Pojęcie dobrostanu informacyjnego w kontekście zagrożeń informacyjnych
Katarzyna Materska
Afiliacja: , Polska
Abstrakt
Cel/Teza: 1) zbadanie obecności terminu „dobrostan (i jego wariantów „dobrostan informacyjny” (DI) i „dobrostan cyfrowy” (DC)) w publikacjach polskich informatologów; 2) wskazanie podobieństw, różnic i relacji pomiędzy pojęciami DI oraz DC; 3) zwrócenie uwagi na zagrożenia informacyjne niszczące DI - w perspektywie ekologii informacji; 4) zaproponowanie autorskiej definicji DI w kontekście zagrożeń informacyjnych.
Koncepcja/Metody badań: Zastosowano podejście jakościowe oraz metody/techniki: metoda analizy i krytyki piśmiennictwa, analizy pojęciowej, elementy metody porównawczej, technikę citation pearl growing.
Wyniki i wnioski: : W polskiej literaturze informatologicznej odniesienia do dobrostanu są bardzo skąpe, dobrostan informacyjny nie był dotychczas podejmowanym tematem badawczym. Pojęcia DI oraz DC, chociaż podobne, nie są tożsame. Zaproponowano autorką definicje DI w kontekście zagrożeń.
Ograniczenia badań: Brak cyfrowych wersji publikacji dostępnych do wyszukiwania pełnotekstowego.
Oryginalność/Wartość poznawcza: Zaproponowane przez autorkę podejście do DI sytuuje się na przecięciu zainteresowań badawczych ekologii informacji, zachowań informacyjnych, zarządzania informacją i sprawności informacyjnej.
Słowa kluczowe
Dobrostan informacyjny. Dobrostan cyfrowy. Doświadczanie informacji. Ekologia informacji. Odportność informacyjna. Sprawność informacyjna. Zagrożenia informacyjne.
Bibliografia
Atkinson, S., Bagnall, A.M., Corcoran,R., South, J., with: Curtis, S., Martino, S. & Pilkington, G. (2017). What is community wellbeing? Conceptual review. [online] [14.03.2025] https://whatworkswellbeing.org/wp-content/uploads/2020/01/Conceptual-review-of-community-wellbeing-Sept-2017_0130230900.pdf
Babik, W. (2014). Ekologia informacji. Kraków: Wydaw. UJ.
Babik, W. (2014) O diecie informacyjnej. W: B. Taraszkiewicz (red.) Ekologia informacji a kultura informacyjna społeczeństwa. Słupsk: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich Zarząd Oddziału, Biblioteka Uczelniana Akademii Pomorskiej, Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Słupsku.
Babik W., red. (2016) Nauka o informacji. Warszawa: Wydaw SBP
Babik, W. (2017). Organizacja i recepcja informacji w środowisku cyfrowym w świetle ekologii informacji. Bibliotheca Nostra. Śląski Kwartalnik Naukowy 2(48), 28–37.
Batorowska, H. (2021). Kultura bezpieczeństwa informacyjnego w środowisku walki o przewagę informacyjną. Kraków: Wydaw. Libron.
Batorowska, H., Kwiasowski Z., red. (2016). Kultura informacyjna w ujęciu interdyscyplinarnym – teoria i praktyka. T.2. Kraków: Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie.
Bawden, D., Robinson, L. (2009). The dark side of information: overload, anxiety, and other paradoxes and pathologies. Journal of Information Science, 35(2), 180–191. https://doi.org/10.1177/0165551508095781
Bawden, D., Robinson, L.(2020). Information overload: an introduction. In: D. Bawden & Robinson, L. (eds.) Oxford Research Encyclopedia of Politics. Oxford University Press https://doi.org/10.1093/acrefore/9780190228637.013.1360
Burke, M. & Kraut, R. E. (2016). The relationship between Facebook use and well-being depends on communication type and tie strength. Journal of Computer-Mediated Communication, 21, 265–281. https://doi.org/10.1111/jcc4.12162
Chan, M. (2015). Multimodal connectedness and quality of life: Examining the influences of technology adoption and interpersonal communication on well-being across the life span. Journal of Computer-Mediated Communication, 20, 3–18. https://doi.org/10.1111/jcc4.12089
Cisek, S., Krakowska M. (2019 a). Qualitative Analysis of Visual Data in Information Behavior Research. Zagadnienia Informacji Naukowej, 57(1), 7–25.
Cisek, S. & Krakowska, M. (2019). The diary method and analysis of student’s mental representations of information spaces as the research approach in information behaviour research. In: Proceedings of the Tenth International Conference on Conceptions of Library and Information Science, Ljubljana, Slovenia, June 16-19, 2019. Information Research, 24(4), paper colis1901. http://InformationR.net/ir/24-4/colis/colis1933.html
Davenport, T H., & Prusak L. (1998). Working Knowledge: How Organizations Manage What They Know. Cambridge, MA: Harvard Business School Press.
Diener, E., Pressman, S.D., Hunter, J. and Delgadillo-Chase, D. (2017). If, Why, and When Subjective Well-Being Influences Health, and Future Needed Research. Applied Psychology: Health and Well-Being, 9(2), 133-167. https://doi.org/10.1111/aphw.12090
Eichner, A.A. (2020). Planting trees and tracking screen time: a taxonomy of digital wellbeing features. In: Proceedings of the 24th Pacific Asia Conference on Information Systems, 1–14. [online] [14.03.2025] https://web.archive.org/web/20220911021425id_/https://aisel.aisnet.org/cgi/viewcontent.cgi?article=1153&context=pacis2020
Eid, M. & Larsen R., J. (2008). The Science of Subjective Well-Being. New York, London:The Guilfor Press.
Eryomin, A. L. (1998). Information ecology ‐ a viewpoint. International Journal of Environmental Studies, 54(3-4), 241-253. https://doi.org/10.1080/00207239808711157
Falecki, J. (2018). Zagrożenia W: O. Wasiuta, R. Klepka, R. Kopeć (red.) Vademecum bezpieczeństwa. Kraków: Wydaw. Libron.
Feerrar, J. (2020). Supporting Digital Wellness and Well-Being. Chapt. 9 In: S. Holder & A. Lannon (eds.). Student Wellness and Academic Libraries: Case Studies and Activities for Promoting Health and Success. Chicago: Association of College and Research Libraries
Global Alliance to Monitor Learning (2018). A Draft Report on a Global Framework of Refer¬ence on Digital Literacy Skills for Indicator 4.4.2: Percentage of Youth/Adults Who Have Achieved at Least a Minimum Level of Proficiency in Digital Liter¬acy Skills. UNESCO, March 2018. http://uis.unesco.org/sites/default/files/documents/draft-report-global-framework-reference-digital-literacy-skills-indicator-4.4.2.pdf.
Gui, M., Fasoli, M., & Carradore, R. (2017). Digital well-being. Developing a new theoretical tool for media literacy research. Italian Journal of Sociology of Education, 9(1), 155-173. https://doi.org/10.14658/pupj-ijse-2017-1-8a
Jachym W. (2013). Ekologia informacji w walce z zagrożeniami infosfery W: B. Taraszkiewicz B. (red.) Ekologia informacji w regionalnym środowisku edukacyjnym. Słupsk: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich - Zarząd Oddziału, Biblioteka Uczelniana Akademii Pomorskiej. 93-110.
Kisilowska, M. (2022). Fear of Missing Out, Information Literacy, and Digital Wellbeing. In: Kurbanoğlu, S., Špiranec, S., Ünal, Y., Boustany, J., Kos, D. (eds) Information Literacy in a Post-Truth Era. ECIL 2021. Communications in Computer and Information Science, vol 1533. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-99885-1_15
Kisilowska, M. & Mierzecka, A. (2019). Emotions, experience, identity – motivations of the teens’ information behaviour in the area of culture In Proceedings of ISIC, The Information Behaviour Conference, Krakow, Poland, 9-11 October: Part 2. Information Research, 24(1), paper isic1826. http://InformationR.net/ir/24-1/isic2018/isic1826.html
Koltay, T. (2021). “Taming” information overload. Academia Letters 2, 1–6 Article 272. [online] [14.03.2025] https://complexdiscovery.com/wp-content/uploads/2021/12/Taming-Information-Overload.pdf
Korycińska, P. (2020). Utrata danych i informacji w doświadczeniu naukowców. Preliminaria W: P. Korycińska, red. Horyzonty informacji. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, Biblioteka Jagiellońska, 77-96
Krakowska, M. (2017). Diagnozowanie rozwiązań w zakresie zarządzania informacją w organizacji z perspektywy teorii information grounds i zachowań normatywnych. W: R.Sapa (red.) Diagnostyka w zarządzaniu informacją: perspektywa informatologiczna. Kraków: Biblioteka Jagiellońska, 57-73. https://ruj.uj.edu.pl/server/api/core/bitstreams/3c7eaa5d-054c-4b17-84ec-ff71374b4c91/content
Krakowska, M. (2019). Efektywność indywidualnego zarządzania informacją z perspektywy zachowań informacyjnych człowieka W: W. Babik, red. Zarzadzanie informacją. Warszawa: Wydaw. SBP, 310-337
Krakowska, M. (2020a). Affective Factors in Human Information Behavior: A Conceptual Analysis of Interdisciplinary Research on Information Behavior. Zagadnienia Informacji Naukowej, 58(1A), 75-95 .
Krakowska, M. (2020b). Information Behavior in Crisis Situations. Zagadnienia Informacji Naukowej, 58(2A), 61–85 .
Krakowska, M. (2023). Doświadczanie informacji (information experience) jako kategoria zachowań informacyjnych człowieka. Próba eksplikacji W: D. Rak (red nauk.) 50 lat studiów informacyjno-bibliotekoznawczych na Uniwersytecie Jagiellońskim. Kraków: Biblioteka Jagiellońska, 149-172.
Ledzińska, M. (2009). Człowiek współczesny w obliczu stresu informacyjnego. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN
Materska, K. (2016). Infonada - przyczynek do ekologii informacji w polskim środowisku naukowym. W: E. Głowacka, M. Jarocki, N. Pamuła-Cieślak (red.) Współczesne oblicza komunikacji i informacji. Przestrzeń informacyjna nauki. Toruń: Wydaw. Nauk. UMK, 157-171.
Materska, K., Taraszkiewicz B., red. (2017). Ekologia informacji a zasoby informacyjne w bibliotekach i cyberprzestrzeni. Słupsk: Biblioteka Uczelniana Akademii Pomorskiej, Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Słupsku, Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich - Zarząd Oddziału.
Materska, K. (2021). Nauka obywatelska - innowacyjny ekosystem w nauce W: W. Babik, D. Pietruch-Reizes (red.) Zarządzanie informacją i wiedzą w nauce. Kraków: Biblioteka Jagiellońska 2021. https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/285847/babik_pietruch-reizes_zarzadzanie_informacja_i_komunikacja_w_nauce_2021.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Materska, K. (2023). Walki informacyjne w paradygmacie ekosystemów informacyjnych. Zagadnienia Informacji Naukowej, 1, 9-25.
Matthes, J., Karsay, K., Schmuck, D., & Stevic, A. (2020). Too much to handle: Impact of mobile social networking sites on information overload, depressive symptoms, and well-being. Computers in Human Behavior, 105. https://doi.org/10.1016/j.chb.2019.106217
Mirbabaie, M., Stieglitz S. & Marx J. (2022). Digital Detox. Business & Information Systems Engineering 64(2), 239–246. https://doi.org/10.1007/s12599-022-00747-x
Nardi, B.A. & O’Day V.L. (2000). Information ecologies: Using technology with heart. Cambridge, Mass., London, England: MIT Press.
Nicol, E., Willson R., Ruthven I., Elsweiler D., Buchanan G. (2022). Information Intermediaries and Information Resilience: Working to Support Marginalised Groups. Proceedings of the Association for Information Science & Technology. 59 (1), 469-473. https://doi.org/10.1002/pra2.654
OECD (b.d.). Measuring Well-being and Progress: Well-being Research [14.03.2025] https://www.oecd.org/wise/measuring-well-being-and-progress.htm
Ong, Z.X. et al. (2021). Measuring Online Wellbeing: A Scoping Review of Subjective Wellbeing Measures. Frontiers in Psychology,12. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.616637
Przybylski, A.K., Nguyen T.T., Law W. & Weinstein N. (2021). Does taking a short break from social media have a positive effect on wellbeing? Evidence from three preregistered field experiments. Journal of Technology in Behavioral Science 6, 507–514. https://doi.org/10.1007/s41347-020-00189-w
Shaikh, F. B., Rehman,M., Amin, A. & Hashmani, M. A. (2021). Cyber Wellness and Youth: A Systematic Literature Review. IEEE International Conference on Computing (ICOCO), Kuala Lumpur, Malaysia, 7-12. https://doi.org/10.1109/ICOCO53166.2021.9673586
Simons, G. & Baldwin, D.S. (2021). A critical review of the definition of 'wellbeing' for doctors and their patients in a post Covid-19 era. International Journal of Social Psychiatry, 67(8), 984–991. https://doi.org/10.1177/00207640211032259
Soroya, S. H., Farooq, A., Mahmood, K., Isoaho, J., & Zara, S. (2021). From information seeking to information avoidance: understanding the health information behavior during a global health crisis. Information Processing Management, 58(2), Article.102440 https://doi.org/10.1016/j.ipm.2020.102440
Vaghefi, I., Xiao B., Turel O &, Matta V. (2018). Digital detox? Understanding users’ abstinence from social networking sites use. In 39th International Conference on Information Systems: Bridging the Internet of people, data and things. San Francisco, California, 3897–3900.
Wasiuta, O., Klepka R., red. (2019). Vademecum bezpieczeństwa informacyjnego, t. 1-2. Kraków: Wydawnictwo Libron.
WHO (World Health Organization) (2020). Basic Documents: Forty-Ninth Edition (Including Amendments Adopted up to 31 May 2019) [14.03.2025] https://apps.who.int/gb/bd/pdf_files/BD_49th-en.pdf
WHO (World Health Organization) (b.d.) Wskaźniki Dobrego Samopoczucia (WHO-5). [14.03.2025] https://www.psykiatri-regionh.dk/who-5/documents/who5_polish.pdf
Yang, P. (2021). Exploring the Relationship Between Chinese EFL Students’ Grit, Well-Being, and Classroom Enjoyment. Frontiers in Psychology, 12. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.762945
Yu, L, Shek D.T.L. & Zhu X. (2018). The Influence of Personal Well-Being on Learning Achievement in University Students Over Time: Mediating or Moderating Effects of Internal and External University Engagement. Frontiers in Psychology, 8. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2017.02287
Afiliacja: , Polska

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe