Operacjonalizacja wyników badań na potrzeby usługi informacyjnej dotyczącej unikania informacji
Paloma Korycińska
Afiliacja: , Polska
Abstrakt
Cel/Teza: Na podstawie wyników pięcioletnich badań prowadzonych w Polsce stwierdzono istnienie biorców poszukujących profesjonalnej usługi informacyjnej, która polegałaby na świadczeniu praktycznego wsparcie w odzyskiwaniu zachowań informacyjnych wypartych i zastąpionych przez szczególną odmianę unikania informacji. W artykule podjęto cel zoperacjonalizowania tych ustaleń badawczych przez delimitację zakresu treściowego terminu, który ma stanowić przedmiot projektowanej usługi informacyjnej.
Metody badań: Wykorzystano metody analizy i krytyki piśmiennictwa, analizy semantycznej oraz cyklicznie wdrażany kompleks metod badawczych i dydaktycznych obejmujący autoetnografię, badanie dokumentów zastanych, refleksywną analizę tematyczną, metodę symulacyjną, design thinking, metodę projektową oraz phenomenon-based learning, a także technikę person. Materiał empiryczny zbierano techniką wywiadu pogłębionego i wywiadu fokusowego. W procesie badawczo-rozwojowym stosowano również technikę oceny prototypu według 9-stopniowej skali Poziomów Gotowości Technologicznej (TRL).
Wyniki i wnioski: Istnieją użytkownicy, którzy z rozmaitych przyczyn pozostających poza obszarem rozpoznań badawczych informatologii doznają głębokiej zmiany sposobu doświadczania informacji, której skutki odbierają jako niekorzystne i szukają na nie remedium. Aby możliwe było zaprojektowanie specjalistycznej usługi informacyjnej przeznaczonej dla tych odbiorców, konieczne jest scharakteryzowanie ich kondycji w języku zachowań informacyjnych.
Ograniczenia badań: Przedstawiono konceptualizację terminu mającego nazywać przedmiot projektowanej usługi informacyjnej. Podstępowanie to podlega zwyczajowym regułom falsyfikacji. Innych szczególnych ograniczeń nie stwierdzono.
Zastosowania praktyczne: Doprowadzenie prototypu usługi informacyjnej do maksymalnie wysokiego poziomu w skali oceny gotowości technologicznej TRL.
Oryginalność/wartość poznawcza: Badania wnoszą nowe elementy do stanu badań nad doświadczeniem informacji i typologią zachowań realizujących wzorzec unikania informacji. Są również punktem wyjścia dla wdrożenia innowacyjnej, nieobecnej dotychczas na rynku usługi informacyjnej.
Słowa kluczowe
Abnegacja informacyjna. Apatia informacyjna. Profesjonaliści informacji. Unikanie informacji. Usługi informacyjne.
Bibliografia
Babik, W. (2014). Ekologia informacji. Kraków: Wydaw. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Bańka, A. (2011). Zerwana ciągłość etyki pracy i triumf psychologii nicnierobienia. W K. Popiołek, A. Bańka (Red.), Kryzysy, katastrofy, kataklizmy w perspektywie jednostkowej i społecznej (s. 124–142). Poznań: Stowarzyszenie Psychologia i Architektu.
Bańka, A. (2016). Siła sprawcza działania i nicnierobienia: perspektywa psychologiczna. W L. W. Zacher (Red.), Moc sprawcza ludzi i organizacji (s. 109-136). Warszawa: Wydawnictwo Poltext.
Baran, G. (2019). Od marketingu doświadczeń do „design thinking”, czyli o budowaniu uniwersytetu wokół kultury doświadczenia. W Ł. Sułkowski & R. Seliga (Red.), Internacjonalizacja i marketing uniwersytetów (s. 185-205). Kraków: Uniwersytet Jagielloński. https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/129882
Barbour, J. B. et al. (2012). Avoiding Health Information. Journal of Health Communication, 17(2), 212–229. https://doi.org/10.1080/10810730.2011.585691
Batail, J. M. et al. (2018). Apathy and depression: Which clinical specificities? Personalized Medicine in Psychiatry, 7–8, 21–26. https://doi.org/10.1016/j.pmip.2017.12.001
Baumeister, R.F. (2004). Wyczerpywanie się ego i funkcja wykonawcza Ja. W A. Tesser, R.B. Felson i J.M. Suls (Red.), A. Karolczak (Przekł.), Ja i tożsamość (s. 17–38). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Borawska-Kalbarczyk, K., & Tołwińska, B. (2022). Idea projektowania uniwersalnego jako źródło inspiracji w kształceniu studentów. W M. M. Perkowska, T. Bajkowski (Red.), Projektowanie uniwersalne w przestrzeni uniwersyteckiej – idee, możliwości, dobre praktyki (s. 191-212). Białystok: Uniwersytet w Białymstoku.
Case, D. O. et al. (2005). Avoiding versus seeking: The relationship of information seeking to avoidance, blunting, coping, dissonance, and related concepts. Journal of the Medical Library Association: JMLA, 93(3), 353–362.
Cisek, S. (2008). Badanie zachowań informacyjnych użytkowników bibliotek: metodologia „Sense-Making.” W M. Kocójowa (Red.), Biblioteka – klucz do sukcesu użytkowników (s. 97-103). Kraków: Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ. https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/58753
Czujko-Moszyk, E. (2015). Phenomenon-Based Learning, Filozofia i Design-Thinking, czyli pomysł na kształcenie myślenia i metodę łączenia treści nauczania w polskim systemie edukacji. Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna, 4(2), 163. https://doi.org/10.14746/fped.2015.4.2.21
Dervin, B. (1999). On studying information seeking methodologically: the implications of connecting metatheory to method. Information Processing & Management, 35(6), 727-750.
Dewi, L. N. G. A., Widiana, I. W., & Jayanta, I. N. L. (2024). The project-based learning assessment guide (project-based learning) is oriented towards phenomenon-based learning. Journal of Education Research and Evaluation, 8(2), 362-372.
Dugoin-Clément, C. (2024). The Drill model: A renewed perspective adapted to the volatile, uncertain, complex and agile (VUCA) world to improve situation analysis and support decision-making. International Journal of Information Management, 78, 102786. https://doi.org/10.1016/j.ijinfomgt.2024.102786
Encyklopedia PWN (2025). https://encyklopedia.pwn.pl/szukaj/abnegacja.html
Fauré, L. (2019). Entre perception et praxis: À quoi la notion d’affordance en discours peut-elle bien pourvoir ? Corela, HS-28. https://doi.org/10.4000/corela.8434
Fuentealba, D., Flores-Fernández, C., & Carrasco, R. (2023). Análisis bibliométrico y de contenido sobre VUCA. Revista Española de Documentación Científica, 46(2), e354. https://doi.org/10.3989/redc.2023.2.1968
Gorostowicz, A. et al. (2024). Schizotypy, affective temperaments and anhedonia in bipolar depression. Psychiatria Polska, 342, 1–12. https://doi.org/10.12740/PP/OnlineFirst/178345
Gouveia, S. S. (2022). Qualia and Information in Philosophy and Neuroscience. In S. S. Gouveia, Philosophy and Neuroscience: a methodological analysis (pp. 233–276). Cham: Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1007/978-3-030-95369-0_6
Greenberg, J. et al. (2023). Reflecting on Two Decades of Information Horizons Theory and Method: Applications and Innovations. Proceedings of the Association for Information Science and Technology, 60(1), 780–784. https://doi.org/10.1002/pra2.860
Hicks, A. et al. (2025). Information avoidance: A critical conceptual review. An Annual Review of Information Science and Technology (ARIST) paper. Journal of the Association for Information Science and Technology, 76(1), 326–346. https://doi.org/10.1002/asi.24968
Janecka, K., & Juźwik, M. (2020). Wykorzystywanie gier symulacyjnych jako formy nauczania studentów uczelni wyższych w obszarze zarządzania. Management & Quality/Zarządzanie i Jakość, 2(2), s. 12-30.
Jezierski, T. (1996). Aktualne zagadnienia etologii stosowanej. Kosmos, 45, 583-592.
Juchnowicz, M., & Wolińska-Skuza, A. (2021). Warunki stymulujące i ograniczające kreatywność pracowników w zwinnej organizacji. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego We Wrocławiu, 65(1), 46–64. https://doi.org/10.15611/pn.2021.1.04
Kaczmarek, J. (2003). Koncepcja "RÉFÉRENTIEL” w epistemologii Ferdinanda Gonsetha. Roczniki Filozoficzne, 275–302.
Kaczmarska, B., Bochnia, J., & Gierulski, W. (2015). Ocena gotowości technologii jako element procesu komercjalizacji. W R. Knosala (Red.), Innowacje w zarządzaniu i inżynierii produkcji (s. 104-115). Opole: Oficyna Wydawnicza Polskiego Towarzystwa Zarządzania Produkcją.
Karpińska, A. (2022). Zasady projektowania uniwersalnego w praktyce innowacji edukacyjnych. Case study. W M. M. Perkowska, T. Bajkowski (Red.), Projektowanie uniwersalne w przestrzeni uniwersyteckiej – idee, możliwości, dobre praktyki (s. 258-284). Białystok: Uniwersytet w Białymstoku.
Krakowska, M. (2022). Zachowania informacyjne człowieka w kontekście zjawiska epistemicznej bańki informacyjnej: Propozycja nowej koncepcji. Kraków: Wydaw. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Krakowska, M. (2023). Doświadczanie informacji (information experience) jako kategoria zachowań informacyjnych człowieka: próba eksplikacji. W D. Rak (Red.), 50 lat studiów informacyjno-bibliotekoznawczych na Uniwersytecie Jagiellońskim (s. 149-172). Kraków: Uniwersytet Jagielloński, Biblioteka Jagiellońska. https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/326394.
Ligara, B. (2014). Semantyka terminu w perspektywie porównawczej: koncept, pojęcie czy signifié? Poradnik Językowy, 2, 7-21.
Lloyd, A., & Hicks, A. (2022). Saturation, acceleration and information pathologies: The conditions that influence the emergence of information literacy safeguarding practice in COVID-19-environments. Journal of Documentation, 78(5), 1008–1026. https://doi.org/10.1108/JD-08-2021-0162
Miech, P. (2009). Namiętności a dobre uczucia. Próba obrony stoickiej koncepcji apatii. Etyka, 42, 137–154. https://doi.org/10.14394/etyka.443
Naumer, C., Fisher, K., & Dervin, B. (2008). Sense-Making: a methodological perspective, [10.04.2025], https://www.researchgate.net/profile/Charles-Naumer/publication/238691238_SenseMaking_A_Methodological_Perspective/links/5e456e2892851c7f7f3773dd/SenseMaking-A-Methodological-Perspective.pdf
Oblicza transferu: Empowerment profesjonalny i rynkowy studentów Instytu¬tu Studiów Informacyjnych UJ (2021). https://www.facebook.com/events/2067845136727506/?active_tab=discus.on
Parysek, J. J. (2017). Metafory i neologizmy współczesnego języka nauk społecznych i ekonomicznych. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 79(3), 175–192. https://doi.org/10.14746/rpeis.2017.79.3.14
Paveau, M.-A. (2019). Technographismes en ligne. Énonciation matérielle visuelle et iconisation du texte. Corela, HS-28. https://doi.org/10.4000/corela.9185
Pieczka, A., & Motylińska, P. (2021). Poczucie bezpieczeństwa informacyjnego. W P. Korycińska (Red.), Horyzonty informacji 2 (s. 30-46). Kraków: Uniwersytet Jagielloński, Biblioteka Jagiellońska.
Poyatos-Pedrosa, C. et al. (2024). Cannabis and anhedonia: A systematic review. Psychiatry Research, 339, 116041. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2024.116041
Rak, D. (2022). Design Thinking w zarządzaniu informacją: od diagnozy potrzeb do kreacji rozwiązań. W S. Cisek & M. Wójcik (Red.), Diagnostyka w zarządzaniu informacją: perspektywa nauk o komunikacji społecznej i mediach w kontekście rozwoju badań interdyscyplinarnych. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, Biblioteka Jagiellońska. https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/305109
Rak, D. (2023). Design Thinking w działalności bibliotekarskiej i informacyjnej: przegląd literatury. W D. Rak (Red.), 50 lat studiów informacyjno-bibliotekoznawczych na Uniwersytecie Jagiellońskim. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, Biblioteka Jagiellońska. https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/326391.
Rębosz-Kurdek, A., & Masternak-Janus, A. (2018). Ocena gotowości technologicznej w procesie transferu technologii z sektora nauki do gospodarki. Studia i Materiały Wydziału Zarządzania i Administracji Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Jana Kochanowskiego w Kielcach, 22(2), t. 2 Rozwój zrównoważony-aspekty ekonomiczne, społeczne i środowiskowo-techniczne w wymiarach globalnym, krajowym i regionalnym, 193-204.
Ricoeur, P., & Bobowska-Nastarzewska, P. (2005). Refleksja dokonana: autobiografia intelektualna. Kęty: Antyk.
Ricoeur, P., Chełstowski, B., & Kowalska, M. (2003). O sobie samym jako innym. Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN.
Rybicka, W. (2023). Anhedonia – objawy, przyczyny, leczenie. Medycyna Praktyczna. https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/324255,anhedonia-objawy-przyczyny-leczenie
Sarbiewska, J. (2014). Wobec Niemożliwego – estetyka negatywna i efekt obcości w audiowizualnych realizacjach Béli Tarra i Krystiana Lupy. Kwartalnik Filmowy, 87–88, 262–270. https://doi.org/10.36744/kf.2400
Savolainen, R. (1995). Everyday life information seeking: Approaching information seeking in the context of “way of life”. Library & Information Science Research, 17(3), 259–294. https://doi.org/10.1016/0740-8188(95)90048-9
Schaffar, B., & Wolff, L. A. (2024). Phenomenon-based learning in Finland: a critical overview of its historical and philosophical roots. Cogent Education, 11(1), 2309733.
Słowosieć (2025. http://plwordnet.pwr.wroc.pl/wordnet/
Sobota, D. R., & Szewczykowski, P. (2014). Design thinking jako metoda twórczości. Filo-Sofija, 14(27), 91-113.
Sosińska-Kalata, B. (2023). Monika Krakowska (2022). Zachowania informacyjne człowieka w kontekście zjawiska epistemicznej bańki informacyjnej. Propozycja nowej koncepcji. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, ss. 336. ISBN: 978-83-233-5134-4. Zagadnienia Informacji Naukowej - Studia Informacyjne, 60(2(120)), 90–96. https://doi.org/10.36702/zin.924
Spunt, R. P., Rassin, E., Epstein, L. M. (2009). Aversive and avoidant indecisiveness: Roles for regret proneness, maximization, and BIS/BAS sensitivities. Personality & Individual Differences, 47(4), 256–261.
Szczypiński, J., & Gola, M. (2017). Anhedonia. Co o niej wiemy i jak ją badać? Psychiatria, 14(2), 65-74.
Taylor, J. R., Tabakowska, E., Wiraszka, Ł., & Buchta, M. (2007). Gramatyka kognitywna. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.
Walenty (2025). https://walenty.ipipan.waw.pl/
Wieczorek, A. I in. red. (2018). Kryteria diagnostyczne zaburzeń psychicznych DSM-5®. Wrocław: Edra Urban & Partner.
Wilson, T. D. (2024). Curiosity and information-seeking behaviour: a review of psychological research and a comparison with the information science literature. Journal of Documentation, 80(7), 43-59.
Wójciak, P. et al. (2019). Polish version of the Brief Negative Symptom Scale (BNSS). Psychiatria Polska, 53(3), 541–549. https://doi.org/10.12740/PP/OnlineFirst/91490
Wolff, L. A. (2022). Phenomenon-based learning. In S. O. Idowu et al. (Eds.), Encyclopedia of sustainable management (pp. 1-9). Cham: Springer International Publishing.
Wolicka, E. (2008). „Bycie-w-języku” jako modus ludzkiego doświadczenia. Lingwistyczne założenia hermeneutyki Paula Ricoeura. Colloquia Litteraria, 3(1/2), 7. https://doi.org/10.21697/cl.2008.1.02
Wong, S. et al. (2024). Effects of anhedonia on health-related quality of life and functional outcomes in major depressive disorder: A systematic review and meta-analysis. Journal of Affective Disorders, 356, 684–698. https://doi.org/10.1016/j.jad.2024.04.086
Wyszukiwarka korpusowa IPI PAN – MTAS (2025). https://nkjp.nlp.ipipan.waw.pl/query_corpus/
Wyszukiwarka korpusowa IPI PAN – POLIQARP (2025). https://nkjp.pl/poliqarp/
Wyszukiwarka korpusowa PELCRA dla danych NKJP (2025). https://pelcra-nkjp.clarin-pl.eu/index_adv.jsp
Zeidler, P. (2014). O roli ugruntowanych empirycznie metafor w naukowych programach badawczych. Filozofia i Nauka, 2, 239-255.
Afiliacja: , Polska

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe