UŻYTECZNOŚĆ CZYTNIKÓW KSIĄŻEK ELEKTRONICZNYCH W ŚWIETLE STANDARDÓ
STANISŁAW SKÓRKA
https://orcid.org/0000-0003-4876-8660
Afiliacja: Instytut Nauk o InformacjiUniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Polska
Abstrakt
Teza/cel artykułu – Celem artykułu jest przedstawienie wybranych standardów wspierających projektowanie i ewaluację interfejsów aplikacji w e-czytnikach. Metody badań – W badaniach wykorzystano m.in. metodę porównawczą oraz analizy piśmiennictwa. Czytniki książek elektronicznych (e-czytniki, ang. e-book reader) należą do urządzeń mobilnych i, jak większość tych urządzeń, obsługiwane są dotykowo (haptycznie). Manipulacja dotykowa niesie ze sobą nowe możliwości, ale i ograniczenia, nieznane wcześniej użytkownikom posługującym się np. myszką komputerową. Wyniki i wnioski – Rezultatem badań jest m.in. pogrupowanie standardów, do których zaliczyć można: zasady, wytyczne i normy. Do zasad należą m.in.: heurystyki Jakoba Nielsena, Stevena Kruga do wytycznych – publikacje Jennifer Tidwell i Theresy Neill. Osobną kategorią są normy dotyczące np. sterowania haptycznego, m.in.: PN-EN ISO 9241: Ergonomia interakcji człowieka i systemu – Część 910: Postanowienia ramowe dotyczące interakcji dotykowej oraz interakcji haptycznej, Część 920: Wytyczne dotyczące interakcji dotykowej oraz haptycznej (2016), Część 960: Ramy i wytyczne dotyczące gestów i interakcji.
Słowa kluczowe
Czytniki książek elektronicznych; E-booki; Normalizacja; Standardy; Użyteczność; Architektura informacji
Bibliografia
Aaltonen, Mari; Mannonen, Petri; Nieminen Saija; Nieminen, Marko (2011). Usability and compatibility of e-book readers in an academic environment: A collaborative study. International Federation of Library Associations and Institutions, 37(1), s. 16-27.
Babich, Nick (2016), Basic Patterns for Mobile Navigation. [online] W: UXPlanet. [dostęp: 28.12.2020]. Dostępny w WWW: <https://uxplanet.org/basic-patterns-for-mobile-navigation- d12a87686efe>.
Bevan, Nigel (2006). International Standards for HCI. In: Encyclopedia of human computer interaction, Claude Ghaoui (Editor). Hershey: Idea Group Reference, pp. 362-372.
Cheek, Fern M.; Hartel, Lynda J. (2012). The Electronic Book—Beginnings to the Present. In: Building and Managing E-Book Collections. A How-To- Do-It Manual for Librarians Ed. by Richard Kaplan. Chicago: The Medial Library Association, pp. 3-12.
Doucette, Joanne; Lewontin, Amy (2012), Selecting E-books. W: Building and Managing E-Book Collections. A How-To-Do-It Manual for Librarians Ed. by Richard Kaplan. Chicago: The Medial Library Association, p. 51-74.
Ekspert: smartfony wydają się być przyszłością e-czytelnictwa. [online] 16.08.2016. W: Polskie Radio.pl. [Dostęp: 14.05.2021]. Dostępny w WWW: <https://www.polskieradio.pl/23/267/Artykul/1655631,Ekspert- smarfony-wydaja-sie-byc-przyszloscia-eczytelnictwa>.
Usidus, Mirosław (2015), Elektroniczne książki i czytniki. Historia wynalazków. Młody Technik, nr 2 (luty), s. 108-113.
Gibson, Christopher; Gibb, Forbes (2011). An evaluation of second- generation ebook readers. The Electronic Library Vol. 29 No. 3, pp. 303-319.
Góralska, Małgorzata (2017). Książka elektroniczna. W: Encyklopedia książki. Tom 2. K-Z. Wrocław 2017, s. 121-123.
Grabowska, Marta (2001), Normalizacja w zakresie informacji i dokumentacji w Polsce w latach 1993-2000. Przegląd Biblioteczny, z ½, s. 11-38.
ISO (2014) Online Browsing Platform [online], [dostęp: 25.09.2020]. Dostępny w WWW: <https://www.iso.org/obp/ui/#iso:std:iso- iec:ts:11581:-41:ed-1:v1:en>.
Jakie umiejscowienie przycisków na czytniku ebooków jest najlepsze? (2019) [online]. Na Czytniku.pl [dostęp: 14.05.2021]. Dostępny w WWW: <https://www.naczytniku.pl/jakie-umiejscowienie-przyciskow-na- czytniku-ebookow-jest-najlepsze/>.
Johnson, Bart (2013). How the Kindle Paperwhite Works. [online] W: How Stuff Works? [dostęp: 23.12.2020] Dostępny w WWW: <https://computer.howstuffworks.com/tablets/kindle- paperwhite.htm/printable>.
Kaplan, Richard (ed.) (2012). Building and Managing E-Book Collections. A How-To-Do-It Manual for Librarians. Chicago: The Medial Library Association.
Kinestezja [online]. Encyklopedia PWN [dostęp: 17.04.2021]. Dostępny w WWW: <https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/kinestezja;3922286.html>.
Kotkowski, Łukasz (2015), Technologia haptyczna sięga o wiele dalej, niż tylko ekrany smartfonów. [online] „Spider’sWeb”12 marca [dostęp: 17.01.2021]. Dostępny w WWW: <https://spidersweb.pl/2015/03/haptic-feedback.html>.
Krug, Steve, (2014), Nie każ mi myśleć. O życiowym podejściu do funkcjonalności stron internetowych. Wyd. 3. Gliwice: Helion.
Krysiński, Przemysław (2009), E-book – nowa forma przekazu treści w postaci cyfrowej. Toruńskie Studia Bibliologiczne, nr 1 (2), s. 75-88.
Neil, Theresa (2014). Mobile Design Pattern Gallery. Second Edition. UI Patterns for Smartphone Apps. Beijing: O’Reilly.
Nielsen, Jakob (1993), Usability Engineering. San Diego: Morgan Kaufmann.
Nielsen, Jakob (1995). 10 Usability Heuristics for User Interface Design. [online] Nielsen Norman Group, [dostęp 17.01.2021]. Dostępny w WWW: <https://www.nngroup.com/articles/ten-usability- heuristics/>.
Nielsen, Jakob, Budiu, Raluca (2013). Funkcjonalność aplikacji mobilnych. Nowoczesne standardy UX i UI. Gliwice: Helion.
Normy Międzynarodowe [online] Polski Komitet Normalizacyjny [dostęp: 14.05.2021]. Dostępny w WWW: <https://www.pkn.pl/o- pkn/wspolpraca-miedzynarodowa/nowe-enisoiec/normy- miedzynarodowe>.
Pearrow, Mark (2002). Funkcjonalność stron internetowych. Gliwice: Helion.
Porównaj modele iPada. [online] Apple.com. [dostęp: 14.05.2021]. Dostępny w WWW: <https://www.apple.com/pl/ipad/compare/>.
Porównanie czytników Amazonu: Kindle 8 i 10, Paperwhite 3 i 4, Oasis 2 i 3 [online] Świat Czytników [dostęp: 14.05.2021]. Dostępny w WWW: <https://swiatczytnikow.pl/2019-porownanie-czytnikow-amazonu- kindle-8-10-paperwhite-3-i-4-oasis-2/>.
Program prac PKN [online] Polski Komitet Normalizacyjny [dostęp: 14.05.2021]. Dostępny w WWW: <https://pzn.pkn.pl/tc/#/work- program> .
Pura, Katarzyna (2011), Jak to z tabletami było – krótka historia elektronicznej dachówki. [online]Tabletowo [dostęp: 27.12.2020]. Dostępny w WWW: <https://www.tabletowo.pl/2011/05/09/jak-to-z- tabletami-bylo-krotka-historia-elektronicznej-dachowki/>.
Przewodnik po merytorycznych kryteriach wyboru projektów dla poddziałania 2.3.1. Cyfrowe udostępnienie informacji sektora publicznego (ISP) ze źródeł administracyjnych oraz zasobów nauki Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa na lata 2014-2020 [online] [dostęp: 14.05.2021]. Dostępny w WWW: <https://cppc.gov.pl/wp- content/uploads/10_Przewodnik_po_merytorycznych_kryteriach.pdf>.
Raport z badania „Zwyczaje Polaków związane z użytkowaniem ebooków i audiobooków”[online] 23.02.2017 [dostęp: 17.01.2021]. Dostępny w WWW: <https://nck.pl/upload/attachments/319727/Raport%20z%20badani a%20zwyczaje%20Polak%C3%B3w%20- %20ebooki%20i%20audiobooki.pdf>.
Research-Based Web Design &Usability Guidelines (2006). [online] Health and Human Services Dept. (U.S.) [dostęp: 14.05.2021]. Dostępny w WWW: <https://www.usability.gov/sites/default/files/documents/guidelines _book.pdf>.
Reitz, Joan M. (2004). Dictionary of Library and Information Science. Westport: Libraries Unlimited.
Richardson Jr. John V.; Mahmood, Khalid (2012). eBook readers: user satisfaction and usability issues, Library Hi Tech, Vol. 30 Iss. 1 pp. 170-185.
Rygiel, Paweł (2013). Międzynarodowe normy ISO z dziedziny informacji i dokumentacji z lat 2000-2013 i ich implementacja w polskim systemie normalizacyjnym. Komunikat. Bibliotheca Nostra: Śląski Kwartalnik Naukowy, nr 4, s. 96-109.
Rynek e-booków rośnie w tempie 50 proc. rocznie (8.01.2017). [online] Polskie Radio.pl [dostęp: 14.05.2021]. Dostępny w WWW: <https://www.polskieradio.pl/42/273/Artykul/1711084,Rynek- ebookow-rosnie-w-tempie-50-proc-rocznie>.
Shneiderman, Ben, Plaisant, Catherine (2010). Designing the User Interface.Strategies for Effective Human-Computer Interaction. 5th ed. Addison Wesley.
Świat czytników [online] [dostęp: 23.12.2020 r.]. Dostępny w WWW: <http://swiatczytnikow.pl/porownanie-wersji-kindle-touch-2014- paperwhite-voyage-i-classic/>.
Tablet [online] Słownik Języka Polskiego PWN. [dostęp: 23.12.2020 r.]. Dostępny w WWW: <https://sjp.pwn.pl/szukaj/tablet.html>.
Tidwell, Jenifer (2012). Projektowanie interfejsów. Sprawdzone wzorce projektowe. Gliwice: Helion.
Villamor, Craig; Willis, Dan; Wroblewski, Luke. (2011) Touch Gesture. Reference Cards. [online] [dostęp: 4.01.2021]. Dostępny w WWW: <http://static.lukew.com/TouchGestureCards.pdf> .
Wroblewski, Luke (2010). Touch Gesture Reference Guide. [online] [dostęp: 4.01.2021]. Dostępny w WWW: <https://www.lukew.com/ff/entry.asp?1071>.
Wroblewski, Luke (2011) Mobile First. New York: A Book Apart.
Normy wymienione w artykule Obowiązujące w Polsce
PN-EN ISO 9241-1:2001/A1:2005 Wymagania ergonomiczne dotyczące pracy biurowej z zastosowaniem terminali wyposażonych w monitory ekranowe (VDT) – Ogólne wprowadzenie.
PN-EN ISO 9241: Wymagania ergonomiczne dotyczące pracy biurowej z zastosowaniem terminali wyposażonych w monitory ekranowe (VDT).
PN-EN ISO 9241-910:2011 Ergonomia interakcji człowieka i systemu – Część 910: Postanowienia ramowe dotyczące interakcji dotykowej oraz interakcji haptycznej (listopad 2011)
PN-EN ISO 9241-920: 2016-09 Ergonomia interakcji człowieka i systemu – Część 920: Wytyczne dotyczące interakcji dotykowej oraz haptycznej.
PN-EN ISO 9241-960:2018-01(E) Ergonomia interakcji człowieka i systemu – Część 960: Ramy i wytyczne dotyczące gestów i interakcji.
PN-EN ISO 14915-1:2005 Ergonomia oprogramowania do multimedialnych interfejsów użytkownika – Część 1: Zasady i zakres projektowania
PN-EN ISO 14915-2:2004 – Ergonomia oprogramowania do multimedialnych interfejsów użytkownika - Część 2: Multimedialna nawigacja i kontrola.
PN EN 62524:2011 – wersja angielska: Systemy i urządzenia multimedialne – Multimedialne książki i publikacje elektroniczne – Format czytelnika dla publikacji elektronicznych
PN-EN ISO 14915-3:2005 – Ergonomia oprogramowania do multimedialnych interfejsów użytkownika – Część 3: Dobór i kombinacja środków przekazu. Niewprowadzone do Polskich Norm
ISO 9241-940:2017(E) Ergonomics of human-system interaction – Part 940: Evaluation of tactile and haptic interactions.
ISO/IEC 11581-10:2010(E) Information technology – User interface icons – Part 10: Framework and general guidance. (i następne części)
ISO/IEC 30113-1:2015(E) Information technology – User interface – Gesture-based interfaces across devices and methods – Part 1: Framework.
ISO/IEC 30113-11:2017(E) Information technology – Gesture-based interfaces across devices and methods – Part 11: Single-point gestures for common system actions.
https://orcid.org/0000-0003-4876-8660
Afiliacja: Instytut Nauk o InformacjiUniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Polska
Biogram:
Stanisław Skórka, dr, adiunkt w Instytucie Nauk o Informacji Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie oraz dyrektor Biblioteki Głównej tej uczelni. Zainteresowania badawcze: architektura informacji, wyszukiwanie informacji, projektowanie i ocena użyteczności systemów informacji, systemy nawigacji, web design, Internet Reczy. Najważniejsze publikacje: Architektura informacji. Historia idei. „Czasopismo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich” (2020), Internet Rzeczy jako pole zainteresowań architektury informacji. „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia” (2019), Architektura informacji. W: Babik, red., Nauka o informacji (2016).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor składa oświadczenie o oryginalności przesłanego tekstu, a w umowie wydawniczej przenosi na rzecz Wydawcy nieodpłatnie majątkowe prawa autorskie w zakresie jednorazowego opublikowania dzieła.
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
