Bibliografia a katalog – dyskusja o pojęciach i terminach. Historyczny zarys problematyki
Adam Nowak
Afiliacja: Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych, Uniwersytet Warszawski, Polska
Abstrakt
Teza/cel artykułu – Celem artykułu jest porównanie wzajemnych relacji (metodycznych i teoretycznych) w aspekcie historycznego rozwoju pomiędzy katalogiem a bibliografią. W osi czasowej rozwoju obu zjawisk można wyróżnić trzy okresy: od Biblioteki Aleksandryjskiej (III w. p. n. e.) do czasów zastosowania czcionki ruchomej przez Gutenberga (XV w.); rozwiniętego drukarstwa (XVI w.) do czasu powstania całostki zdigitalizowanej (XX w.); digitalny, w którym uniwersalna całostka cyfrowa staje się podstawowym budulcem każdego z mediów – w tym tekstu. Metody badawcze – W badaniu, którego efekty prezentuje artykuł, przyjęto metody: porównawczą i ewolucyjną (metody historyczne), bibliologiczną, jak i metodę analizy porównawczej źródeł wtórnych i niektórych pierwotnych. Wyniki i wnioski – Przyjęte metody badawcze pozwoliły na wysnucie konstatacji, że cechy wirtualności (bibliografia), jak i realności (katalog), przeplatały się nawzajem w aspekcie rozwoju obu form informacji o zbiorach dokumentów. Po długim okresie heterogennego rozwoju katalogu i bibliografii w fazie pierwszej, ostateczna cezura, jaką było zastosowanie czcionki ruchomej – XV w., wyodrębniła oba zjawiska. Pomimo tego, genetyczne związki pomiędzy katalogiem a bibliografią nie pozwoliły na definitywne ich rozdzielenie w okresie drugim. W okresie współczesnym kreującym cyfrowe uniwersum informacyjne – różnie nazywanym np. Bibliografia 2.0, zaciera się stopniowo różnica pomiędzy bibliografią a katalogiem. Realność katalogu się wirtualizuje (przykład Amazona), co jest zjawiskiem powszechnym w świecie cyfrowym, a dotychczasowe różnice pomiędzy bibliografią a katalogiem stają się coraz bardziej zjawiskiem historycznym. Środowisko online samo w sobie jest wirtualne, a całostka wirtualna staje się wspólnym mianownikiem wszystkich mediów, co dotyczy także w równej mierze katalogu, jak i bibliografii.
Słowa kluczowe
Bibliografia; Katalog; Biblioteki; Biblioteka Aleksandryjska; Katalogowanie; Bibliografowanie; Opis bibliograficzny; Opis katalogowy; Uniwersalna kontrola bibliograficzna; Bibliografia systematyczna; Bibliografia opisowa; Bibliografia analityczna; Inkunabuły
Bibliografia
Anderson, Dorothy (1974). Universal bibliographic control: a long term policy, a plan for action. Pullach/München: Verlag Dokumentation.
Báez, Fernando A. (2008). A universal history of the destruction of books: from ancient Sumer to modern Iraq. New York: Atlas & Co.
Balsamo, Luigi (1990). Bibliography: history of a tradition. Berkeley, California: B.M. Rosenthal.
Barlow, William P. (1996). Bibliography and Bibliophily. "Papers of the Bibliographical Society of America", vol. 90, pp.139-150.
Bay, Christian J. (1916). Conrad Gesner (1516-1565) the father of bibliography. "The Papers of the Bibliographical Society of America", vol. 10, no. 2, pp. 53-86.
Bednarska-Ruszajowa, Krystyna (1989). Metoda bibliograficzna i jej zastosowanie. "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego", t. CMLIX, s. 54-73.
Bell, Barbara L. (1986). An annotated guide to current national bibliographies. Alexandria, VA.
Bentkowski, Feliks (1814). Historia literatury polskiey wystawiona w spisie dzieł drukiem ogłoszonych. Warszawa – Wilno, t. T. 1-2: Zawadzki.
Besterman, Theodore (1936). The beginnings of systematic bibliography, London: Oxford University Press, H. Milford. Francuska wersja: Les débuts de la bibliographie méthodique (1950).
Bibliografia: metodyka i organizacja (2000). Pod red. Z. Żmigrodzkiego. Warszawa: Wydaw. SBP.
Bieńkowska, Barbara (1989). Metoda bibliograficzna w badaniach dziejów nauki. "Kwartalnik Historii Nauki i Techniki", T. 34, nr 2, s. 332-337.
Binns, Norman, E. (1962). An introduction to historical bibliography. 2d ed., rev. and enl. London: Association of Assistant Librarians.
Blum, Rudolf (1959). Vor- Und Frühgeschichte Der Nationalen Allgemeinbibliographie. Frankfurt am Main: Buchhandlung- Vereinigung.
Blum, Rudolf (1977). Kallimachos und die Literaturverzeichnung bei den Griechen: Untersuchungen zur Geschichte der Bibliographie. Frankfurt am Main: Buchhändler-Vereinigung.
Blum, Rudolf, (1980). Bibliographia: An Inquiry into Its Definitions and Designations. Folkestone: Dawson.
Blum, Rudolf (1983). Die Literaturverzeichnung im Altertum und Mittelalter: Versuch einer Geschichte der Biobibliographie von den Anfängen bis zum Beginn der Neuzeit. Frankfurt am Main: Buchhändler-Vereinigung.
Blum, Rudolf (1990). Nationalbibliographie und Nationalbibliothek: Die Verzeichnung Und Sammlung Der Nationalen Buchproduktion, Besonders Der Deutschen, Von Den Anfängen Bis Zum Zweiten Weltkrieg. Frankfurt am Main: Buchhändler-Vereinigung.
Blum, Rudolf (1991). Kallimachos: The Alexandrian Library and the Origins of Bibliography. Madison, Wisconsin: University of Wisconsin Press.
Bowers, Fredson (1994). Principles of bibliographical description, Winchester, U.K.; New Castle, DE.: St. Paul’s Bibliographies.
Carrière, Jean-Claude; Eco, Umberto (2010). Nie myśl, że książki znikną. Warszawa: Wydaw. W.A.B.
Condit, Lester (1937). Bibliography in its prenatal Existence. "Library Quarterly" vol. 7, pp. 564-576.
Davinson, Donald, E. (1975). Bibliographic control, London; Hamden, Conn.: C. Bingley; Linnet Books.
Dembowska, Maria (1970). Metoda Bibliografii Polskiej Karola Estreichera. Wyd. 2. Warszawa: Państwowe Wydaw. Naukowe.
Eco, Umberto (2009). Szaleństwo katalogowania. Poznań: Rebis.
Eisenstein, Elizabeth L. (2004). Rewolucja Gutenberga. Warszawa: Prószyński Spółka.
Febvre, Lucien P.; Martin, Henri-Jean (2014). Narodziny książki. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Franke, Jerzy (2013). Jednolite standardy bibliograficzne – anachronizm czy konieczność. W: Bibliografia. Źródła, standardy, zasoby. Warszawa, s. 271-310.
Freer, Percy (1954). Bibliography and modern book production; notes and sources for student librarians, printers, booksellers, stationers, book-collectors. Johannesburg: Witwatersrand University Press.
Gesner, Conrad (1545). Bibliotheca Universalis, siue Catalogus omnium scriptorum locupletissimus in tribus linguis Latina, Græca & Hebraica [...]: Opus nouum & no[n] Bibliothecis tantum [...] necessarium, sed studiosis omnibus [...] utilissimum. Tigvri: Exvdebat Christopohorvs Froschouerus.
Harmon, Robert B. (1981). Elements of bibliography: a simplified approach. Metuchen, N.J.: Scarecrow Press.
Katz, William A. (1978). Introduction to reference work, T. 1-2. New York: McGraw-Hill.
Kawecka-Gryczowa, Alodia (1994). Incunabula quae in bibliothecis Poloniae: asservantur. T. 2, Wratislaviae: Officina Instituti Ossoliniani.
Klenczon, Wanda (2013). Jednostka opisu bibliograficznego a jedność bibliografii narodowej. W: Bibliografia źródła – standardy – zasoby. Warszawa, s. 93-109.
Krummel, Donald W. (1988). The dialectics of enumerative bibliography. Observations on the historical study of the practics of citation and compilation. "The Library Quarterly" vol. 58, pp. 238-257.
Linder, Leroy Harold (1959). The rise of current complete national bibliography. New York: Scarecrow Press.
Loewe, Iwona (2007). Gatunki paratekstowe w komunikacji medialnej. Katowice: Wydaw. Uniwersytetu Śląskiego.
Magocsi, Paul R. (1980). Nationalism and national bibliography: Ivan E. Levyts’kyi and nineteenth century Galicia. "Harvard Library Bulletin" vol. XXVIII, pp. 81-109.
Malclès, Louise Noëlle (1956). La bibliographie. Paris: Presses universitaires de France. Malclès, Louise Noëlle (1973). Bibliography. Metuchen, New York: Scarecrow Reprint Corporation.
Norris, Dorothy M. (1969). A history of cataloguing and cataloguing methods, 1100-1850, with an introductory survey of ancient times. London; Detroit: Grafton & Co. Republished by Gale Research Co.
Nowak Adam (2007). Skarby w szufladzie. Internet jako narzędzie propagowania historii i tradycji narodowej na forum międzynarodowym. "Bibliotekarz" nr 12, s. 16-19.
Osipov Vladimir O. (01984). Knigotorgovaja bibliografija. Moskva: Kniga.
Parsons, Edward A. (1952). The Alexandrian Library: glory of the Hellenic world: its glory, antiquities, and destructions. Amsterdam [etc.].: The Elsevier Press.
Pfeiffer, Rudolf (1968). History of classical scholarship from the beginnings to the end of the Hellenistic age. Oxford: Oxford University Press.
Pietruczuk, Katarzyna (2014). Dzieje tekstu Ajschylosa, Sofoklesa i Eurypidesa. Między Atenami a Aleksandrią. Warszawa: Wydaw. Naukowe SUB Lupa.
Piusińska, Wanda (1963). Polskie czasopisma bibliograficzne w latach 1901-1927. "Przegląd Biblioteczny", t. 31, s. 92-101.
Pouillard, Jean (2015). Une découverte oubliée: la thèse de médecine du docteur Ernest Duchesne (1874-1912) [online], [dostęp 23.6.2015]. Dostępny w WWW: <http://goo.gl/mFS3Xg>.
Roszkowski, Marcin (2013). Od MARC 21 do Semantic Web. Reprezentacja metadanych. W: Bibliografia źródła – standardy – zasoby. Warszawa, s. 13-37
Rouse, Richard H.; Rouse, Mary A. (1986). Bibliography before print: the medieval De Viris illustribus. In: Bibliologia. Elementa ad librorum Studia Pertimentia. Vol. 4 part I, pp. 113-154.
Sable, Martin (1981). Systematic Bibliography as the Reflection of Reality. "International Library Review", vol. 13, pp.17-24.
Šamurin, Evgenij I. (1977). Geschichte der bibliothekarisch-bibliographischen Klassifikation, T. 1-2, München: Verlag Dokumentation.
Sawoniak, Henryk (1985). O zawodzie bibliografa kilka refleksji. "Roczniki Biblioteczne" R. 29, z. 1-2. s. 483-492.
Schneider, Georg. (1934). Theory and history of bibliography, New York: Columbia University Press.
Simon, Konstantin R. (1963). Istoriâ inostrannoj bibliografii. Istoriya inostrannoy bibliografii. Razvitie bibliografii ot ee vozniknoveniya do nashikh dney. Moskva: Izdatel’stvo Vsesojuznoj Knižnoj Palaty.
Sliadneva, Valentina I. (1989). Neobchodima otraslevaja teorija bibliografii. "Naučnye i Tehničeskie Biblioteki SSSR" nr 7, s. 3-15.
Sobieszek, Marta (2003). Od bazy bibliograficznej WorldCat do zbiorów narodowych American Memory – owoce amerykańskiej współpracy. EBIB t. 42.
Spandowski, Michał (1994). Inkunabuły utracone. Z prac nad Centralnym Katalogiem Inkunabułów w Polsce. "Rocznik Biblioteki Narodowej" t. 30/31, s. 251-270.
Stokes, Roy B. (1969). The function of bibliography. London: Deutsch.
Strout, Ruth F. (1956). The development of the catalog and cataloging codes. "Library Quarterly", vol. 26, pp. 254-276.
Tammaro, Anna M. (1997). Catalogando, catalogando... metacatalogando: come può cambiare una funzione tradizionale della biblioteca. "Biblioteche Oggi" R. 15, pp. 80-84.
Taylor, Archie (1952). Three Epochs in Bibliographical History. "Library Chronicle", vol. 18, pp. 45-50.
Taylor, Archer (1957). Book catalogues: their varieties and uses. Chicago: Newberry Library.
Vrtel-Wierczyński, Stefan (1951). Teoria bibliografii w zarysie. Wroclaw: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Wierzbowski, Teodor (1889). Bibliographia polonica XV ac XVI ss: opera et editiones, quae in Bibliotheca Universitatis Caesareae Varsoviensis asservantur. T. 1-3. Varsoviae: in officina typ. C. Kowalewsky.
Wojnowska, Elżbieta (1988). Międzynarodowy Inwentarz Źródeł Muzycznych (RISM) w Polsce – współpraca z bibliotekami kościelnymi = Internationale Inventarium Fontium Musicorum (RISM) in Polonia – cooperatio cum bibliothecis ecclesiasticis. "Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne", t. 56, s. 163-172.
Žumer, Maja (2009). National Bibliographies in the Digital Age: Guidance and New Directions. IFLA, München: K.G. Saur.
Żbikowska-Migoń, Anna (2004). O trwałości zawodu bibliografa. W: Piąta Ogólnokrajowa Narada Bibliografów: Warszawa 11-13 czerwca 2003: referaty i dyskusja. Warszawa, s. 92-110.
Afiliacja: Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych, Uniwersytet Warszawski, Polska
Biogram:
Adam Nowak – absolwent Uniwersytetu im. Marii SkłodowskiejCurie w Lublinie (1978), specjalność historia starożytna, doktor bibliotekoznawstwa i informacji naukowej UMCS (1985) i Uniwersytetu Warszawskiego. Problematyka badawcza autora skupia się wokół zagadnień starożytnego Rzymu, Biblioteki Aleksandryjskiej, książki, bibliotek, bibliografii i kwestii prawa autorskiego w nowej digitalnej rzeczywistości. Zajmuje się też zagadnieniami cyfrowej rewolucji, konwersji analogowych plików na cyfrowe, a zwłaszcza problematyką fotografiki analogowej i cyfrowej, obróbki obrazu za pomocą edytorów obrazu. Konsultant i sprzedawca działu marketingu B & H Megastore Światowego Centrum Fotograficznego Marketingu i Dystrybucji Urządzeń Cyfrowych w Nowym Yorku (19992004). Odbywał staże naukowe w Bibliotece Narodowej w Warszawie, w Niemieckiej Bibliotece Narodowej w Lipsku (GDR), w Bibliotece Uniwersytetu Minnesota USA i w Toronto Institute of Photography. Autor obszernej monografii poświęconej L. Finklowi, kilkudziesięciu prac naukowych w bibliotekarskich czasopismach, jak i kilkudziesięciu prac o charakterze popularnonaukowym a dotyczących fotografiki, muzyki i historii w polonijnych amerykańskich i kanadyjskich dziennikach. Nagrodzony w kilku prestiżowych konkursach fotograficznych na terenie USA.
Autor składa oświadczenie o oryginalności przesłanego tekstu, a w umowie wydawniczej przenosi na rzecz Wydawcy nieodpłatnie majątkowe prawa autorskie w zakresie jednorazowego opublikowania dzieła.
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
