BIBLIOTEKI AKADEMICKIE JAKO PRZESTRZENIE INNOWACJI
MAŁGORZATA KOWALSKA-CHRZANOWSKA
https://orcid.org/0000-0002-2839-5732
Afiliacja: Instytut Badań Informacji i Komunikacji Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Polska
Abstrakt
Teza/cel artykułu – Od lat 80. XX w. zarządzanie wiedzą i innowa- cyjność uznawane są za kluczowe czynniki sukcesu bibliotek akademickich, któ- re pozwalają im szybciej i skuteczniej reagować na zmieniające się otoczenie ze- wnętrzne. Celem artykułu jest zaprezentowanie rodzajów innowacji i projektów prorozwojowych wdrażanych w polskich bibliotekach akademickich w ostatnich pięciu latach (2017-2021). Metoda – W części pierwszej, autorka w świetle ana- lizy literatury przedmiotu przedstawia rodzaje innowacji wdrażane w polskich bibliotekach akademickich, w drugiej – na podstawie analizy projektów zgła- szanych do dofinansowania w ramach wybranych programów ministerialnych omawia rodzaje najczęściej dotowanych projektów prorozwojowych. Wnioski – Z przeglądu literatury fachowej wynika, że najczęstszymi rodzajami innowacji wdrażanymi w polskich bibliotekach akademickich w latach 2017-2021 były in- nowacje społeczne i organizacyjne. W porównaniu z bibliotekami zagranicznymi w obszarze innowacji organizacyjnych, innowacji komunikacyjnych i marketin- gowych nie zarysowały się istotne rozbieżności. Największe różnice ujawniły się w obszarze innowacji produktowych i technologicznych. Analizowana literatura przedmiotu nie wykazała w polskich bibliotekach akademickich wdrożeń cloud computingu, technologii blockchain, rozszerzonej rzeczywistości czy sztucznej inteligencji. Z kolei weryfikacja projektów finansowanych ze środków ministe- rialnych uwidoczniła przewagę finansowania procesów opracowywania, digita- lizacji i udostępniania zbiorów w wersji elektronicznej oraz mniejsze wydatkowa- nie środków na tworzenie repozytoriów, baz i banków danych.
Słowa kluczowe
Innowacje; Biblioteki akademickie; Działania proroz- wojowe; Środki publiczne
Bibliografia
Adamiec, Sabina (2007a). Komunikacja warunkiem kapitału społecznego biblioteki. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanitas. Zarządzanie i Marketing, z. 1, s. 27-34.
Adamiec, Sabina. (2007b). Strategiczne zarządzanie potencjałem ludzkim w bibliotece. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanitas. Zarządzanie i Marketing, z. 2, s.115-126.
Bartoli, Annie; Hermel, Philippe (2004). Managing change and innovation in IT implementation process. Journal of Manufacturing Technology Management, no. 15 (5), s. 416-425.
Białoń, Lidia (2010). Zręby teorii innowacji. W: Zarządzanie działalnością innowacyjną. Red. L. Białoń. Warszawa: Placet, s. 11-60.
Chesbrough, Henry; Vanhaverbeke, Wim; Wes, Joel (2006). Open Innovation – Researching a New Paradigm. Oxford: Oxford University Press.
Chrapczyńska, Beata (2017). Innowacje w bibliotece akademickiej – czy wprowadzanie nowoczesnych rozwiązań wpływa pozytywnie na ocenę biblioteki i bibliotekarz. PTINT. Praktyka i Teoria Informacji Naukowej i Technicznej, nr 1-2, s. 35-43.
Gassmann, Olivier; Enkel, Ellen (2004). Towards a Theory of Open Innovation: Three Core Process Archetypes [online]. University of St. Gallen [dostęp: 25.10.2022]. Dostępny w WWW: https://www.alexandria.unisg.ch/274/1/Gassmann_Enkel.pdf.
Jaskowska, Bożena (2004). Kultura organizacyjna służb informacyjnych w procesie wprowadzania zmian. Praktyka i Teoria Informacji Naukowej i Technicznej, nr 2, s. 3-9.
Kamińska, Joanna (2000). Jakość zasobów ludzkich w zarządzaniu zmianami w bibliotece. Ekonomia i Humanistyka, nr 1, s. 42-47.
Kamińska, Joanna (2008a). Kapitał intelektualny biblioteki. W: Zarządzanie kadrami w bibliotece: praca zbiorowa. Red. J. Kamińska, B. Żołędowska-Król. Warszawa: Wydaw. SBP, s. 13-19.
Kamińska, Joanna (2008b). Wpływ stylu kierowania na kulturę organizacyjną biblioteki. W: Kultura organizacyjna w bibliotece. Ogólnopolska Konferencja Naukowa, Białystok, 4-6 czerwca 2007. Red. H. Brzezińska-Stec. Białystok: Wydaw. Uniwersytetu w Białymstoku, s. 197-208.
Kolasa, Władysław Marek (2021). Międzynarodowe czasopisma z zakresu Library & Information Science w polskim wykazie czasopism naukowych. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia, t. 19, s. 562-583.
Kołodziejczyk, Edyta (2013). Kultura innowacyjna w bibliotece naukowej. W: Kreatywność i innowacje w bibliotece naukowej. 14. Ogólnopolska Konferencja Bibliotek Niepaństwowych Szkół Wyższych, Łódź, 2013 r.: teksty naukowe. Red. A. Marciniak, I. Sójkowska. Łodź: Wyższa Szkoła Pedagogiczna, s. 15-28.
Komunikat (2019). Komunikat Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 3 lipca 2019 r. o ustanowieniu programu „Społeczna odpowiedzialność nauki” i naborze wniosków [online]. Ministerstwo Edukacji i Nauki [dostęp: 25.10.2022]. Dostępny w WWW: https://www.gov.pl/attachment/ab92f5c1-e077-4844-8e03-c4508d3701ed.
Kozioł-Nadolna, Katarzyna (2012). Modele zarządzania innowacjami w XXI wieku. W: Historia i powstanie nauk o zarządzaniu. Red. B. Mikuła. Kraków: Fundacja Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, s. 295-302.
Sobka, Mariusz (2014). Zmiany organizacyjne w teorii i praktyce. Lublin: Politechnika Lubelska.
Szymańska, Anna Irena (2012). Innowacyjność produktowa przedsiębiorstw produkcyjnych a preferencje konsumentów. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego i Towarzystwa Geograficznego, nr 20, s. 147-161.
Ustawa (2010). Ustawa z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki. Dz. U. 2010, Nr 96, poz. 615.
Willecki, Jacek (2017). Aktywność prorozwojowa bibliotek akademickich związana z działaniami na rzecz nauki i upowszechnianiem nauki, finansowana ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w latach 2010-2015. Przegląd Biblioteczny, z. 1, s. 21-33.
Wilk, Grażyna (2013). Innowacje w bibliotece naukowej – sceptycznie. W: Kreatywność i innowacje w bibliotece naukowej. 14. Ogólnopolska Konferencja Bibliotek Niepaństwowych Szkół Wyższych, Łódź, 2013 r.: teksty naukowe. Red. A. Marciniak, I. Sójkowska. Łodź: Wyższa Szkoła Pedagogiczna, s. 30-57.
Wiśniewska, Sylwia (2015). Skuteczność niekomercyjnych instytucji otoczenia biznesu we wspieraniu innowacji marketingowych małych i średnich przedsiębiorstw. Kraków: Wydaw. Uniwersytetu Ekonomicznego.
Wojciechowska, Maja (2014). Studium zarządzania niematerialnymi zasobami bibliotek. Gdańsk: Wydaw. Uniwersytetu Gdańskiego.
Wojciechowska, Maja (2016). Wpływ otoczenia na zmiany w bibliotece. Studia Bibliologiczne, s. 23-28.
Wojciechowska, Maja (2006). Zarządzanie zmianami w bibliotece. Warszawa: Wydaw. SBP.
Zalega, Tomasz (2015). Innowacje a konsumpcja i zachowania konsumpcyjne – wybrane zagadnienia. Marketing i Rynek, nr 2, s. 14-25.
Żołędowska-Król, Beata (2008a). Badania opinii pracowników jako instrument wspomagający zarządzanie relacjami wewnętrznymi w bibliotece. W: Zarządzanie kadrami w bibliotece. Red. J. Kamińska, B. Żołędowska-Król. Warszawa: Wydaw. SBP, s. 48-56.
Żołędowska-Król, Beata (2008b). Luka wizerunkowa a analiza satysfakcji pracowników biblioteki. W: Kultura organizacyjna w bibliotece. Ogólnopolska Konferencja Naukowa, Białystok, 4-6 czerwca 2007. Red. H.
Kowalska, Małgorzata (2019). Innowacyjność i zarządzanie zmianami w pracy bibliotek. W: Zarządzanie biblioteką. Red. M. Wojciechowska. Warszawa: Wydaw. Naukowe i Edukacyjne SPB, s. 87-109.
Krupa, Wojciech; Krupa, Kazimierz (2003). Aspekty wdrażania zmian organizacyjnych. Rola liderów w pokonywaniu oporów (poglądy wybranych autorów). Acta Universitatis Lodzensis. Folia Oeconomica, nr 167, s. 103-117.
Kubów, Stefan (2012). Elastyczne struktury zarządzania – możliwości zastosowania w bibliotekach. W: Koncepcje organizacji bibliotek. Red. M. Wojciechowska. Gdańsk: Wydaw. Ateneum – Szkoły Wyższej, s. 41-49.
Kubów, Stefan (2008). Rola menadżera w tworzeniu klimatu organizacyjnego biblioteki. Kultura organizacyjna w bibliotece. Ogólnopolska Konferencja Naukowa, Białystok, 4-6 czerwca 2007. Red. H. Brzezińska-Stec. Białystok: Wydaw. Uniwersytetu w Białymstoku, s. 345-349.
Kwiecień, Sabina (2015). Innowacje w bibliotece naukowej – teoria i praktyka. W: Bibliotekarz 2.0. Nowoczesność na bazie tradycji. Red. S. Skórka, M. Rogoż, E. Piotrowska. Kraków: Wydaw. Naukowe UP, s. 99-111.
Martyniak, Zbigniew (2002). Nowe metody i koncepcje zarządzania. Kraków: Wydaw. Akademii Ekonomicznej.
MFiPR (2014). Program Polska Cyfrowa [online]. Ministerstwo Funduszy i Polityki
Regionalnej [dostep: 25.10.2022]. Dostępny w WWW: https://www.polskacyfrowa.gov.pl/strony/o-programie/zasady/dla-kogo-jest-program/.
MFiPR (2022). Fundusze Europejskie na Rozwój Cyfrowy 2021–2027: Założenia do nowego Programu [online]. Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej [dostep: 25.10.2022]. Dostępny w WWW: https://www.polskacyfrowa.gov.pl/strony/o-programie/fundusze-europejskie-na-rozwoj-cyfrowy-2021-2027/zalozenia-do-nowego-programu/.
Mierzejewska, Beata (2008). Open Innovation – nowe podejście w procesach innowacji. E-mentor, nr 2 (24), s. 59-68.
Ocieczek, Wioletta; Żelichowska, Monika (2015). Popytowe podejście do innowacji jako nowa koncepcja procesu innowacyjnego w przedsiębiorstwie. W: Innowacje w zarządzaniu i inżynierii produkcji. Red. R. Knosala. Opole: Oficyna Wydawnicza Polskiego Towarzystwa Zarządzania Produkcją, s. 171-179.
Olejniczuk-Merta, Anna (2015). Konsumpcja czynnikiem innowacyjnego rozwoju. Marketing i Rynek, nr 2, s. 5-13.
Sobka, Mariusz (2014). Zmiany organizacyjne w teorii i praktyce. Lublin: Politechnika Lubelska.
Szymańska, Anna Irena (2012). Innowacyjność produktowa przedsiębiorstw produkcyjnych a preferencje konsumentów. Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego i Towarzystwa Geograficznego, nr 20, s. 147-161.
Ustawa (2010). Ustawa z dnia 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki. Dz. U. 2010, Nr 96, poz. 615.
Willecki, Jacek (2017). Aktywność prorozwojowa bibliotek akademickich związana z działaniami na rzecz nauki i upowszechnianiem nauki, finansowana ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w latach 2010-2015. Przegląd Biblioteczny, z. 1, s. 21-33.
Wilk, Grażyna (2013). Innowacje w bibliotece naukowej – sceptycznie. W: Kreatywność i innowacje w bibliotece naukowej. 14. Ogólnopolska Konferencja Bibliotek Niepaństwowych Szkół Wyższych, Łódź, 2013 r.: teksty naukowe. Red. A. Marciniak, I. Sójkowska. Łodź: Wyższa Szkoła Pedagogiczna, s. 30-57.
Wiśniewska, Sylwia (2015). Skuteczność niekomercyjnych instytucji otoczenia biznesu we wspieraniu innowacji marketingowych małych i średnich przedsiębiorstw. Kraków: Wydaw. Uniwersytetu Ekonomicznego.
Wojciechowska, Maja (2014). Studium zarządzania niematerialnymi zasobami bibliotek. Gdańsk: Wydaw. Uniwersytetu Gdańskiego.
Wojciechowska, Maja (2016). Wpływ otoczenia na zmiany w bibliotece. Studia Bibliologiczne, s. 23-28.
Wojciechowska, Maja (2006). Zarządzanie zmianami w bibliotece. Warszawa: Wydaw. SBP.
Zalega, Tomasz (2015). Innowacje a konsumpcja i zachowania konsumpcyjne – wybrane zagadnienia. Marketing i Rynek, nr 2, s. 14-25.
Żołędowska-Król, Beata (2008a). Badania opinii pracowników jako instrument wspomagający zarządzanie relacjami wewnętrznymi w bibliotece. W: Zarządzanie kadrami w bibliotece. Red. J. Kamińska, B. Żołędowska-Król. Warszawa: Wydaw. SBP, s. 48-56.
Żołędowska-Król, Beata (2008b). Luka wizerunkowa a analiza satysfakcji pracowników biblioteki. W: Kultura organizacyjna w bibliotece. Ogólnopolska Konferencja Naukowa, Białystok, 4-6 czerwca 2007. Red. H. Brzezińska-Stec. Białystok: Wydaw. Uniwersytetu w Białymstoku, s. 54-62.
https://orcid.org/0000-0002-2839-5732
Afiliacja: Instytut Badań Informacji i Komunikacji Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Polska
Biogram:
Dr hab. Małgorzata Kowalska-Chrzanowska, prof. UMK, kierownik Katedry Badań Przestrzeni Informacyjnej w Instytucie Badań Informacji i Komunikacji Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Jej zainteresowania naukowe oscylują wokół takich zagadnień jak: jakość zasobów cyfrowych, otwarte modele współpracy i dystrybucji treści, nauko- i bibliometria, rozwój kompetencji cyfrowych, metodologia nauk humanistycznych i społecznych. Naj- ważniejsze publikacje: Technologiczne aspekty działalności bibliotek w pandemii COVID-19: nowe zadania – nowe usługi – nowy wizerunek, Warszawa 2022 (red.); Role of Social Networking Services for Scientists in Promoting Scientific Output on Example of Polish Representatives of Social Communication and Media Sciences, „Global Knowledge, Memory and Communication” 2020, vol. 69, iss. 8/9, pp. 717-736 (współaut.); Distribution of Data Elements and its relationship to the types of digital libraries, „Journal of Librarianship and Information Science” 2019, vol. 51, iss. 3, pp. 710-20 (współaut.); The Role of Visualization in Shaping and Exploration of Individual Information Space. Part 1, „Knowledge Organization” 2018, vol. 45, iss. 7, pp. 547-558 (współaut.); Wskaźniki altmetryczne – w kierunku nowego modelu oceny dorobku naukowego? Casus publikacji z zakresu bibliologii i informatologii. W: Diagnostyka w zarządzaniu informacją, red. R. Sapa, Kraków 2017, s. 263-284; Crowdsourcing internetowy – pozytywny wymiar partycypacji społecznej. Konteksty – istota – uwarunkowania (Warszawa 2015); Dygitalizacja zbiorów bibliotek polskich (Warszawa 2007).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor składa oświadczenie o oryginalności przesłanego tekstu, a w umowie wydawniczej przenosi na rzecz Wydawcy nieodpłatnie majątkowe prawa autorskie w zakresie jednorazowego opublikowania dzieła.
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
