System Braille’a – rewolucja medialna czy inkluzja społeczna osób z niepełnosprawnością wzroku?
Małgorzata Czerwińska
Afiliacja: Uniwersytet Zielonogórski, Polska
Abstrakt
Teza/cel artykułu ‒ Funkcjonowanie osób z niepełnosprawnością wzroku w społeczeństwie informacyjnym i obywatelskim nakreśla kolejny wymiar rozważań nad znaczeniem systemu Braille’a, rozciągający się pomiędzy rewolucją medialną a inkluzją społeczną. Metody – U podłoża rozważań, opartych na analizie dokumentów publikowanych i niepublikowanych oraz wnioskach z obserwacji uczestniczącej, leżą pytania: Czy rozwój pisma dla niewidomych, w tym geneza i ewolucja systemu Braille’a, podlega fazowemu przebiegowi rewolucji medialnej? Czy nie należałoby wyróżnić „rewolucji brajlowskiej”? Czy system Braille’a sprzyja procesowi inkluzji społecznej i pełnoprawnemu uczestniczeniu w komunikacji społecznej, czy też prowadzi do ekskluzji w społeczeństwie obywatelskim i informacyjnym? Wobec powyższych pytań, refleksją objęto następujące kwestie: poszukiwania pisma dla niewidomych, w tym poszukiwania L. Braille’a i rozwiązania alternatywne; polskie modyfikacje systemu Braille’a; System Braille’a w świetle tyflopsychologii i księgoznawstwa; współczesność i przyszłość systemu Braille’a. Wyniki i wnioski – Badania teoretyczne i doświadczenia praktyczne pozwalają stwierdzić, że system Braille’a niezmiennie zapobiega wtórnemu analfabetyzmowi, daje niezależność w życiu codziennym, stwarza równe szanse edukacyjne i zawodowe, pozwala uczestniczyć w życiu społecznym, naukowym, technicznym, kulturalnym. Warunkiem jest jednak spełnienie postulatów praktycznych i naukowych, zamieszczonych w konkluzji niniejszego artykułu.
Słowa kluczowe
System Braille’a; Rewolucja medialna; Inkluzja społeczna; Brajlowskie technologie wspomagające
Bibliografia
Cybulski, Radosław (1986). Książka współczesna: Wydawcy, rynek, odbiorcy. Warszawa: PWN.
Czacka, Elżbieta R.; Landy, Teresa (1931). System brajla w Polsce. Warszawa (mps, Arch. Tyfl., Laski].
Czacka, Elżbieta R.; Landy, Teresa (1932). Memoriał o sprawie niewidomych w Polsce. Laski-Różana [mps, Arch. Tyfl., Laski].
Czerwińska, Małgorzata (1999). Pismo i książka w systemie Louisa Braille’a w Polsce. Historia i funkcje rewalidacyjne. Warszawa: Wydaw. SBP.
Czerwińska, Małgorzata (2003). Alfabet Braille’a. W: Encyklopedia Pedagogiczna XXI wieku. T. 1. Red. T. Pilch. Warszawa: Wydaw. Akademickie „Żak”, s. 80-87.
Czerwińska, Małgorzata (2011). Od Braille’a do DAISY – o czytaniu i czytelnictwie osób z niepełnosprawnością wzroku. W: Czytanie, czytelnictwo, czytelnik. Pod red. A. Żbikowskiej-Migoń przy współudziale A. Łuszpak. Wrocław: Wydaw. Uniwersytetu Wrocławskiego,s. 175-188.
Czerwińska, Małgorzata; Dederko, Teresa, red. (2008). Niewidomi w świecie książek i bibliotek. Wybrane zagadnienia. Kielce: Oficyna Wydawnicza „Ston 2”.
Decaux, Étienne (1956). Le Braille dans les langues slaves: écriture intégrale. Paris: Institutd’études slaves de l’Université de Paris.
Dolański, Włodzimierz (1971). Alfabet Braille’a, jego poprzednicy i krewniacy. "Logopedia", nr 10, s. 71-93.
Dunin, Janusz (1998). Pismo zmienia świat. Czytanie, lektura, czytelnictwo. Warszawa-Łódź: Wydaw. Naukowe PWN.
Fedorowicz, Małgorzata (2010). Człowiek niepełnosprawny w bibliotece publicznej. Toruń: Wydaw. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Góralska, Małgorzata (2012). Piśmienność i rewolucja cyfrowa. Wrocław: Wydaw. Uniwersytetu Wrocławskiego.
Grzegorzewska, Maria (1927). Struktura psychiczna czytania wzrokowego i dotykowego. Warszawa: skł. gł. Książnica-Atlas.
Jakubowski, Stanisław (2005a). Program optycznego rozpoznawania pisma brajla. W: Uczeń niewidomy i słabo widzący w ogólnodostępnej szkole średniej. Poradnik dla nauczycieli. Red. S. Jakubowski. Warszawa: MEN, s. 91-95.
Jakubowski, Stanisław (2005b). Wtórny analfabetyzm skutkiem odejścia od pisma brajla. W: Uczeń niewidomy i słabo widzący w ogólnodostępnej szkole średniej. Poradnik dla nauczycieli szkół ogólnodostępnych. Red. S. Jakubowski. Warszawa: MEN, s. 156-158.
Józefowicz, Tadeusz; Saloni, Zygmunt (1991). System Polskich Ortograficznych Skrótów Brajlowskich. Omówienie systemu i jego historia. Warszawa: Polski Związek Niewidomych.
Klimasiński, Krzysztof (1984). Czytanie dotykiem. Warszawa: Polski Związek Niewidomych.
Konwencja ONZ Praw Osób Niepełnosprawnych [online], [dostęp: 15.10.2014]. Dostępny w WWW: <http://www.unic.un.org.pl/dokumenty/Konwencja_Praw_Osob_Niepelnosprawnych.pdf>.
Marek, Bogusław (2007). Brajl. Podręcznik do nauki brajla dla nauczycieli i lektorów języka angielskiego. Lublin: KUL.
McLuhan, Marshall (2004). Zrozumieć media. Przedłużenie człowieka. Warszawa: Wydaw. Naukowo-Techniczne.
Mell, Aleksander (1983). Od Vives do Haüy. Dokumenty i rozważania nad początkami historii kształcenia niewidomych. Laski [mps, Bibl. Tyfl., Laski].
Olson, David R. (2010). Papierowy świat. Pojęciowe i poznawcze implikacje pisania i czytania. Poznań: Wydaw. Uniwersytetu Warszawskiego, cop.
Ong, Walter J. (2011). Oralność i piśmienność. Słowo poddane technologii. Warszawa: Wydaw. Uniwersytetu Wrocławskiego.
Paplińska, Małgorzata, red. (2009). Nauka brajla w weekend. Podręcznik dla studentów kierunków pedagogicznych, nauczycieli, wykładowców pracujących z niewidomym uczniem i studentem. Warszawa: Wydaw. Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Paplińska, Małgorzata, red. (2012). Jak przygotować niewidome dziecko do nauki brajla? Przewodnik dla rodziców i nauczycieli. Warszawa: Fundacja Polskich Niewidomych i Słabowidzących „Trakt”.
Polskie skróty ortograficzne – stopień I: Projekt Towarzystwa Opieki nad Ociemniałymi. Laski [1933] [wersja brajl.].
Scheffler, Max (1963). Niewidomy w życiu narodu. Socjologia ślepoty. Warszawa [mps, BC PZN].
Smýkal, Josef (1994). Pohled do dějin slepeckého písma. Brno: Česká unie nevidomých a slabozrakých.
Smýkal, Josef (1996). Tyflopedické kalendárium. Brno: Odbor kultury Magistrátu města Brna a Nejvyšší rada České unie nevidomých a slabozrakých.
Speck, Otto (2013). Inkluzja edukacyjna a pedagogika lecznicza. Gdańsk: Harmonia Universalis.
Vandendorpe, Christian (2008). Od papirusu do hipertekstu. Esej o przemianach tekstu i lektury. Warszawa: Wydaw. Uniwersytetu Warszawskiego, cop.
Więckowska, Elżbieta (2013). 100 lat normalizacji polskiej książki brajlowskiej. Adnotowane zestawienie dokumentów. Laski [mps, Bibl. Tyfl., Laski].
World Braille Usage 2013 [online], [dostęp: 15.10.2014) Dostępny w WWW: <http://www.perkins.org/worldbrailleusage/>.
Zarządzenie Ministra Oświaty i Wychowania z dnia 04.11.1981 r. w sprawie wprowadzenia w szkołach specjalnych dla niewidomych i niedowidzących zmodyfikowanego polskiego alfabetu w systemie Braille’a oraz polskich ortograficznych skrótów brajlowskich. Dziennik Urzędowy Ministerstwa Oświaty i Wychowania 1981, nr 12, poz. 87[Bibl. Tyfl., Laski].
Zarządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dn. 24 maja 1934 r. nr IIP-3133/34 o wprowadzeniu w szkołach specjalnych dla niewidomych polskiego alfabetu oraz skrótówortograficznych [mps, Arch. Tyfl., Laski].
Zurita, Pedro (1996). List otwarty do Louisa Braillea. Montevideo. W: Jak przygotować niewidome dziecko do nauki brajla? Przewodnik dla rodziców i nauczycieli. Red. M. Paplińska. Warszawa: Fundacja Polskich Niewidomych i Słabowidzących „Trakt”, 2012, s. 5.
Afiliacja: Uniwersytet Zielonogórski, Polska
Biogram:
Małgorzata Czerwińska dr hab. nauk humanistycznych w zakresie bibliologii i informatologii; działalnością naukową, zawodową i społeczną związana również z pedagogiką specjalną, zwłaszcza tyflopedagogiką; bibliotekoznawca, specjalista z zakresu informacji naukowej, nauczyciel; dziennikarz, profesor Uniwersytetu Zielonogórskiego. Przewodnicząca Rady Naukowej Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. C. Norwida w Zielonej Górze. Autorka ponad 80 publikacji recenzowanych (książki, wydawnictwa pod redakcją, hasła encyklopedyczne, artykuły w pracach zbiorowych i czasopismach) i około 250 publikacji prasowych (publicystyka społeczno-kulturalna, wywiady, felietonistyka, recenzje).
Autor składa oświadczenie o oryginalności przesłanego tekstu, a w umowie wydawniczej przenosi na rzecz Wydawcy nieodpłatnie majątkowe prawa autorskie w zakresie jednorazowego opublikowania dzieła.
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
