Zachowania i postawy wobec działań dezinformacyjnych wśród studentów wybranych kierunków związanych z mediami i przetwarzaniem informacji na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu – badanie pilotażowe
Natalia Pamuła
https://orcid.org/0000-0002-0686-7268
Afiliacja: , Polska
Przemysław Krysiński
Aleksandra Seklecka
Abstrakt
Cel: Motywacją do powstania opracowania było zbadanie zachowań i postaw wobec dezinformacji, które przyjmują studenci wybranych kierunków związanych z informacją i mediami, prowadzonymi na Wydziale Filozofii i Nauk Społecznych na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Metoda: Badania przeprowadzono metodą sondażu diagnostycznego na grupie 150 osób (próba badawcza 28%). Wyniki i wnioski: Wszyscy respondenci korzystają z Internetu codziennie, a najbardziej znaczącym elementem weryfikacji okazało się być źródło informacji. Wśród technik dezinformacji najwięcej wskazań otrzymały fake newsy i trolling. Podobne techniki wskazywano w odniesieniu do osobistej styczności z dezinformacją – poza wspomnianymi wcześniej wysoko uplasowały się także fałszywe obrazy i zdjęcia. Ankietowani wskazali także główne motywacje działań dezinformacyjnych oraz skupili się na twórcach fałszywych przekazów w Internecie. Jako treści, które najczęściej podlegają dezinformacji wskazywano kwestie dotyczące szczepień i wojny na Ukrainie. Wśród państw, które szerzą fałszywe informacje niemal jednogłośnie wskazywano Rosję. Na dalszych pozycjach znalazły się Chiny, Białoruś i Stany Zjednoczone. Wśród skutków dezinformacji ankietowani wybierali przede wszystkim wprowadzanie chaosu i dzielenie opinii publicznej. Z kolei wśród działań, które zwiększają odporność na dezinformację wskazywano głównie zwiększenie zdolności odbiorców do weryfikacji prawidłowości informacji i danych. Według ankietowanych najważniejszymi czynnikami mogącymi zmniejszyć podatność na dezinformację są: zwiększenie świadomości odbiorców i krytyczne podejście do rozpowszechnianych treści. Wśród najbardziej atrakcyjnych dla badanych form kształcenia w tym zakresie wybierano przede wszystkim: aplikacje w telefonie, warsztaty i szkolenia online oraz gry komputerowe. Wartość poznawcza: Przeprowadzone badania dowodzą, że studenci kierunków związanych z mediami i przewarzaniem informacją dosyć dobrze radzą sobie z rozpoznawaniem największych zagrożeń w przestrzeni internetowej. Są oni coraz bardziej świadomi, jak ważna jest edukacja w tym zakresie oraz potrafią odpowiednio reagować na sytuacje kryzysowe.
Słowa kluczowe
dezinformacja; fake news; studenci; zachowania; postawy; edukacja; odporność
Bibliografia
Allegri M. R. (2024). The Impact of Disinformation on the Functioning of the Rule of Law and Democratic Processes in the EU. Interdisciplinary Journal of Research and Development Vol. 11 Nr 1 S 1, s. 98–106. DOI: https://doi.org/10.56345/ijrdv11n1s116.
Aro J. (2020). Trolle Putina. Prawdziwe historie z frontów rosyjskiej wojny informacyjnej. Kraków: Sine Qua Non.
Biuro Bezpieczeństwa Narodowego. (2019). System komunikacji strategicznej w zwalczaniu dezinformacji. W: M. Wrzosek (red.). Zjawisko dezinformacji w dobie rewolucji cyfrowej. Państwo. Społeczeństwo. Polityka. Biznes. Warszawa: NASK Państwowy Instytut Badawczy, s. 6-10.
Bjola, C., Papadakis, K. (2020). Digital Propaganda, Counterpublics and the Disruption of the Public Sphere: The Finnish Approach to Building Digital Resilience. Cambridge Review of International Affairs 33(1), s. 1–29. DOI: 10.1080/09557571.2019.1704221.
Buckels E. E., Trapnell P. D., Paulhus D. L. (2014). Trolls just want to have fun. Personality and Individual Differences 67, s. 1–6. DOI: 10.1016/j.paid.2014.01.016.
CBOS. (2023). Źródła informacji o wydarzeniach w kraju i na świecie, Pobrano z: https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2023/K_068_23.PDF.
Čechmánek K. (2024). Disinformation, Misinformation and the Agri-Food Sector, EU Agrarian Law vol. XIII, nr 1., s. 21-27. DOI: 10.2478/eual-2024-0003.
Conroy, N. J., Rubin V. L., Chen, Y. (2016). Automatic Deception Detection: Methods for Finding Fake News. Proceedings of the Association for Information Science and Technology 52(1), s. 1–4. DOI:10.1002/pra2.2015.145052010082.
Czerski W. M. (2021). Test CRAAP – przykład narzędzia do walki z dezinformacją. Dydaktyka Informatyki 16, s. 48-57. DOI: https://doi.org/10.15584/di.2021.16.6.
Demczuk A. (2018). Fenomen ruchu antyszczepionkowego w cyberprzestrzeni …, czyli fake news i postprawda na usługach hipotezy Andrew Wakefielda. Studia de Cultura 10(4), s. 92–113. DOI: 10.24917/20837275.10.4.8.
Dezinformacja oczami Polaków. Edycja 2024 (2024). Warszawa: Fundacja DigitalPoland.
Edukacja medialna 3.0 – wyzwania. Dyskusja redakcyjna (2022), Studia de Cultura 14(4), s. 137–142. DOI: 10.24917/20837275.14.4
Egelhofer J. L., Lecheler S. (2019). Fake news as a two-dimensional phenomenon: A framework and research agenda. Annals of the International Communication Association 43(2), s. 97–116. DOI: 10.1080/23808985.2019.1602782.
Formicki T. (2020). Wywiad i kontrwywiad jako kluczowe komponenty walki informacyjnej. Warszawa: Instytut Informacji.
Guess A., Nagler J, Tucker J. (2019). Less than you think: Prevalence and predictors of fake news dissemination on Facebook, Science Advances vol. 5, iss. 1. DOI: 10.1126/sciadv.aau4586.
Hellman M. (2024). Security, Disinformation, and Harmful Narratives: RT and Sputnik News Coverage about Sweden. (b. d): The Palgrave Macmillan Series in International Political Communication.
Hui Xian Ng L. i in. (2024). An exploratory analysis of COVID bot vs human disinformation dissemination stemming from the Disinformation Dozen on Telegram. Journal of Computational Social Science 7(1), s. 1–26. DOI: 10.1007/s42001-024-00253-y.
Humprecht E. i in. (2022). Media Systems in the Digital Age: An Empirical Comparison of 30 Countries. Journal of Communication 72, s. 145–164. DOI: 10.1093/joc/jqab054.
IBRIS/IBIMIS. (2021). Internet, potem długo nic, Pobrano z: https://ibims.pl/skad-polacy-czerpia-informacje-o-polsce-i-swiecie-raport-ibims-i-ibris.
Ihlebæk K. A., Figenschou F.U. (2022). Knock, knock! Right-wing alternative media is at the door: Institutional boundary work in a hybrid media environment. W: Ferrucci P., Eldridge S.A. (red.). The institutions changing journalism: Barbarians Inside the Gate. London: Routledge, ss. 1–14.
Komisja Europejska. (2016). Wspólne ramy dotyczące przeciwdziałania zagrożeniom hybrydowym odpowiedź Unii Europejskiej, Pobrano z: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52016JC0018&from=HU.
Kowalska-Chrzanowska M., Krysiński P., Pamuła N. (2024). Metody i narzędzia budowania społecznej odporności na dezinformację. Od fact-checkingu po edukację medialną. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Mieczkowski P., Kowalska E. (2022). Dezinformacja oczami Polaków 2022. Warszawa: Fundacja DigitalPoland.
Rosińska K, Brzóska P. (2020). Analiza indywidualnej podatności użytkowników mediów społecznościowych na fake newsy – perspektywa polska. Studia Medioznawcze 21, 3(82), s. 661–688. DOI: https://doi.org/10.33077/uw.24511617.ms.2020.3.280.
Rubin, V.L. i in. (2016). Fake News or Truth? Using Satirical Cues to Detect Potentially Misleading News. W: T. Fornaciari, E. Fitzpatrick, & J. Bachenko (red.). Proceedings of the Second Workshop on Computational Approaches to Deception Detection. San Diego, California: Association for Computational Linguistics, s. 7–17.
Vargo C. J., Guo, L., Amazeen, M. A. (2018). The Agenda-Setting Power of Fake News: A Big Data Analysis of the Online Media Landscape From 2014 to 2016. New Media & Society 20(5), s. 2028–2049. doi:10.1177/1461444817712086.
Volkoff V. (1999). Psychotechnika, dezinformacja, oręż wojny. Komorów: Wydawnictwo Antyk.
Wachowicz M. J. (2019). Ujęcie teoretyczne pojęcia dezinformacji. Wiedza Obronna 1-2 (266-267), s. 226–253. DOI:10.34752/x40y-nc78.
Walker C. (2018). What is “sharp power”?, Journal of Democracy 29(3), s. 9–23. DOI: 10.1353/jod.2018.0041.
Wardle, C., Derakhshan, H. (2017). Information Disorder: Toward an Interdisciplinary Framework for Research and Policy Making. (b.d.): Council of Europe.
Wasiuta O., Wasiuta S. (2020). Kremlowska dezinformacja w Internecie i reakcja społeczeństw zachodnich. Przegląd Geopolityczny 34, s. 136–147.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
