Pełny i bezpośredni dostęp otwarty jako rzeczywistość dzięki drodze repozytoryjnej – rola otwartych repozytoriów we wdrażaniu Planu S
Anna Wałek
https://orcid.org/0000-0001-8782-013X
Afiliacja: The Library of Gdansk University of Technology, Polska
Abstrakt
Teza/Cel artykułu – W 2018 r. instytucje finansujące naukę zrzeszone w Koalicji S wydały dokument zatytułowany Plan S, którego celem było przyspieszenie przejścia do pełnego i bezpośredniego Dostępu Otwartego do publikacji naukowych finansowanych ze środków publicznych przed styczniem 2021 r. Wśród rekomendacji dotyczących głównie publikowania w modelu Open Access oraz jego finansowania znalazły się także wskazówki, jak wdrażać założenia Planu S za pomocą tzw. zielonej drogi lub drogi repozytoryjnej. Wymagania te są szczególnie ważne dla bibliotek, które pełnią kluczową rolę w rozwijaniu narzędzi i platform dla Otwartej Nauki. Jedną z organizacji członkowskich Koalicji S jest Narodowe Centrum Nauki (NSC), które w maju 2020 r. wdrożyło politykę Open Access, tym samym wdrażając założenia Planu S na terenie Polski. W artykule przedstawiono wymogi Planu S dotyczące otwartych repozytoriów i zdefiniowano ich role we wdrażaniu wizji otwartości na przykładzie repozytorium Mostu Wiedzy tworzonego przez Politechnikę Gdańską. Metody badań – Zastosowano analizę krytyczną piśmiennictwa polskiego i zagranicznego w dziedzinie bibliotekarstwa i informacji naukowej publikowanego w latach 2018-2020. Analizę uzupełniono o przegląd oficjalnej dokumentacji Komisji Europejskiej oraz dane ze stron internetowych poświęconych Otwartemu Dostępowi i wdrażaniu Planu S. Wyniki i wnioski – W przypadku wyników badań finansowanych przez Koalicję S, a objętych wymogami Planu S, wszystkie recenzowane artykuły naukowe muszą być publikowane w miejscach spełniających określone wymogi. Jeżeli taki artykuł zostaje opublikowany w dostępie płatnym, a potem natychmiast przekazany do repozytorium Open Access, muszą zostać spełnione wymogi dotyczące repozytoriów. Chociaż instytucje wdrażające Plan S są głównie zainteresowane finansowaniem publikacji, zwłaszcza w ramach tzw. porozumień transformacyjnych, opcja repozytoryjna również powinna być monitorowana i rozwijana. Wiąże się ona z niższymi kosztami, a jednocześnie zapewnia bezpośredni otwarty dostęp, nawet do artykułów z czasopism objętych subskrypcją.
Słowa kluczowe
Coalition S (Koalicja S).; Open Access (Dostęp Otwarty); Repozytoria instytucjonalne; Plan S; Polityka otwarta; . Science Europe (Nauka w Europie); National Science Centre (Krajowe Centrum Nauki); Biblioteki akademickie; Repozytorium Bridge of Knowledge (Most Wiedzy); Politechnika Gdańska
Bibliografia
CAUL, AOASG (2019) Joint Response to Plan S Implementation Guidelines by the Council of Australian University Librarians (CAUL) & the Australasian Open Access Strategy Group (AOASG) [access: 07.06.2020]. Retrieved fromn<https://aoasg.org.au/joint-response-to-plan-s-implementation-guidelines-by-thecouncil-of-australian-university-librarians-caul-the-australasian-open-accessstrategy-group-aoasg/>.
cOAlition S (2018) Plan S – Making full and immediate Open Access a reality [access: 10.06.2020]. Retrieved from <https://www.coalition-s.org/>.
cOAlition S (2020) Plan S – Making full and immediate Open Access a reality. Principles and implementation [access: 10.06.2020]. Retrieved from <https://www.coalition-s.org/addendum-to-the-coalition-s-guidance-on-the-implementation-of-plan-s/principles-and-implementation>.
Council of the European Commission (2016) The transition towards an Open Science system – Council conclusions (adopted on 27/05/2016) [access: 10.06.2020]. Retrieved from <https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-9526-2016-INIT/en/pdf>.
Delta Think (2020) Data needed to identify Plan S Compliance Data Specification” also addressed this and other technical issues: [access: 07.06.2020]. Retrieved from <https://wellcome.figshare.com/articles/Data_needed_to_identify_Plan_S_Compliance_Data_Specification/11822163>.
European Commission (2008) Open Access Pilot in FP7 [access: 13.05.2020]. Retrieved from <https://ec.europa.eu/research/science-society/document_library/pdf_06/open-access-pilot_en.pdf>.
European Commission (2012a), Towards better access to scientific information: Boosting the benefits of public investments in research. Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the Economic and Social Committee and the Committee of the Regions, Brussels, 17.7.2012
COM(2012) 401 final, [access: 17.05.2020]. Retrieved from <https://ec.europa.eu/research/science-society/document_library/pdf_06/era-communication-towards-better-access-to-scientific-information_en.pdf>.
European Commission (2012b), Commission Recommendation of 17.7.2012 on access to and preservation of scientific information {SWD(2012) 221 final} {SWD(2012) 222 final} Brussels, 17.7.2012 C(2012) 4890 final, [access: 17.05.2020]. Retrieved from <https://ec.europa.eu/digital-single-market/node/66216>.
European Commission (2015), A Digital Single Market Strategy for Europe. Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the Economic and Social Committee and the Committee of the Regions, Brussels, 6.5.2015 COM(2015) 192 final {SWD(2015) 100 final}, [access: 17.05.2020]. Retrieved from <https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex: 52015DC0192>.
Jisc (2020) About OpenDOAR. Inclusion criteria [access: 10.06.2020]. Retrieved from <http://v2.sherpa.ac.uk/opendoar/information.html>.
Narodowe Centrum Nauki (2020) Zarządzenie nr 38/2020 Dyrektora Narodowego Centrum Nauki w sprawie ustalenia polityki Narodowego Centrum Nauki dotyczącej otwartego dostępu do publikacji z dnia 27-05-2020 [access: 10.06.2020]. Retrieved from <https://ncn.gov.pl/sites/default/files/pliki/zarzadzenia-dyrektora/zarzadzenieDyr-38_2020.pdf#page=2>.
OpenAIRE (2020) COAR and cOALition S agree to support Repositories to adhere to Plan S [access: 10.06.2020]. Retrieved from <https://www.openaire.eu/coar-and-coalition-s-agreement>.
Otwarta Nauka (2019) Repozytoria w Planie S [access: 07.06.2020]. Retrieved from <https://otwartanauka.pl/blog/1168-repozytoria-w-planie-s>.
Science Europe (2015) Science Europe Principles on Open Access to Research Publications [access: 10.06.2020]. Retrieved from <https://scienceeurope.org/media/4kxhtct2/se_poa_pos_statement_web_final_20150617.pdf>.
Science Europe (2020) About us [access: 10.06.2020]. Retrieved from <https://scienceeurope.org/about-us/>.
SPARC Europe (2018), An Analysis of Open Data and Open Science v2.1 (January 2018). [access: 11.05.2020]. Retrieved from <https://sparceurope.org/download/2285/>.
Wałek, Anna, Lubomski, Paweł. (2017). The Bridge to Knowledge – Open Access to Scientific Research Results on Multidisciplinary Open System Transferring Knowledge Platform, TASK Quarterly 21(4), 333-342. [access: 10.06.2020]. Retrieved from <https://doi.org/10.17466/tq2017/21.4/e>.
https://orcid.org/0000-0001-8782-013X
Afiliacja: The Library of Gdansk University of Technology, Polska
Biogram:
Anna Wałek, dr, Director of the Library of the Gdańsk University of Technology, is an expert in the field of open access to scientific resources, digital libraries as well as organization and management of a scientific library. A graduate of the Institute of Information and Library Science at the University of Wroclaw, where she obtained a PhD in the field of Library and Information Science in 2013. Member of international associations and expert groups. Manager and coordinator of projects implemented from EU funds. Author of scientific publications, in particular about digital libraries, Open Access and innovations in scientific libraries.
Autor składa oświadczenie o oryginalności przesłanego tekstu, a w umowie wydawniczej przenosi na rzecz Wydawcy nieodpłatnie majątkowe prawa autorskie w zakresie jednorazowego opublikowania dzieła.
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
