Biblioteki – nowoczesne przestrzenie kultury
Iwona Osłowska
Afiliacja: badaczka niezależna, Warszawa, Polska
Abstrakt
Teza/cel artykułu – Celem artykułu jest pokazanie odmienionego oblicza współczesnych bibliotek, które odgrywają dużą rolę w sektorze kultury i przemysłów kreatywnych, a przez badaczy są zaliczane do kręgu określanego „jądrem kreatywności” bądź „rdzeniem kreatywności”. Obecnie gromadzą nie tylko dorobek kulturalny ludzkości, ale przede wszystkim aktywnie uczestniczą w jego promowaniu. Pojawia się więc pytanie, co i w jakim stopniu decyduje o tym, że dzisiejsze biblioteki są częścią culture industry? W artykule omówiono zagadnienia, które mają wpływ na takie ich postrzeganie, tj. wielofunkcyjny charakter, nowe technologie, oryginalny design. Metody badań – Zastosowano metodę analizy piśmiennictwa poświęconego problematyce przyszłości bibliotek i roli sektora kultury. Przeglądowi poddano również strony internetowe wybranych bibliotek. Wyniki i wnioski – Na wizerunek dzisiejszych bibliotek niebagatelny wpływ miał Internet i postęp techniczny. Czytelnicy z każdego miejsca na świecie, bez wychodzenia z domu, dzięki otwartemu dostępowi, mogą zajrzeć nie tylko do katalogów wybranej książnicy, ale też do wielu publikacji, które zostały już zamieszczone w domenie publicznej. Poza tym doszło też do zmiany samego sposobu postrzegania bibliotek przez społeczeństwo, dla którego czasami lokalne wypożyczalnie bywają jedynym źródłem bezpośredniego kontaktu z kulturą. Niekiedy są dla wielu osób tzw. trzecim miejscem, gdzie po pracy, poza domem mogą ciekawie spędzić czas wolny. Z myślą o takich czytelnikach biblioteki organizują m.in.: odczyty, wystawy, pokazy slajdów. Biorą udział w różnych projektach, jak np. Noc Muzeów czy Noc Bibliotek. Dodatkowo na ich atrakcyjność wpływa też ciekawa architektura i design. Jak pisał Walter Gropius, w architekturze jest tylko ciągła zmiana, czego żywotnym przykładem są dawne i dzisiejsze biblioteki. Ich zewnętrzna, jak i wewnętrzna szata zmieniała się przez wieki, niejednokrotnie zachwycając oglądających, jak i stałych użytkowników. Te trzy wymienione elementy – design/architektura, wielofunkcyjność, otwarty dostęp – sprawiają, że biblioteki są obecnie nowoczesnymi przestrzeniami kultury.
Słowa kluczowe
Design; Architektura bibliotek; „Trzecie miejsce”; Otwarty dostęp
Bibliografia
Attfield, Judith (2000). Wild Things: The Material Culture of Everyday Life. New York: Berg Publishers.
Balcerzak, Paweł (2007). O wzornictwie przemysłowym. Definicje, procedury, korzyści. Warszawa: Akademia Sztuk Pięknych.
Brown, Tim (2008). Design thinking. Harvard Business Review, June, pp. 84-92.
Campbell, James W.P. (2013). The Library: A World History. Chicago: University of Chicago Press.
Centra życia kulturalnego: z Dariuszem Jaworskim, rozmawia Marcin Kube (2017). Rzeczpospolita, nr 279, s. Q 2-3.
Charter, Roger (2009). Od historii książki do historii lektury. W: P. Rodak, Pismo, książka, lektura. Rozmowy: Le Goff, Charter, Hébrard, Fabre, Lejeun. Warszawa: Wydaw. Uniwersytetu Warszawskiego, s. 57-107.
Cyrklaff, Magdalena J. (2015). Rewolucje social media a promocja instytucji non profit. Jak wypromować bibliotekę na portalu Facebook.com? W: Książka i biblioteka w procesie komunikacji społecznej. Pod. red. Renaty Aleksandrowicz, Haliny Rusińskiej-Giertych. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut, s. 439-452.
Dyckhoff, Tom (2018). Epoka spektaklu. Perypetie architektury i miasta XXI wieku. Kraków: Karakter.
Eco, Umberto (2008). Dzieło otwarte: forma i nieokreśloność w poetykach współczesnych. Warszawa: Wydaw. W.A.B.
Erlhoff, Michael (2007). Projektowanie nieintencjonalne. Spojrzenie empiryczne. 2+3D, nr 4, s. 84-86.
Faulkner-Brown, Harry (1994). Factors affecting the planning and design of academic libraries, Speakers` notes for The British Council Seminar. In: Library planning and design, Newcastle upon Tyne, 11-24 Sept. 1994.
Fedorowicz, Małgorzata (2010). Design thinking i blended librarianship – nowe tendencje w bibliotekarstwie amerykańskim. Toruńskie Studia Bibliologiczne, nr 2, s. 71-82.
Gropius, Walter (2014). Pełnia architektury. Kraków: Karakter.
Horkheimer, Max; Adorno, Theodor W. (2002). Dialectic of enlightenment. Philosophical fragments. Stanford: Stanford University Press.
Ingarden, Roman (1946). O dziele architektury. Jelenia Góra: WINW.
Jasiewicz, Justyna (2017). Cyfryzująca biblioteka. W: Instytucje kultury jako ośrodki życia społecznego. Pod red. Anny Mierzeckiej, Elżbiety Barbary Zybert. Warszawa: Wydaw. SBP, s. 175-188.
Jencks, Charles A. (1987). Ruch nowoczesny w architekturze tłum. Agnieszka Morawińska, Hanna Pawlikowska. Warszawa: Wydaw. Artystyczne i Filmowe.
Karzewska, Bożena (2017). Integracyjna rola bibliotek. Seniorzy. W: Instytucje kultury jako ośrodki życia społecznego. Pod red. Anny Mierzeckiej, Elżbiety Barbary Zybert. Warszawa: Wydaw. SBP, s. 134-146.
Kisilowska, Małgorzata (2015). Biblioteki publiczne a „kultura iwentu” i kulturowa wszystkożerność. W: Megabiblioteki. Wybrane tendencje w bibliotekarstwie publicznym. Pod red. Doroty Pietrkiewicz, Elżbiety Zybert. Warszawa: Wydaw. SBP, s. 63-81.
Klein, Naomi (2004). Librarianship as a radical profession. Progressive Librarian, no. 23, p. 46-54.
Kołodziejska, Jadwiga (2011). Między tradycyjnością a nowoczesnością bibliotek. Przegląd Biblioteczny, R. 79, z. 2, s. 179-191.
Krajewski, Marek (2011). Instytucje kultury a uczestnicy kultury. Nowe relacje Przykład: MS2 w Łodzi. W: Strategie dla kultury. Kultura dla rozwoju. Pod red. M. Śliwy. Kraków: Małopolski Instytut Kultury, s. 26-28.
Krupiński, Janusz (1993). Z-wiednie: ontologiczne podstawy sztuki projektowania. Kraków: Akademia Sztuk Pięknych.
Kruszewski, Tomasz (2015). Estetyka instytucji kultury i jej atrybuty w procesie zadomowienia. W: Książka i biblioteka w procesie komunikacji społecznej. Pod. red. Renaty Aleksandrowicz, Haliny Rusińskiej-Giertych. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut, s. 353-368.
Kruszewski, Tomasz (2012). Przestrzenie biblioteki: o symbolicznej, fizycznej i społecznej obecności instytucji. Toruń: Wydaw. Naukowe UMK.
Krzemińska, Agnieszka (2018). Świątynie słów. Polityka, nr 36, s. 64-66.
Lushington, Nolan (2002). Libraries designer for users: a 21st century guide. New York: Neal-Schuman Publishers.
Matras-Mastalerz, Wanda (2015). Biblioteka miejscem dialogumiędzypokoleniowego W: Książka i biblioteka w procesie komunikacji społecznej. Pod. red. Renaty Aleksandrowicz, Haliny Rusińskiej-Giertych. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut, s. 369-382.
McCarthy, Richard C. (2007). Managing your library construction project: a step-by-step guide.Chicago: American Library Association.
McDonald, Andrew (2006). The Ten Commandments revisited: the Qualities of Good Library Space., LIBER Quarterly: The Journal of European Research Libraries, Vol 16, Issue 2.
Oldenburg, Ray (1999). The great good place : cafés, coffee, coffee shops, bookstores, bars, hair salons, and other hangouts at the heart of a community. Nowy Jork: Da Capo Press.
Piłat-Boruch, Magdalena (2014). Socjologia designu. Warszawa: CeDeWu.
Piotrowska, Ewa; Zając, Renata (2004). Nowoczesna architektura bibliotek. Konspekt, nr 19, s. 74-79.
Płucieniczak, Beata (2014). Biblioteka jako miejsce spotkania z „Innym”. W: Czas przemian – czas wyzwań: rola bibliotek i ośrodków informacji w procesie kształtowania kompetencji współczesnego człowieka. Praca zbior. pod red. Justyny Jasiewicz, Elżbiety Barbary Zybert. Warszawa: Wydaw. SBP, s. 177-185.
Power, Dominic; Nielsen, Tobias (2010). Priority Sector Report: Creative and Cultural Industries. Stockholm: Europe Innova, Europejskie Obserwatorium Klastrów.
Pugacewicz, Iwona (2017). Biblioteka Saint Geneviève i jej tożsamość środowiskowa. W: Instytucje kultury jako ośrodki życia społecznego. Pod red. Anny Mierzeckiej, Elżbiety Barbary Zybert. Warszawa: Wydaw. SBP, s. 156-174.
Ratajewski, Jerzy (2002). Wprowadzenie do bibliotekoznawstwa, czyli wiedza o bibliotece w różnych dawkach. Warszawa: Wydaw. SBP.
Rosińska, Monika (2010). Przemyśleć u/życie: projektanci – przedmioty – życie społeczne. Warszawa: Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana.
Sanderhoff, Merete (2014). Foreword. In: Sharing is Caring. Openness and sharing in the cultural heritage sector. Kopenhaga: Statens Museum for Kunst, pp. 9-11.
Sparke, Penny (2012). Design: historia wzornictwa. Warszawa: Arkady.
Szultka, Stanisław, red. (2014). Kreatywny łańcuch. Powiązania sektora kultury i kreatywnego w Polsce. Gdańsk: Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową.
Tarkowski, Alek; Bendyk, Edwin (2011). Scenariusze przyszłości dla bibliotek. Warszawa: Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego.
Tokarska, Anna, red. (2013). Bibliotekarstwo. Warszawa: Wydaw. SBP.
Tomaszewska, Anna Wanda (2013). Przemysły kreatywne w Polsce. Stan oraz przykłady strategii i programów na rzecz wsparcia kreatywności w skali lokalnej. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, nr 793, s. 7-24.
Tomczak, Małgorzata (2016). Przedmowa do wydania polskiego. W: Architektura nowoczesna. Wykłady Frank Lloyd Wright, Kraków: Karakter, s. 5-9.
Wilk, Paulina (2016). Czytanie jest wciąż piękne. Rzeczypospolita, nr 185, s. A 11.
Wojciechowska, Maja red. (2007). Marketing biblioteczny: rozważania, dyskusje,konteksty.Gdańsk: Wydaw. Ateneum – Szkoły Wyższej.
Wojciechowski, Jacek (2002). Idee i rzeczywistość: bibliotekarstwo pragmatyczne. Warszawa: Wydaw. SBP.
Woodward, Jeannette (2000). Countdown to a New library: managing the building Project. Chicago:American Library Association.
Wójcik, Magdalena (2013). WEB 2.0 w działalności usługowej instytucji książki. Kraków: Wydaw. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Wright, Frank Lloyd (2016). Architektura nowoczesna. Wykłady. Kraków: Karakter.
Wrocławska, Maria; Justyna Jerzyk-Wojtecka, red. (2011). Biblioteka jako „trzecie miejsce”– międzynarodowa konferencja Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego: materiały konferencyjne. Łódź: Wydaw. Uniwersytetu Łódzkiego.
Zybert, Elżbieta Barbara (2017). Pomysły na biblioteki publiczne XXI wieku. W: Instytucje kultury jako ośrodki życia społecznego pod red. Anny Mierzeckiej, Elżbiety Barbary Zybert. Warszawa: Wydaw. SBP, s. 14-47.
Zybert, Elżbieta Barbara (2013). Wstęp. W: Biblioteki. Tożsamość. Kultura pod red. Iwony. H. Pugacewicz, Elżbiety Barbary Zybert, Warszawa: Wydaw. SBP.
Zysiak, Agata (2011). Jak pozostać wiernym w niestałym świecie? Czym, gdzie i dla kogo ma być nowoczesna biblioteka? W: Biblioteka jako „trzecie miejsce” – międzynarodowa konferencja Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego: materiały konferencyjne. Pod red. Marii Wrocławskiej, Justyny Jerzyk-Wojteckiej. Łódź: Wydaw. Uniwersytetu Łódzkiego, s. 18-28.
Afiliacja: badaczka niezależna, Warszawa, Polska
Biogram:
Iwona Osłowska, doktor nauk humanistycznych. Zainteresowania badawcze: dzieje opery warszawskiej (do 1939 r.) oraz kwestie rozwoju nowoczesnych bibliotek, ze szczególnym uwzględnieniem architektury bibliotecznej, designu oraz wielofunkcyjności przestrzeni bibliotecznych. Ostatnio opublikowane artykuły: Design i wielofunkcyjność nowoczesnych przestrzeni bibliotecznych, Toruńskie Studia Bibliologiczne, 2016, nr 2; Janusz Regulski (1887-1983). Szkic biograficzny, Niepodległość i Pamięć, 2017, nr 4.
Autor składa oświadczenie o oryginalności przesłanego tekstu, a w umowie wydawniczej przenosi na rzecz Wydawcy nieodpłatnie majątkowe prawa autorskie w zakresie jednorazowego opublikowania dzieła.
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
