Działalność Centralnej Polskiej Biblioteki Państwowej w Kijowie w latach 1925-1937
WIKTOR SOKOŁOW
https://orcid.org/0000-0002-0208-1292
Afiliacja: Biblioteka Narodowa Ukrainy im. Jarosława Mądrego, Ukraina
Abstrakt
Teza/cel artykułu – Celem artykułu jest analiza i podsumowanie informacji dotyczących powstania, rozwoju i funkcjonowania Centralnej Polskiej Biblioteki Państwowej w Kijowie w latach 1925-1937 oraz przedstawienie głównych kierunków działalności kulturalno-oświatowej, edukacyjnej i naukowej w warunkach rosnącej ideologizacji i centralizacji władzy radzieckiej. Metody badań – W badaniu zastosowano zarówno ogólne metody badań naukowych (opis, porównanie, analogia, dedukcja, indukcja, analiza itp.), jak i metody historyczne (historyczno-porównawcza, historyczno-typologiczna, chronologiczna itp.). Osiągnięciem pracy jest poszerzenie informacji na temat działalności Centralnej Polskiej Biblioteki Państwowej w Kijowie jako centrum organizacyjnego, kulturalnego, naukowego i metodycznego oraz określenie jej znaczenia w rozwoju sieci polskich instytucji bibliotecznych na Ukrainie w okresie lat 1925-1937. Wyniki i wnioski – Ustalono, że Centralna Polska Biblioteka Państwowa w Kijowie
(CPBP) była jednym z łańcuchów interakcji międzykulturowych oraz jedną z kulturowych i oświatowych form budowania nowych relacji między społecznościami ukraińską i polską w warunkach ustanowienia władzy radzieckiej. Po początkowym stworzeniu przez władze radzieckie sprzyjających warunków dla zaspokojenia narodowych i kulturalnych potrzeb mniejszości narodowych (1923-1932) zaczęto ograniczać rozwój kultur narodowych. W artykule udowodniono, że w latach 1932-1933 władze przyczyniły się do zrównoważonego rozwoju CPBP,
która stopniowo zaczęła odgrywać znaczącą rolę w rozwoju polskiej kultury na terytorium radzieckiej Ukrainy. CPBP aktywnie prowadziła działalność kulturalno-oświatową, edukacyjną i naukową, przeprowadziła szeroko zakrojone prace organizacyjne i metodyczne, tworząc polskie biblioteki mobilne, obsługujące polską ludność na odległych obszarach. Represje lat 30. XX w. w stosunku do czoło wych polskich działaczy narodowych, w tym także pracowników CPBP, doprowadziły do zamknięcia wielu krajowych instytucji kultury, a wśród nich również
Centralnej Polskiej Biblioteki Państwowej, co nastąpiło w drugiej połowie 1937 r. W ciągu dziesięciu lat swojej działalności CPBP odegrała rolę swoistego centrum kulturalnego i edukacyjnego dla ludności polskojęzycznej nie tylko w Kijowie, ale także daleko poza jego granicami.
Słowa kluczowe
Biblioteki mniejszości narodowych; Centralna Polska Biblioteka Państwowa w Kijowie
Bibliografia
Archiwum Służby Bezpieczeństwa Ukrainy, f. 6, spr. 60830 fp, t. 39, pp. 1-68. Delo Y. A. Zalevskoho.
Central’naja… (1929). Central’naja Gosudarstvennaja Pol’skaja Biblioteka. Vechernij Kiev, nr 150, p. 3.
Chorna, Ludmila (1995). Kulturne zhyttia i osvita natsionalnykh menshyn mista Kyieva u 1920-kh – 1930-kh rokakh: Dysertatsiia na zdobuttia naukovoho stupenia kandydata istorychnykh nauk za spetsialnistiu 07.00.01: Istoriia Ukrainy. Kiev.
Chorna, Ludmila (2009). Kulturne zhyttia natsionalnykh menshyn Kyieva (1920-ti – persha polovyna 1930-kh rr.). Intelihentsiia i vlada, issue 15, pp. 196-207, [online], [dostęp: 10.04.2020]. Dostępny w WWW:
Chyrko, Bogdan (1995). Natsionalni menshyny v Ukraini (20-30 roky XX st.). Kiev: Asociacija Ukrajino.
Daszkiewicz, Jarosław (1966). Prasa polska na Ukrainie Radzieckiej: zarys historyczno-bibliograficzny. Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego, t. 5, nr 2, s. 84-137.
Druzhbynskyi, Volodymyr (2019). Perepysy naselennia. Kiev. Dzerkalo Tyzhnia, iss. 37, pp. 5-11 zhovtnia [online], [dostęp: 10.04.2020]. Dostępny w WWW:
Głos Radziecki, 1936, nr 12.
Głos Radziecki, 1936, nr 193.
Głos Radziecki, 1936, nr 216.
Harbar, Larysa (2017). Istoriia ukrainskoi bibliotechnoi spravy v imenakh (kinets XX st. – 1941 r.): materialy do biobibliohrafichnoho slovnyka. Kiev: NBUV, [online], [dostęp: 10.04.2020]. Dostępny w WWW:
Instytut Rękopisów, Biblioteka Narodowa Ukrainy V.I. Vernadsky [NBUV IR], f. 47, spr. 336, pp. 144-150. Z zhyttia Tsentralnoi Polskoi Derzhavnoi Biblioteky. Avtorski rukopysy statei ta materialy do khroniky, shcho ne buly vykorystani redaktsiieiu «Bibliolohichnykh vistei» protiahom 1923-1930 rokiv.Itogi… (1927). Itogi raboty sredi nacional’nyh menshinstv na Ukraine: K 10-j godovshhine Oktjabr’skoj revoljucii: Po materialam Central’noj komissii nacional’nyh menshinstv pri VUCIK. Har’kov.
Iwanow, Mikołaj (1990). Polacy w Związku Radzieckim w latach 1921-1939. Wrocław: Wydaw. Uniwersytetu Wrocławskiego.
Kalakura, O. Ya (2007). Poliaky v etnopolitychnykh protsesakh na zemliakh Ukrainy u XX stolitti. Kiev: Znannia Ukrainy.
Kalakura, Oleg (1995). Ukrainska poloniia v 1917-1939 rokakh: Dysertatsiia na zdobuttia naukovoho stupenia kandydata istorychnykh nauk za spetsialnistiu 07.00.05. Kiev.
Kovalchuk, Galina (2015). Ukrainskyi naukovyi instytut knyhoznavstva (1922-1936). Kiev: Akademperiodika.
Levit, M. (1937). Stan bibliotechnoi spravy u Kyievi. Sotsialistychnyi Kyiv, nr 7-8, pp. 32-34.
Niedalkov, H., Sokolov W., Borchalenko J. (2020). Wzlot i upadek działalności
kulturalno-edukacyjnej Polaków w radzieckiej Ukrainie w latach 20 i 30 XX wieku. Dziennik Kijowski 12 (619), lipiec. Dostępny w WWW:
Materialy (1928). Materialy do reformy bibliotechnoi spravy na Ukraini. Bibliolohichni Visti, nr 1(18), pp. 86-102.
Mohylna, A.G. (2012). Polskyi pedahohichnyi instytut yak oseredok mizhkulturnoi vzaiemodii. Mova i Kultura, iss. 15, vol. 5, pp. 130-134, [online], [dostęp: 10.04.2020]. Dostępny w WWW:
Parnikoza, Ivan. Polski slidy Kyieva. Cz. 5, [online], [dostęp: 10.04.2020]. Dostępny w WWW:
Poliaky… (2005). Poliaky v Ukraini. Forum natsii: Hazeta Konhresu natsionalnykh hromad Ukrainy, nr 9(40), veresen, [online], [dostęp: 10.04.2020]. Dostępny w WWW:
Polska... (1929). Polska Tsentralna Biblioteka. Proletarska Pravda, nr 44, p. 4. Polski… Polski adresy Kyieva. Sait turystychnoi kompanii «Planet Ukraine», [online], [dostęp: 10.04.2020]. Dostępny w WWW:
Radik, Wiktoria (2012). Leon Idzikowski. Kurier Galicyjski, 12(160), 29 czerwca-16 lipca, [online], [dostęp: 10.04.2020]. Dostępny w WWW:
Skrypnyk, Mykola (1989). Perebudovnymy shliakhamy: (Problemy kulturnoho budivnytstva natsionalnostei Ukrainy). Dopovid na I Vseukrainskii konferentsii kulturno-osvitnikh robitnykiv natsmenshostei 20 travnia 1931 r. Ukrainskyi Istorychnyi Zhurnal, nr 12, pp. 129-135
Sokolov, Wiktor (Sokolov Victor Yuryevich) (2020). Diyal`nist` Central`noyi pol`s`koyi derzhavnoyi biblioteky` u Ky`yevi (1925-1937). Bibliotechny`j Visny`k,
no 2, pp. 30-40. Dostępny w WWW:
Sokolov, Wiktor (Sokolov Victor Yuryevich) (2020). Central`na pol`s`ka derzhavna biblioteka. Ukrayins`ka bibliotechna ency`klopediya. Dostępny w WWW:
Sprava… (2011). Sprava «Polskoi Orhanizatsii Viiskovoi» v Ukraini. 1920-1938 rr.: Zbirnyk dokumentiv ta materialiv. Kiev.
Stroński, Henryk (1998). Represje stalinizmu wobec ludności polskiej na Ukrainie w latach 1929-1939. Warszawa: Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”.
Tomazova, Natalia (2010). Oleksandr Skibnevskyi: do istorii polskoho teatru v Kyievi. Pam’iatky: Arkheohrafichnyi Shchorichnyk. vol. 11, pp. 215-245.
Tsentralnyi derzhavnyi arkhiv vyshchykh orhaniv vlady i upravlinnia Ukrainy [TsDAVO], f. 166, op. 6, spr. 715, p. 139. Lystuvannia polskoho biuro Radnatsmenu.
Tsentralnyi derzhavnyi arkhiv vyshchykh orhaniv vlady i upravlinnia Ukrainy [TsDAVO], f. 166, op. 6, spr. 3349, pp. 7-45. Richni zvity pro robotu Polskoi
derzhavnoi biblioteky u m. Kyievi za 1926/27 r.
Tsentralnyi derzhavnyi arkhiv vyshchykh orhaniv vlady i upravlinnia Ukrainy [TsDAVO], f. 582, op. 1, spr. 5158, p. 11(zvorot).
Yakubova, Tetiana (2016). Doslidzhennia polskykh proveniientsii za materialamy fondiv literatury frantsuzkoiu, polskoiu movamy viddilu bibliotechnykh zibran ta istorychnykh kolektsii Instytutu knyhoznavstva Natsionalnoi Biblioteky Ukrainy imeni V. I. Vernadskoho. Korolenkivski chytannia – 2015: «Biblioteky, arkhivy, muzei: innovatsiini modeli rozvytku»: materialy XVIII Mizhnar. nauk.-prakt. konf. Kharkiv, 8 zhovtnia 2015 r. U 2 ch. Ch. 2, pp. 147-159.
Yeremenko, Tetiana (1994). Polska natsionalna menshyna v Ukraini v 20-30-ti rr. XX stolittia. Istorychni Zoshyty, pp. 1-74.
Yeremenko, Tetiana; Chyrko, Bohdan; Kalakura, Oleg. (1993). Poliaky v kraini, Viche, nr 2, pp. 119-130.
Zalewski, Józef (1928). Bibliografja polskiej literatury wydanej w ZSRR w 1917-1927 r. Zebrał i ułożył J. Zalewski. Kijów: Centralna Polska Biblioteka Państwowa na Ukrainie, 1928;
Zalewski J.: Literatura polska, wydana w ZSRR w roku 1929, Poradnik Oświatowy. Kijów, 1930, nr 1, s. 79-81;
Zalewski J. Likwidacja niepiśmienności a praca biblioteczna. Poradnik Oświatowy. Kijów, 1930, nr 2, s. 36-37;
Zalewski J.: Więcej uwagi w pracy bibliotecznej. Poradnik Oświatowy. Kijów, 1931, nr 2 (6), s. 27-28;
Zalewski J.: Wykaz książek w języku polskim, wydanych w ZSRR w latach 1927-29 i poleconych dla bibljotek polskich. Ułożył J. Zalewski. Moskwa, 1930;
Zalewski J.: Wykaz literatury polskiej, wydanej w ZSRR w r. 1930. Poradnik Oświatowy. Kijów, 1931, nr 1, s. 113-125;
Zalewski J.: Wykaz polskiej literatury radzieckiej dla bibliotek robotniczych. Kijów 1930;
Zalewski J.: Kyivski biblioteky v tsyfrakh: (Materialy do ratsionalizatsii bibliotechnoi spravy). Bibliolohichni Visti, 1930, nr 4, pp. 92-102; Zalewski J.: Polska vydavnycha produktsiia v SRSR za 1917-1928 roky. Bibliolohichni Visti, 1929, nr 2-3, pp. 54-59;
Zalewski J.: Radiansku natsmenivsku knyzhku blyzhche do robitnykiv ta kolhospnykiv poliakiv. Radianskyi Knyhar, 1932, nr 4-5, pp. 22-23.; Zalewski J.:
Vypuskaimo na rynok knyzhku v paliturtsi. Radianskyi Knyhar, 1932, nr 7, pp. 16-17.
Zhukovskyi, Oleg (2006). Natsionalni menshyny Pravoberezhnoi Ukrainy u 20-ti roky XX stolittia: suspilno-politychnyi ta kulturnyi rozvytok: Dysertatsiia na zdobuttia naukovoho stupenia kandydata istorychnykh nauk za spetsialnistiu 07.00.01: Istoriia Ukrainy. Chernivtsi.
Zhukovskyi, Oleg (2006 avtoreferat). Natsionalni menshyny Pravoberezhnoi Ukrainy u 20-ti roky XX stolittia: suspilno-politychnyi ta kulturnyi rozvytok: avtoreferat dysertatsii na zdobuttia naukovoho stupenia kandydata istorychnykh nauk za spetsialnistiu 07.00.01 – Istoriia Ukrainy.
Zhukovskyi, Oleg (2004). Rol Tsentralnoi polskoi derzhavnoi biblioteky u rozvytku polskoi natsionalnoi kultury na Pravoberezhnii Ukraini u 20-ti roky XX st. Ukrainska Polonistyka, iss. 1, pp. 3-9.
Zienkiewicz, Tadeusz (1987). Nauczyciele polscy na Ukrainie radzieckiej w latach 1922-1932. Problemy kształcenia, dokształcania i doskonalenia zawodowego. Przeglad Historyczno-Oświatowy. Kwartalnik Związku Nauczycielstwa Polskiego poświęcony dziejom wychowania i oświaty. Rok XXX 2(116), s. 135-154.
Żurawski (Grajewski), Przemysław (2017). Męczeństwo kresów 1918-1956. Warszawa: Fundacja Warsaw Enterprise Institute.
https://orcid.org/0000-0002-0208-1292
Afiliacja: Biblioteka Narodowa Ukrainy im. Jarosława Mądrego, Ukraina
Biogram:
Wiktor Sokołow, absolwent Wydziału Bibliotecznego w Kijowskim Instytucie Kultury i Uniwersytetu Kijowskiego na kierunku historia i filozofia. W latach 2000-2006 kierował Katedrą Nauk Humanistycznych, a od 2007 do 2008 r. Katedrą Języków Obcych Narodowej Akademii Nauk Ukrainy. W 2005 r. uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego na Wydziale Nauk Humanistycznych Kijowskiego Uniwersytetu Prawa. Od 2013 r. jest naczelnym bibliotekarzem encyklopedycznego sektora badawczego w dziale naukowym Biblioteki Narodowej Ukrainy im. Jarosława Mądrego. W ostatnich latach współpracował z redakcjami „Encyklopedii prawniczej”, „Nowoczesnej encyklopedii Ukrainy” a także z redakcjami czasopism „Planeta Biblioteczna”, „Biuletyn Izby Książki”, „Viche”, „Biblioteczne Forum”, „Biuletyn Biblioteczny”, „ Biuletyn ONU” („Biblioteczny Mercury”). Opublikował ponad 150 artykułów naukowych i sześć podręczników o metodach
nauczania łaciny.
Autor składa oświadczenie o oryginalności przesłanego tekstu, a w umowie wydawniczej przenosi na rzecz Wydawcy nieodpłatnie majątkowe prawa autorskie w zakresie jednorazowego opublikowania dzieła.
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
