUKAT (n.d.c). Listy dziedzinowe określników KABA – rzeczowe [online]. Centrum NUKAT, [07.07.2016], http://centrum.nukat.edu.pl/pl/warsztat/slownictwo-jhp-kaba?view=okreslniki&layout=rzeczowe
Włodarczyk, B. (2016). Mapy tematów jako podstawa semantyzacji języka haseł przedmiotowych. Warszawa: Wydaw. SBP.
Afiliacja: Katedra Bibliografii i Dokumentacji, Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii, Uniwersytet Warszawski, Polska
Biogram:
Dr BARTŁOMIEJ WŁODARCZYK – adiunkt w Katedrze Bibliografii i Dokumentacji na Wydziale Dziennikarstwa,
Infromacji i Bibliologii Uniwersytetu Warszawskiego. Jego zainteresowania badawcze dotyczą
problematyki organizacji informacji i wiedzy. Najważniejsze publikacje: B. Włodarczyk: Mapy tematów
jako podstawa semantyzacji języka haseł przedmiotowych. Warszawa 2016; B. Włodarczyk: Deskryptory
formalne w Bibliotece Kongresu a tematy formalne w języku haseł przedmiotowych Biblioteki Narodowej
i w języku KABA. Przegląd Biblioteczny 2014, 4, 518–536; B. Włodarczyk: Topic Map as a Method for the
Development of Subject Headings Vocabulary: An Introduction to the Project of the National Library of
Poland. Cataloging & Classification Quarterly 2013, 7, 816–829.
Kontakt z autorem:
bm.wlodarczyk@uw.edu.pl
Katedra Bibliografii i Dokumentacji
Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii
Uniwersytet Warszawski
ul. Nowy Świat 69
00–927 Warszawa
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
