KLASYFIKACJA DZIESIĘTNA W BIBLIOGRAFII POLSKIEJ. HISTORIA I STAN WSPÓŁCZESNY
ALICJA MATCZUK
https://orcid.org/0000-0001-7225-3996
Afiliacja: Instytut Historii Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Polska
Abstrakt
Teza/cel – Celem artykułu jest próba przedstawienia zagadnienia stosowania klasyfikacji dziesiętnej w bibliografii polskiej w perspektywie historycznej i współczesnej. Zaprezentowane zostały fazy rozwojowe zachodzące na tym polu w kontekście zmian organizacyjnych i postępu technologicznego. Metoda – Zastosowano metodę: porównawczą, historyczną oraz analizy i krytyki piśmiennictwa. Wyniki/Wnioski – Badanie pozwoliło na wyróżnienie w historycznym rozwoju stosowania klasyfikacji dziesiętnej w bibliografii polskiej czterech okresów. Okres pierwszy, od początku XX w. do 1939 r. – rozwojem i promocją UKD oraz jej użytkowaniem w praktyce bibliograficznej zajmował się Instytut Bibliograficzny Towarzystwa Biblioteki Publicznej w Warszawie, następnie – ośrodki kształcenia bibliotekarzy i stowarzyszenia naukowo-techniczne, stosując klasyfikację w spisach bibliograficznych o charakterze oświatowym i technicznym. Okres drugi, od zakończenia II wojny światowej do połowy lat 60. XX w. – symbole UKD wprowadziła bieżąca bibliografia narodowa („Przewodnik Bibliograficzny”), bibliografia księgarska oraz przeglądy dokumentacyjne, które wykorzystywały klasyfikację również do prezentacji piśmiennictwa. Okres trzeci, od poł. lat 60. XX w. do końca lat 90. XX w. – proces kurczenia się zasięgu stosowania klasyfikacji na skutek rozwoju zautomatyzowanych systemów oraz powstania SINTO, w których UKD została pominięta w zestawie języków wyszukiwawczych; wyjątek stanowiło przyjęcie układu dziesiętnego w „Przewodniku Bibliograficznym” (wymóg międzynarodowy). Okres czwarty, od 2000 r. do dziś – układ według głównych działów UKD wprowadziła Biblioteka Narodowa do pozostałych członów polskiej bieżącej bibliografii narodowej. Bibliografie udostępnione są w formacie PDF. Wyszukiwanie za pomocą symbolu UKD oferują regionalne i lokalne bazy bibliograficzne stosujące program PATRON.
Słowa kluczowe
Bibliografia; Klasyfikacja Dziesiętna Deweya; Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna
Bibliografia
Augustyniak, Anna (2004). Międzynarodowa Federacja Informacji i Dokumentacji. Przegląd Biblioteczny, z. 1 /2 , s. 3-21.
Augustyniak, Anna (2006). Rozwój dokumentacji naukowej w okresie międzywojennym. W: Informacja naukowa: rozwój, metody, organizacja. Pod red. Zbigniewa Żmigrodzkiego oraz Wiesława Babika i Diany Pietruch-Reizes. Warszawa: Wydaw. SBP, s. 58-70.
Bielicka, Lucyna Anna (1998). Dziewięćdziesiąt lat UKD w Polsce. Bibliotekarz, nr 5, s. 5-8.
Bornsteinowa, Jadwiga (1928), Dodatnie strony klasyfikacji dziesiętnej. W: Pamiętnik II Zjazdu Bibliofilów Polskich w Warszawie (31 X-2 XI 1926). Warszawa: Towarzystwo Bibliofilów Polskich, s. 59-60.
Bornsteinowa, Jadwiga (1957). Klasyfikacja dziesiętna w Polsce (spis prac oraz informacje o stosowaniu jej w praktyce). Biuletyn Instytutu Bibliograficznego, T. 6, nr 1, s. 1- 32.
Borucka, Barbara (1996). Problemy kompletności „Przewodnika Bibliograficznego” w nowej sytuacji gospodarczej. W: Czwarta Ogólnokrajowa Narada Bibliografów. Warszawa 7-9 czerwca 1995. Referaty i dyskusja. Oprac. red. Danuta Bilikiewicz-Blanc i Anna Karłowicz. Warszawa: Biblioteka Narodowa, s. 85-93.
Borzuchowska, Jadwiga (2012). Układ i symbole Klasyfikacji Dziesiętnej w „Przewodniku Bibliograficznym”. Rocznik Biblioteki Narodowej, T. 43, s. 85-95.
Bystroń, Jan (1916). Człowiek i książka. Warszawa: nakł. Gebethnera i Wolfa. Fedorowicz, Małgorzata (2008). Polska bibliografia narodowa bieżąca na tle tendencji europejskich – obserwacje z początku wieku. Toruńskie Studia Bibliologiczne, nr 1, s. 25-39.
Hys, Jolanta (2012). Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna w Bibliotece Narodowej – stan obecny, perspektywy rozwoju. Rocznik Biblioteki Narodowej, T. 43, s. 279-297.
Iwańska, Alicja (2012). Bibliografia taneczna. Stan literatury tanecznej w Polsce – perspektywy badawcze, Ogrody Nauk i Sztuk, nr 2, s. 389-401.
Jarecka, Helena (1980). Technicy polscy w międzynarodowym ruchu dokumentacyjnym 1929-1939. Roczniki Biblioteczne, z. 1, s. 219-235.
Kalinin, Jurij (1997). „Knižnaja Letopis” i UKD. Bibliografija, nr 3, s. 29-34.
Karczewski, Wacław (1909). Rec. Centnerszwer G. i S-ka (Mortkowïcz J. i Lideníeld H.). Katalog nakładowy i komisowy według systematu dziesiętnego ułożony. Warszawa 1909, Przegląd Biblioteczny, z. 1/2, s. 134-137.
Kłyszewska, Marta (1967). Przedmowa. W: Marta Kłyszewska, Rafał Kozłowski,
Zbigniew Staniszewski. Polska Bibliografia Budownictwa. T. 1: 1945-1955. Warszawa: Arkady, s. 23-27.
Konarska, Barbara (1971). Próba konfrontacji dotychczas stosowanych systemów klasyfikacyjnych w wydawnictwach dokumentacyjnych i bibliografiach historycznych a problem wprowadzenia jednego z systemów międzynarodowych. W: Stan i potrzeby informacji naukowej w naukach społecznych. Materiały z III Sympozjum pracowników Informacji Naukowej Polskiej Akademii Nauk i Czechosłowackiej Akademii Nauk. Zakopane 12-15 X 1970. Warszawa: Ośrodek Dokumentacji i Informacji Naukowej PAN, s. 99-110.
Korpała, Józef (1969). Dzieje bibliografii w Polsce. Warszawa: Wydaw. SBP.
Kozłowska, Bronisława; Radlińska, Helena; Rychterówna, Maria (1923). Bibliografia pedagogiczna za lata 1922 i 1923. Rocznik Pedagogiczny. Ser. 2, 2, s. 423-541
Kraczkiewicz, Janina (1961). Biblioteka publiczna w latach 1907-1914. W: Z dziejów książki i bibliotek w Warszawie. Pod red. Stanisława Tazbira. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 527-546.
Lepalczyk, Irena (1961). Helena Radlińska (1879-1954). Przegląd Biblioteczny, z. 3/4, s. 226-247.
Mendykowa, Aleksandra (1986). Podstawy bibliografii. Wyd. 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Nowak, Adam (2007). Złote lata bibliografii polskiej. Ludwik Finkel i jego dzieło. Warszawa: Wydaw. SBP.
Nowodworski, Witold. (1962). Ks. Idzi Radziszewski 1870-1922. Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne 5, s. 375-378.
Omiljanowicz, Celina (1955). Rec. Bibliografia retrospektywna polskiego piśmiennictwa technicznego za lata 1945-1949. Praca zbior. pod red. Heleny Handelsman. Warszawa 1954. Przegląd Biblioteczny, z. 3/4, s. 327-330.
Pamiętnik II Zjazdu Bibliofilów Polskich w Warszawie (31 X-2 XI 1926 (1928) Warszawa: Towarzystwo Bibliofilów Polskich.
Radziszewski, Idzi (1901). Odrodzenie filozofii scholastycznej. Przegląd Filozoficzny, R. 4, s. 441-504.
Radziszewski, Idzi (1904). Układ dziesiętny w bibliografii filozoficznej. Przegląd Filozoficzny, R. 7, nr 3, s. 254-269.
Redakcja (1934). Przedmowa. W: Książka w bibliotece. Katalog informacyjny. Praca zbior. pod red. Wandy Dąbrowskiej przy współudziale Jana Muszkowskiego. Warszawa: Polskie Towarzystwo Wydawców Książek, s. XII-XXVII.
Reizes-Dzieduszycki, Jerzy (2006). Powstanie i działalność sieci ośrodków dokumentacji naukowo-technicznej w Polsce. W: Informacja naukowa. Rozwój-metody-organizacje. Pod red. Zbigniewa Żmigrodzkiego, Wiesława Babika i Diany Pietrus-Reizes. Warszawa: Wydaw. SBP, s. 93-100.
Rodowicz, Stanisław (1928), Bibliografia techniczna w systemie dziesiętnym. W: Pamiętnik II Zjazdu Bibliofilów Polskich w Warszawie (31 X-2 XI 1926. Warszawa : Towarzystwo Bibliofilów Polskich, s. 60-61.
Rodowicz, Stanisław (1931). Referat na X. Konferencję Bibliograficzną w Hadze 1931. „Zastosowanie systemu bibliografii dziesiętnej w polskim świecie technicznym”. Wiadomości Związku Polskich Zrzeszeń Technicznych, nr 31, s. 121-124.
Rudecka, Barbara (1984). Bibliografia księgarska. Cz.1. Warszawa: Wydaw. Szkolne i Pedagogiczne.
Sadowska, Jadwiga (2008). Jadwiga Czarnecka (1914-2008). Przegląd Biblioteczny, z. 1, s. 189-192.
Sawoniak, Henryk (1971). Rozwój i metodyka powszechnych i narodowych bibliografii. Warszawa: Biblioteka Narodowa.
Sawoniak, Henryk (1995). Sprawność informacyjna bibliografii polskich w XIX wieku (do 1918 r.). Przegląd Biblioteczny, z. 1/4, s. 155-174.
Siwecka, Dorota (2015). Światowy model informacji bibliograficznej. Programy i projekty (1950-2010). Wrocław-Warszawa: Wydaw. SBP.
Słodkowska, Elżbieta (1966). Instytut Bibliograficzny w Polsce. Geneza, koncepcje teoretyczne i rozwój działalności. Biuletyn Instytutu Bibliograficznego, nr 4, s. 257-328.
Sosińska-Kalata, Barbara (1995). Podręcznik UKD dla bibliotekarzy i pracowników informacji. Warszawa: Wydaw. SBP.
Stawiarska, Teresa (1971). Próba oceny przydatności Uniwersalnej Klasyfikacji Dziesiętnej do utworzenia modelu klasyfikacji z zakresu historii kultury materialnej. W: Stan i potrzeby informacji naukowej w naukach społecznych. Materiały z III Sympozjum pracowników Informacji Naukowej Polskiej Akademii Nauk i Czechosłowackiej Akademii Nauk. Zakopane 12-15 X 1970. Warszawa: Ośrodek Dokumentacji i Informacji Naukowej PAN, s. 191-210.
Stopa, Adam (2009). Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna w Polsce. Przeszłość i stan obecny. Poradnik Bibliotekarza, nr 7/8, s. 3-7.
Strzembosz, Władysław (1903). Układ dziesiętny w bibliotekarstwie. Książka, nr 5, s. 145-148.
Strzembosz, Władysław (1903). Układ dziesiętny w bibliotekarstwie. Książka, nr 6, s. 187-191.
Ścibor, Eugeniusz (1976). Perspektywy zbudowania zreformowanej UKD jako nowoczesnego międzynarodowego języka informacyjnego. Aktualne Problemy Informacji i Dokumentacji, nr 6, s. 26-31.
Ścibor, Eugeniusz (1989). Stan i perspektywy rozwoju Uniwersalnej Klasyfikacji Dziesiętnej. W: Opracowanie rzeczowe zbiorów w dużych bibliotekach uniwersalnych. Materiały z konferencji 22-24 maja 1987 roku, Jarocin. Red. Krystyna Dąbrowska. Warszawa: Biblioteka Narodowa, s. 20-30.
Turowska, Teresa (2004). Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna w polskich bibliotekach. W: UKD w środowisku komputerowym. Praca zbior. pod red. Barbary Sosińskiej-Kalaty. Warszawa: Wydaw. SBP, s. 39-52.
Uniejewska, Hanna (1969), Bibliografia i dokumentacja ekonomiczna. Historia i metodyka. Warszawa: Szkoła Główna Planowania i Statystyki. W sprawie wydawnictwa „Bibliografii polskiej XX wieku” (1908). Przegląd Biblioteczny, z. 2, s. 147-148. Zarys historii Biblioteki Głównej Politechniki Warszawskiej (2008). Oprac. Halina Rzeszut. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej.
Żydanowicz, Zofia (1973). Bibliografie narodowe bieżące. Warszawa: Wydaw. SBP.
https://orcid.org/0000-0001-7225-3996
Afiliacja: Instytut Historii Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Polska
Biogram:
Alicja Matczuk, dr hab. nauk humanistycznych, pracuje w Instytucie Historii UMCS w Lublinie. Jej zainteresowania badawcze skupiają się na historii, teorii i metodyce polskich bibliografii specjalnych, w szczególności bibliografii dziedzinowej i regionalnej. Ważniejsze publikacje: Polskie bibliografie nauk humanistyczno-społecznych do roku 1989. Historia i metodyka (Lublin 2014), Rozwój metodyczny polskich bibliografii historycznych regionalnych (Lublin 1994), Bibliografia specjalna. Historia i zakres pojęcia. W: Bibliografia: teoria, praktyka, dydaktyka. Red. J. Woźniak-Kasperek, M. Ochmański (Warszawa 2009). Jest autorką, współautorką i redaktorką wielu opracowań bibliograficznych m.in. Bibliografii publikacji pracowników Zakładu Nauk Pomocniczych Historii i Bibliotekoznawstwa UMCS i wykaz prac habilitacyjnych, doktorskich i magisterskich wykonanych w latach 1977-2003 (Lublin 2007).
Autor składa oświadczenie o oryginalności przesłanego tekstu, a w umowie wydawniczej przenosi na rzecz Wydawcy nieodpłatnie majątkowe prawa autorskie w zakresie jednorazowego opublikowania dzieła.
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
