Usłyszeć niewypowiedziane. Dostrzec niewidoczne. Techniki UX (User experience) w badaniach użytkowników bibliotek. Szanse i perspektywy
Agnieszka Wolańska
Afiliacja: Biblioteka Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy’ego Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego, Polska
Abstrakt
Teza /cel artykułu – Opieranie swojej wiedzy dotyczącej użytkownika biblioteki na dość powszechnie stosowanych badaniach ankietowych lub wywiadach standaryzowanych w wielu przypadkach nie daje pełnej wiedzy o jego prawdziwych intencjach i potrzebach. Według antropolożki Margaret Mead „To co ludzie mówią, to, co robią, i to, co mówią, że robią, to trzy całkowicie różne rzeczy”. Artykuł prezentuje techniki UX, za pomocą których udaje się poznać niewidoczne i niewypowiedziane potrzeby użytkowników oraz stawia pytania o możliwość zaimplementowania takich badań w Polsce. Metody badań – Dokonano analizy literatury anglojęzycznej i polskiej w zakresie UX z ostatnich 10 lat, odwołując się również do starszych publikacji z zakresu etnologii i antropologii, które to dziedziny, jak wykazano, mają zasadniczy związek z badaniami jakościowymi. Kwerenda wykazała, że tematyka UX w kontekście bibliotek pojawia się głównie w badaniach dotyczących instytucji zagranicznych, a w Polsce jedynie sporadycznie. Na podstawie źródeł przedstawiono przegląd technik UX w ujęciu pojęciowym wraz z przykładami. Przemyślenia poparto własnym doświadczeniem pozyskanym podczas warsztatów UXLibs w Sheffield w 2018 roku. Wyniki i wnioski – Przedstawione techniki sprawdzają się w badaniach bibliotek na świecie, a uzyskane w ten sposób dane mogą być doskonałym uzupełnieniem badań ilościowych, do tej pory przeważających w polskich bibliotekach.
Słowa kluczowe
Biblioteka; Badania użytkownika; Badania jakościowe; UX; User experience; Doświadczenia użytkownika; Techniki UX; Mapowanie kognitywne; Mapowanie behawioralne; Sortowanie kart; Sonda kulturowa; Wywiad; Badanie postaw; Badanie behawioralne; Touchstone tours; Obserwacja
Bibliografia
Angrosino, Michael (2010) Badania etnograficzne i obserwacyjne. Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN.
Appleton, Leo (2016) User Experience (UX) in Libraries: Let’s Get Physical (and Digital). Insights [online] 29 (3): 224-27. [dostęp: 20.08.2019]. Dostępny w WWW: https://insights.uksg.org/articles/10.1629/uksg.317/.
Appleton, Leo (2017) Qualitative methods for engaging students in performance measuement. Information and Learning Science. Vol. 119, no. 1/2, s. 64-76.
Asher, Andrew; Miller, Susan (2011) So you want to do anthropology in your library? or A Practical Guide to Ethnographic Research in Academic Libraries [online], [dostęp: 20.08.2019]. Dostępny w WWW: http://www.erialproject.org/wp content/uploads/2010/05/Toolkit_Draft_1.pdf.
Banks, Marcus (2009) Materiały wizualne w badaniach jakościowych. Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN.
Derfert-Wolf, Lidia; Sobielga, Jolanta; Strzelczyk, Edyta; Zawałkiewicz, Aldona (2018) Ogólnopolskie badania satysfakcji użytkowników bibliotek szkół wyższych w 2017 r. [online]. Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich [dostęp: 20.08.2019], Dostępny w WWW: http://pliki.sbp.pl/afb/afbn/new/Sprawozdanie_akademickie_2018.pdf.
Flick, Uwe (2010) Projektowanie badania jakościowego. Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN.
Forsberg, Åsa (2017) Basing arguments on evidence: the unexpected outcome of a cultural probe. In: User Experience in Libraries: [stories, techniques, insights]. Yearbook 2017 edited by Andy Priestner, pp. 132-136.
Friberg, Anneli (2017). Why continuous usability testing can and should be part of regular library activity – from UXlibrarian’s point of view. Revy, no. 1, pp. 9-11.
Green, Clare (2017) Love and brek-up letters to the Library. [online], [dostęp: 20.08. 2019]. Dostępny w WWW: https://blogs.kent.ac.uk/isux/2017/02/21/love-and-break-up-letters-to-the-library/.
Gullikson, Shelley; Meyer, Kristin (2016) Collecting Space Use Data to Improve UX in Library Space. Weave. Journal of Library User Experience [online], vol.1, nr 5 [dostęp: 20.08.2019]. Dostępny w WWW: https://quod.lib.umich.edu/w/weave/12535642.0001.502/-collecting-space-use-data-to-improve-the-ux-oflibrary-space?rgn=main;view=fulltext;q1=behavioral.
Hald, Peter; Just Nordholdt, Melissa (2018) Comparative study of UX and sensor data from the perspective of behavioural mapping. In User Experience in Libraries: [inclusivity, diversity, belonging]. Yearbook 2018 edited by Andy Priestner, p. 210-215.
Hepburn, Peter; Lewis, Krystal M. (2008) What’s in a Name? Using Card Sorting to Evaluate Branding in an Academic Library’s Web Site. College and Resarch Libraries, May, pp. 242-249.
Jasiewicz, Justyna (2018) Eyetracking i facetracking rękopisów iluminowanych. Potencjał zastosowania metod badań biometrycznych w bibliologii. Naukowy Przegląd Dziennikarski nr 3, s. 27-50.
Kamińska, Anna (2017) Badanie satysfakcji użytkowników Biblioteki Politechniki Śląskiej w Gliwicach. Raport dla użytkowników. [online], [dostęp: 20.08.2019]. Dostępny w WWW: https://www.polsl.pl/Jednostki/RJO1BG/Documents/Dokumenty%20tekstowe/raport_badanie_satysfakcji.pdf.
Kołakowska, Joanna (2008) Badanie potrzeb użytkowników biblioteki. Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Folia 61 Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia VI s. 128-137.
Kostera, Monika (2003) Antropologia organizacji. Metoda badań terenowych. Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN.
Kostera, Monika; Krzywokrzeka, Paweł (2012) Etnografia. W: Badania jakościowe i obserwacyjne. Podejścia i teorie. T. 1. Red. Dariusz Jemielniak. Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN, s. 167-187.
Krug, Steve (2005) Nie każ mi myśleć! O życiowym podejściu do funkcjonalności stron internetowych. Gliwice: Helion.
Lanclos, Donna M. (2013) The Anthropologist in the Stacks: Playing with Cognitive Mapping: [online], [dostęp: 20.08.2019]. Dostępny w WWW: http://atkinsanthro.blogspot.com/2013/11/playing-with-cognitive-mapping.html.
Lanclos, Donna M (2016) Embracing an ethnographic agenda: context, collaboration and complexity In: User Experience in Libraries: Applying Ethnography and Human-Centered Design. Edited by Andy Priestner and Matt Borg, pp. 21-37.
Lipiec, Maciej (2007) Architektura pozytywnych doświadczeń. [online], [dostęp: 20.08.2019]. Dostępny w WWW: https://uxdesign.pl/architektura-pozytywnych-doswiadczen.
Martin, Bella; Hanington, Bruce (2012) Universal Methods of Design: 100 ways to Research Complex Problems, Develop Innovative Ideas, and Design Innovative Solutions. Beverly, Mass.: Rockport.
McLauglin, Juliene; Rayment, Erik (2018) Touchstone Tours UX Study – Final Report. [online], [dostęp: 20.08.2019]. Dostępny w WWW: https://atrium.lib.uoguelph.ca/xmlui/bitstream/handle/10214/14759/Touchstone_Tours_UX_Study_Final_Report.pdf?sequence=1&isAllowed=y.
Milewska, Paulina (2018) Co myślą użytkownicy bibliotek? Refleksje po badaniach użytkowników Centrum Informacyjno-Bibliotecznego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Biuletyn EBIB, nr 5 (182) [online], [dostęp: 20.08.2019]. Dostępny w WWW: http://open.ebib.pl/ojs/index.php/ebib/article/view/659/802.
Morville, Peter; Rosenfeld, Leo (2003) Architektura informacji serwisach internetowych. Gliwice: Helion.
Mościchowska I.; Rogoś-Turek B. (2019) Badania jako podstawa projektowania User Experience. Warszawa: PWN.
Norman, Don; Nielsen, Jacob The Definition of User Experience (UX) [online], [dostęp: 20.08.2019]. Dostępny w WWW: www.nngroup.com/about/userexperience.html.
Nunnally, Brad; Farkas, David. (2017) Badanie UX. Praktyczne techniki projektowania bezkonkurencyjnych produktów. Gliwice: Helion, O’Reilly.
Poniatowski, Bartosz (2016) Wykorzystanie mapowania behawioralnego w projektowaniu i ewaluacji przekształceń przestrzeni publicznych. Studium przypadku Placu Wolności w Łodzi. Studia KPZK, nr 168, s. 158-173.
Priestner, Andy; Borg, Matt (2016) ed. User Experience in Libraries: Applying Ethnography and Human-Centered Design. New York: Routledge.
Priestner, Andy; Marshall, David (2016) Snapshot: A cultural probe study exploring the research and information behaviour of postdocs and PhD students at the University of Cambridge. [online], [dostęp: 20.08.2019]. Dostępny w WWW: https://futurelib.files.wordpress.com/2016/09/the-snapshot-project.pdf.
Priestner, Andy (2017) Approaching maturity? UX adoption in libraries. In: User Experience in Libraries: [stories, techniques, insights]. Yearbook 2017, ed. by Andy Priestner. Cambridge: UXlib.
Priestner, Andy (2018) Behavioural mapping: decisions and desires. [online], [dostęp: 20.08.2019]. Dostępny w WWW: https://andypriestnertraining.files.wordpress.com/2019/08/ipm-behaviouralmapping.pdf
Ramsden, Bryony (2016) Using ethnographic methods to study library use. In: User Experience in Libraries: Applying Ethnography and Human-Centerd Design. Edited by Andy Priestner and Matt Borg. pp. 9-20.
Ramsden, Bryony; Jensen, Kathrine; Beech, Megan (2015) Cognitive mapping and collaborating. [online], [dostęp: 20.08.2019]. Dostępny w WWW: https://ukanthrolib.wordpress.com/2015/11/16/cognitive-mapping-and-collaborating/
Schmidt, Aaron (2015) The User Experience. UX means You. Library Journal, October 1, pp. 21.
Sobczak, Andrzej (2007). Zastosowanie rozmytych map kognitywnych w planowaniu rozwoju zorientowanej na usługi architektury systemów informatycznych. W: Zarządzanie rozwojem organizacji. Pod red. Stefana Lachiewicza Tom 1, Łódź: Wydaw. Politechniki Łódzkiej, s. 592-601.
Stiles, Keren (2017) UX research with distance learners. In: User Experience in Libraries: [stories, techniques, insights] edited by Andy Priestner. pp. 127-131.
Strzelczyk, Edyta; Zawałkiewicz, Aldona (2018) Jak przeprowadzić badania satysfakcji użytkowników biblioteki? Poradnik dla bibliotekarzy, [online], SBP [dostęp: 20.08.2019]. Dostępny w WWW: http://pliki.sbp.pl/afb/jak-przeprowadzic-badania-satysfakcji.pdf.
Westbury, Meg (2014) Students these days, Part 1 [online], [dostęp: 20.08.2019]. Dostępny w WWW: https://ukanthrolib.wordpress.com/2014/05/27/studentsthese-days-part-i/.
Westbury, Meg (2014) Students these days, Part 2 [online], [dostęp: 20.08.2019]. Dostępny w WWW: https://ukanthrolib.wordpress.com/2014/06/03/studentsthese-days-part-ii/.
Wu, Kim Somaly; Lanclos, Donna (2011) An ethnographic approach to web usability and space design. Reference Service Review. Vol. 39, nr 3. pp. 369-389.
Wolańska, Agnieszka (2018) Metoda etnograficzna i UX usability testing w badaniach użytkowników bibliotek. Badania jakościowe kontra kult statystyki. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Folia 257. Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia 16, s. 220-235.
Wójcik, Magdalena (2016) Ekonomia doświadczeń a usługi informacyjne. Bibliotheca Nostra. Śląski Kwartalnik Naukowy, nr 2 (44), s. 101-111.
Afiliacja: Biblioteka Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy’ego Brandta Uniwersytetu Wrocławskiego, Polska
Biogram:
Kustosz dyplomowany, magister bibliotekoznawstwa i informacji naukowej na Uniwersytecie Wrocławskim. W latach 2003-2015 pracownik Biblioteki Politechniki Wrocławskiej, obecnie kieruje Biblioteką Centrum Studiów Niemieckich i Europejskich im. Willy’ego Brandta na Uniwersytecie Wrocławskim. Członek redakcji „Biuletynu EBIB”. Autorka kilkunastu publikacji z dziedziny bibliotekoznawstwa, m.in. Metoda etnograficzna i UX usability testing w badaniach użytkowników bibliotek. Badania jakościowe kontra kult statystyki. „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia” 2018, T. 16, s. 220-235.
Autor składa oświadczenie o oryginalności przesłanego tekstu, a w umowie wydawniczej przenosi na rzecz Wydawcy nieodpłatnie majątkowe prawa autorskie w zakresie jednorazowego opublikowania dzieła.
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
