BIBLIOTEKARZ UX – NOWASPECJALIZACJA W ZAWODZIE?
BOŻENA JASKOWSKA
https://orcid.org/0000-0002-7484-3161
Afiliacja: Instytut Nauk o Informacji Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie, Polska
Abstrakt
Teza/cel artykułu – Przybliżenie problematyki kształtowania się w zawodzie bibliotekarskim nowej specjalizacji zajmującej się badaniem wrażeń i doświadczeń użytkowników (UX user experience) oraz projektowaniem usług z uwzględnieniem tej perspektywy, a także zastanowienie się nad rozwojem tego zjawiska w polskim środowisku bibliotekarskim. Scharakteryzowano rozwój spe- cjalizacji w bibliotekach zagranicznych, przybliżono zakres obowiązków bibliote- karza UX wskazując na jego miejsce w strukturze organizacyjnej, a także opisano kulturową dojrzałość organizacyjną bibliotek akademickich w zakresie projekto- wania usług zorientowanych na wrażenia użytkownika. Metody – Wykorzysta- no metodę analizy piśmiennictwa do scharakteryzowania zawodu bibliotekarza UX i opisania praktyk zorientowanych na wrażenia użytkownika w bibliotekach akademickich. Charakterystyka zjawiska na gruncie polskim dokonana została w oparciu o wywiady pogłębione z wybranymi dyrektorami bibliotek oraz dwa case studies. Wnioski – Prowadzone przez bibliotekarza UX działania w zakre- sie poprawy wrażeń użytkowników przyczyniać się mogą do poprawy jakości i efektywności usług bibliotecznych. Dotyczą one zarówno przestrzeni fizycznej, jak i cyfrowej biblioteki. Realizacja projektów UX w bibliotece wymaga zaanga- żowania całego zespołu bibliotecznego oraz kadry zarządzającej oraz przyjmuje różnorodne formy umocowania w strukturze organizacyjnej biblioteki. W pol- skich bibliotekach akademickich istnieje świadomość konieczności prowadzenia badań i pojawiają się przykłady z sukcesem zrealizowanych projektów opartych na technikach UX.
Słowa kluczowe
Bibliotekarz UX; Library user experience; LUX; User experience librarianship; User experience; Użytkownik; Wrażenia użytkownika
Bibliografia
Badanie satysfakcji użytkowników bibliotek. (2018). SBP. https://afb.sbp.pl/ba- danie-satysfakcji-uzytkownikow-bibliotek/Bell, S.J. (2008). Design Thinking. American Libraries, 39, 44-49. https://doi.org/10.34944/DSPACE/112.
Bivens-Tatum, W. (Red.). (2010). Imagination, Sympathy, and the User Experience. Library Journal, 135(19), 8.
Blake, M., & Potter, N. (2018). Embedding UX at the University of York. W Userexperience in libraries yearbook 2018 ed. A. Priestner, Cambridge, pp. 96-103.
Brzozowska-Szczecina, E. (2018). Bibliotekarze – UXperci, czyli badania userexperience w bibliotekach akademickich w Wielkiej Brytanii. Biuletyn EBIB,182. http://ebibojs.pl/index.php/ebib/article/view/48.
Chowdhury, S., Landoni, M., & Gibb, F. (2006). Usability and impact of digital libraries: A review. Online Information Review, 30(6), 656-680. https://doi.org/10.1108/14684520610716153.
Cox, A.M., & Corrall, S. (2013). Evolving academic library specialties. Journal of the
American Society for Information Science and Technology, 64(8), 1526-1542. https://doi.org/10.1002/asi.22847.
Dagan, K. (2018). What is a UX Librarian? Medium. https://medium.com/resear-chops-community/what-is-a-ux-librarian-88eb5293991b.
Dorney, E. (2009). The user experience librarian. College & Research Libraries News, 70(6), 346-347. https://doi.org/10.5860/crln.70.6.8201.
Forrest, C. (2009). Academic Libraries as Learning Spaces: Library Effectiveness and the User Experience. Georgia Library Quarterly, 46(3), 7-10.
Foskett, D.J. (1992). Ranganathan and “User-Friendliness”. Libri, 42(3). https://doi.org/10.1515/libr.1992.42.3.227.
Fox, R., & Doshi, A. (2011). Library User Experience. Association of Research Libraries. https://publications.arl.org/Library-User-Experience-SPEC-Kit-322/3.
Godfrey, K. (2015). Creating a Culture of Usability. Weave: Journal of Library User Experience, 1(3). https://doi.org/10.3998/weave.12535642.0001.301.
Gullikson, S. (2020). Structuring and Supporting UX Work in Academic Libraries. Weave: Journal of Library User Experience, 3(2). https://doi.org/10.3998/weave.12535642.0003.202.
Kajczuk, Z. (2021). BUW od podszewki. Pełnomocniczki Dyrektor BUW. BUW.
BuwLOG https://buwlog.uw.edu.pl/buw-od-podszewki-pelnomocniczki-dy-rektor-buw/.
Kajczuk, Z. (2023, styczeń 13). Działania Pełnomocniczki ds. projektowania usług w Bibliotece UW [Osobista komunikacja].
Lamenza, F. (2018). Leonardo Da Vinci was the best UX Designer in history. uxdesign.cc. https://uxdesign.cc/leonardo-da-vinci-was-the-best-ux-designer-in-history c8d3f3dc84ee.
MacDonald, C.M. (2015). User experience librarians: User advocates, user researchers, usability evaluators, or all of the above. Proceedings of the Association for Information Science and Technology, 52(1), 1-10.
MacDonald, C.M. (2017). “It Takes a Village”: On UX Librarianship and Building UX Capacity in Libraries. Journal of Library Administration, 57(2), 194-214. https://doi.org/10.1080/01930826.2016.1232942.
Manzari, L., & Trinidad-Christensen, J. (2013). User-Centered Design of a Web Site for Library and Information Science Students: heuristic Evaluation and Usability Testing. Information Technology and Libraries, 25(3), 163-169. https://doi.org/10.6017/ital.v25i3.3348.
Marzec, P., & Piotrowski, D.M. (2018). Narzędzie analityczne Lighthouse w oce- nie jakości wybranych serwisów internetowych bibliotek akademickich w Polsce, Praktyka i Teoria Informacji Naukowej i Technicznej, XXVI(24), 25-46.
Mathews, B. (2007). Shifting My Focus – the user experience. The Ubiquitous Li brarian (Brian Mathews). https://theubiquitouslibrarian.typepad.com/the_ubiquitous_librarian/2007/09/shifting-my-foc.html.
Matysek, A. (2020). Narzędzia projektantów produktów cyfrowych. Zagadnienia
Informacji Naukowej, 116(2), 96-113.
Nielsen, J. (2017). A 100-Year View of User Experience. Nielsen Norman Group.
https://www.nngroup.com/articles/100-years-ux/.
Pernice, K., Gibbons, S., Moran, K., & Whitenton, K. (2021). The 6 Levels of UX
Maturity. Nielsen Norman Group. https://www.nngroup.com/articles/ux-matu-rity-model/.
Piotrowski, D.M. (2023, styczeń 9). Badania użyteczności w Bibliotece UMK [Osobista komunikacja].
Piotrowski, D.M., & Marczak, G. (2018). Migracja otwartoźródłowego systemu
Liferay Portal w Bibliotece Uniwersyteckiej w Toruniu – Studium przypad-
ku. Toruńskie Studia Bibliologiczne, 10 (2 (19), 111-134.https://doi.org/10.12775/TSB.2017.020.
Po drugiej stronie lustra: AI, UX i UI w bibliotekach. (2019). Małopolskie Forum
Bibliotek. https://mfb.confer.uj.edu.pl/program.
Priestner, A. (2017). Approaching Maturity? UX Adoption in Libraries. W User
Experience in Libraries: yearbook 2017, ed. Andy Priestner, Cambridge, pp. 1-8.
Priestner, A., & Borg, M. (2016). Uncovering complexity and detail. W User Experience in Libraries: Applying ethnography and humancentred design. Routledge.
Schmidt, A. (2010). New Column Launch: The User Experience. The Library Journal. https://www.libraryjournal.com/story/new-column-launch-the-user-ex-perience.
Schmidt, A., & Etches, A. (2012). User Experience (UX) Design for Libraries. Facet.
Stull, E. (2018). Ux fundamentals for nonux professionals: User experience principles for managers, writers, designers, and developers. Springer Science+Business Media.
Tomaszczyk, J., & Matysek, A. (2020). IA, UX, UID, IxD: analiza terminów i pojęć.
Zagadnienia Informacji Naukowej, 58(1), 121-143.
Walker, C. (2010). A user experience primer. Feliciter, 56(5).
Weave: Journal Of Library User Experience. (2022). https://journals.publishing.umich.edu/weaveux/.
Wolańska, A. (2018). Metoda etnograficzna i UX usability testing w badaniach użytkowników bibliotek. Badania jakościowe kontra kult statystyki. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Folia 257. Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia, 16, 220-235.
Wolańska, A. (2020). Usłyszeć niewypowiedziane. Dostrzec niewidoczne. Techniki UX (User experience) w badaniach użytkowników bibliotek. Szanse i perspektywy. Przegląd Biblioteczny, 88(1), 50-64. https://doi.org/10.36702/pb.743.
Wójcik, M. (2016). Ekonomia doświadczeń a usługi informacyjne. Bibliotheca Nostra. Śląski Kwartalnik Naukowy, 44(2), 101-111.
Wójcik, M. (2018). Library user experience czyli o budowaniu doświadczenia użytkownika w bibliotece. Przegląd Biblioteczny, 3, 392-402.
Young, S.W.h., Chao, Z., & Chandler, A. (2020). User Experience Methods and Maturity in Academic Libraries. Information Technology and Libraries, 39(1). https://doi.org/10.6017/ital.v39i1.11787.
https://orcid.org/0000-0002-7484-3161
Afiliacja: Instytut Nauk o Informacji Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie, Polska
Biogram:
Bożena Jaskowska, dr, adiunkt w Instytucie Nauk o Infor- macji Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie, zastępczyni dyrektora ds. kształcenia INoI. Dr nauk humani- stycznych w zakresie bibliologii (2007), absolwentka studiów MBA IT (2012), długoletnia dyrektorka Biblioteki Uniwersy- tetu Rzeszowskiego (2010-2021). Zainteresowania naukowe i obszary badawcze: projektowanie UX; badania użytkow- ników; psychologia projektowania; użytkownik w miesza- nej i rozszerzonej rzeczywistości. Najważniejsze publikacje: Organizational Flexibility of Academic Libraries in a Vuca Reality: the Example of the Functioning of Libraries During the Covid-19 Epi- demic. Przegląd Biblioteczny 2020, Special Issue, s. 70-93; Problematyka zarządza- nia bibliotekami w świetle analizy zawartości wybranych czasopism naukowych z lat 2015-2020. (Bożena Jaskowska, Magdalena B. Król) Annales Universitatis Pae dagogicae Cracoviensis. Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia 2021, z. 19, s. 709-727; Lustrzany świat sportowców – user experience platformy treningowej Zwift w świetle badań. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia 2022, z. 20, s. 691-714
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor składa oświadczenie o oryginalności przesłanego tekstu, a w umowie wydawniczej przenosi na rzecz Wydawcy nieodpłatnie majątkowe prawa autorskie w zakresie jednorazowego opublikowania dzieła.
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
