Z problemów form piśmienniczych bibliografii w środowisku cyfrowym
Agnieszka Gołda
Afiliacja: Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Polska
Abstrakt
Tezy/cel artykułu – W ostatnich latach wiele elementów tradycyjnie pojmowanej bibliografii zmieniło się wraz z zastosowaniem technik komputerowych. Wpłynęły one również na metodykę klasycznych, niegdyś drukowanych spisów bibliograficznych. Celem artykułu jest analiza obecności oraz cech/funkcji/zastosowań wybranych form piśmienniczych bibliografii w środowisku sieciowym. Metody badań – Na podstawie analizy znanych z teorii bibliografii form piśmienniczych bibliografii wyselekcjonowano opracowania mające postać rejestrów, a więc bibliografie „pełne”, materiały do bibliografii, zestawienia bibliograficzne (tematyczne), bibliografie zalecające, spisy lektur oraz bibliografie załącznikowe. Zastosowano ponadto metodę krytyki źródeł, by ukazać najważniejsze cechy form piśmienniczych bibliografii, oraz metodę porównawczą, by skonfrontować spisy w wersjach analogowych i elektronicznych. Wyniki i wnioski – Formy piśmiennicze bibliografii znalazły swoje miejsce w przestrzeni internetowej, ale przynajmniej część z nich znacznie zmieniła swoją postać. Przykładem są bibliografie „pełne” oraz materiały do bibliografii, które funkcjonują jako bibliograficzne bazy danych o wciąż ewoluujących zakresach i zasięgach, zmieniając swoje oblicze zgodnie z oczekiwaniami użytkowników tych narzędzi. Stają się one coraz częściej już nie tyle bazami bibliograficznymi, co bazami dążącymi do udostępniania pełnych tekstów z wieloma funkcjonalnościami, w tym charakterystycznymi dla bibliografii 2.0. Mniej zmian w wersjach cyfrowych form piśmienniczych bibliografii można zaobserwować w zestawieniach bibliograficznych, bibliografiach zalecających i spisach lektur, o ile nie pełnią funkcji komercyjnych (promocyjnych i handlowych), których obecność w sieci ułatwia jednak odnajdywanie informacji wąskospecjalistycznych i sprofilowanych. Z kolei tworzenie bibliografii załącznikowych stało się łatwiejsze dzięki generatorom i menedżerom bibliografii.
Słowa kluczowe
Bibliografia; Formy piśmiennicze bibliografii; Bibliografia „pełna”; Materiały do bibliografii; Zestawienie bibliograficzne; Bibliografia zalecająca; Spis lektur; Bibliografia załącznikowa; Bibliograficzne bazy danych; Środowisko cyfrowe
Bibliografia
Andrysiak, Ewa (2007). Wydawnictwa bibliograficzne jako forma ochrony dorobku piśmienniczego. W: Książka ponad podziałami. Pod red. Antoniego Krawczyka. Lublin: Wydaw.Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 105-112.
Burbianka, Marta (1972). Wstęp do bibliografii (wyd. 3). Warszawa: Państwowe Wydaw. Naukowe.
Chłopkowska, Dorota (2009). Bibliografia w postaci bazy danych – nowa forma czy nowa jakość. W: Uniwersum piśmiennictwa wobec komunikacji elektronicznej. Pod red. Krzysztofa Migonia i Marty Skalskiej-Zlat. Wrocław: Wydaw. Uniwersytetu Wrocławskiego, s. 227-237.
Czapnik, Grzegorz; Gruszka, Zbigniew; Tadeusiewicz, Hanna, red. (2011). Podręczny słownik bibliotekarza. Warszawa: Wydaw. Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.
Dembowska, Maria (1956). Bibliografia. W: Bibliotekarstwo naukowe: z uwzględnieniem dokumentacji naukowo-technicznej. Pod red. Adama Łysakowskiego. Warszawa: Państwowe Wydaw. Naukowe, s. 58-86.
Dembowska, Maria (1963). Rodzaje bibliografii. W: Metodyka bibliograficzna: poradnik dla autorów bibliografii specjalnych. Praca zbiorowa pod red. Heleny Hleb-Koszańskiej, Marii Dembowskiej i Henryka Sawoniaka. Warszawa: SBP, s. 26-48.
Derfert-Wolf, Lidia (2016). Bazy bibliograficzne a POL-index. Plusy i minusy, szanse i zagrożenia (na podstawie doświadczeń BazTech). Studia o Książce i Informacji, nr 35, s. 11-28.
Dramińska, Agnieszka; Kasprzyk-Machata, Joanna (2016). Narzędzia do rejestracji dorobku naukowego – od wykazu publikacji do uczelnianego repozytorium. W: Biblioteka na miarę: przestrzeń zasoby, usługi. Pod red. Małgorzaty Świrad i Barbary Żmigrodzkiej. Wrocław: Wydaw. Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, s. 193-212.
Franke, Jerzy; Woźniak-Kasperek, Jadwiga (2016). Wygaszanie, marginalizowanie, redukowanie?: o kilku projektach katalogowo-bibliograficznych Biblioteki Narodowej. W: Bibliografi@: historia, teoria, praktyka. Praca zbiorowa pod red. Jerzego Franke i Jadwigi Woźniak-Kasperek. Warszawa: Wydaw. SBP, s. 179-201.
Giermaziak, Wojciech; Ubysz, Dorota; Głębocki, Jacek (2017). Polska Bibliografia Lekarska – perspektywy rozwoju. W: Bibliograficzne bazy danych: perspektywy i problemy rozwoju. III Konferencja Naukowa Konsorcjum BazTech. Kraków, 26-27 czerwca 2017 r. [online]. Red. Iwona Sójkowska, Lidia Derfert-Wolf. [dostęp: 21.05.2018]. Dostępny w WWW: http://open.ebib.pl/ojs/index.php/Mat_konf/article/view/594/730, s. 1-9.
Gmiterek, Grzegorz (2016). Sieciowe sposoby społecznościowego zarządzania informacją o dokumentach. Zagadnienia Informacji Naukowej, vol. 54, nr 1, s. 108-133.
Jankowska, Elżbieta (2014). Bibliografia dorobku naukowego uczelni na przykładzie bazy tworzonej przez Bibliotekę Główną Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie. Bibliotekarz Zachodniopomorski, R. 55, nr 1, s. 51-57.
Jaskowska, Małgorzata (2016). Funkcjonalność polskich bibliograficznych dziedzinowych systemów informacyjno-wyszukiwawczych. W: Bibliografi@: historia, teoria, praktyka. Praca zbior. pod red. Jerzego Franke i Jadwigi Woźniak-Kasperek. Warszawa: Wydaw. SBP, s. 223-237.
Jaworska, Karolina (2018). Nowa baza danych dla Polskiej Bibliografii Literackiej. W: Nauka o informacji w okresie zmian. Innowacyjne usługi informacyjne. Praca zbior. pod red. Barbary Sosińskiej-Kalaty, Piotra Tafiłowskiego i Zuzanny Wiorogórskiej. Warszawa: Wydaw. SBP, s. 247-257.
Kasprzak, Zofia; Polarczyk, Mariusz; Gmerek, Krzysztof (2017). Przyrodnicze i rolnicze zasoby nauki udostępniane cyfrowo w bazie AGRO. W: Bibliograficzne bazy danych: perspektywy i problemy rozwoju. III Konferencja Naukowa Konsorcjum BazTech. Kraków, 26-27 czerwca 2017 r. [online]. Red. Iwona Sójkowska, Lidia Derfert-Wolf. [dostęp: 21.05.2018]. Dostępny w WWW: http://open.ebib.pl/ojs/index.php/Mat_konf/article/view/583/723, s. 1-11.
Klenczon, Wanda (2016). Bibliografia narodowa: historyczna powinność czy niechciany obowiązek? W: Bibliografi@: historia, teoria, praktyka. Praca zbiorowa pod red. Jerzego Franke i Jadwigi Woźniak-Kasperek. Warszawa: Wydaw. SBP, s. 161-177.
Klenczon, Wanda (2009). Instytut Bibliograficzny – tradycja i nowe wyzwania. W: Bibliografia: teoria – praktyka – dydaktyka. Praca zbior. pod red. Jadwigi Woźniak-Kasperek i Mikołaja Ochmańskiego. Warszawa: Wydaw. SBP, s. 59-73.
Klimko, Renata (2015). Bibliometria w pracy bibliotekarza. Bibliotekarz Zachodniopomorski, R. 56, nr 1, s. 15-20.
Krynicka, Magdalena (2013). Bibliografia narodowa w świecie technologii sieci semantycznych. W: Bibliografi@: źródła, standardy, zasoby. Praca zbior. pod red. Jerzego Franke. Warszawa: Wydaw. SBP, s. 77-91.
Kycler, Maria (2015). Centrálny register záverečných a kvalifikačných prác – słowacka baza bibliografii zespołów osobowych i repozytorium prac dyplomowych. Nowa Biblioteka, nr 4, s. 57-74.
Mendykowa, Aleksandra (1981). Podstawy bibliografii. Warszawa: Państwowe Wydaw. Naukowe.
Milewska-Kozłowska, Joanna (2013-2014). Retrospektywna bibliografia narodowa Niemiec online (VD 16, VD 17, VD 18). Prezentacja baz. Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi, t. 7-8, s. 253-272.
Narloch, Anna; Skrodzka, Justyna (2014). BazTech – baza indeksująca polskie czasopisma z zakresu nauk technicznych: wkład Biblioteki Głównej Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w jej tworzenie. Bibliotekarz Zachodniopomorski, R. 55, nr 3, s. 5-13.
Nowak, Adam (2016). Problemy bibliografistyki średniowiecznej. W: Bibliografi@: historia, teoria, praktyka. Praca zbior. pod red. Jerzego Franke i Jadwigi Woźniak-Kasperek. Warszawa: Wydaw. SBP, s. 13-34.
Pacek, Jarosław (2008). Bibliografia 2.0. Zagadnienia Informacji Naukowej, z. 1, s. 35-44.
Pacek, Jarosław (2010). Bibliografia w zmieniającym się środowisku informacyjnym. Warszawa: Wydaw. SBP.
Pacek, Jarosław (2007). Netografia universalis. Nowe oblicze bibliografii. W: Oblicza Internetu: architektura komunikacyjna sieci. Red. nauk. Marek Sokołowski. Elbląg: Wydaw. Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej, s. 241-251.
Partyka, Justyna; Urbańska, Aneta (2016). Tematyczne zestawienie literatury jako odpowiedź na zapotrzebowanie informacyjne w środowisku medycznym. W: Ekologia informacji a kultura informacyjna społeczeństwa. Pod red. Beaty Taraszkiewicz. Słupsk: Biblioteka Uczelniana Akademii Pomorskiej, Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Słupsku, Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich. Zarząd Oddziału, s. 134-139.
Pasztaleniec-Jarzyńska, Joanna (2004). Biblioteka Narodowa i narodowa centrala bibliograficzna wobec Narodowego Uniwersalnego Katalogu Centralnego NUKAT. W: Piąta Ogólnokrajowa Narada Bibliografów: Warszawa 11-13 czerwca 2003: referaty i dyskusja. [Oprac. dyskusji Danuta Bilikiewicz-Blanc i Anna Karłowicz]. Warszawa: Biblioteka Narodowa, s. 111-129.
Sadowska, Jadwiga (2017). Bibliografia dziedzinowa dzisiaj – znaczenie i przyszłość. W: Bibliograficzne bazy danych: perspektywy i problemy rozwoju. III Konferencja Naukowa Konsorcjum BazTech. Kraków, 26-27 czerwca 2017 r. [online]. Red. Iwona Sójkowska, Lidia Derfert-Wolf. [dostęp: 21.05.2018]. Dostępny w WWW: http://open.ebib.pl/ojs/index.php/Mat_konf/article/view/582/722, s. 1-11.
Sadowska, Jadwiga (2016). Bibliografia zalecająca w Polsce. Przegląd Biblioteczny, R. 84, z. 2, s. 177-195.
Sadowska, Jadwiga (2010). Bibliografia i polityka w Polsce w latach 1946-1990. W: Niewygodne dla władzy. Ograniczenie wolności słowa na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Zbiór studiów pod red. Doroty Degen i Jacka Gzelli. Toruń: Wydaw. UMK, s. 255-273.
Sadowska, Jadwiga (2015). Dokąd zmierza bibliografia w „erze cyfrowej”? W: Teoretyczne zagadnienia bibliologii i informatologii: studia i szkice. Pod red. Elżbiety Gondek. Katowice: Wydaw. Uniwersytetu Śląskiego, s. 89-114.
Sawoniak, Henryk (1963). Ustalenie planu bibliografii i dobór materiałów. W: Metodyka bibliograficzna: poradnik dla autorów bibliografii specjalnych. Praca zbior. pod red. Heleny Hleb-Koszańskiej, Marii Dembowskiej i Henryka Sawoniaka. Warszawa: Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich, s. 49-72.
Schabowicz, Olga (2011). Bibliografia zalecająca w Polsce – czy przestała być potrzebna? Bibliotekoznawstwo, t. 30, s. 101-118.
Socha, Irena (1984). Rodzaje opracowań bibliograficznych (form bibliografii). W: Rodzaje bibliografii. metodyka i technika ich opracowania. Pod red. Adama Jarosza i Zbigniewa Żmigrodzkiego. Warszawa: Centrum Informacji Naukowej, Technicznej i Ekonomicznej, s. 25-35.
Sowińska, Bożena (2013). Przypisy, powołania, bibliografia załącznikowa: poradnik. Bydgoszcz: Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy.
Stępień, Kamil (2013/2014). W stronę Bibliografii 2.0. Menedżer cytowań bibliograficznych Zotero. Folia Bibliologica, vol. 55/56, s. 183-192.
Szablewski, Maciej (2016). Nowa klasyfikacja Polskiej Bibliografii Bibliologicznej. Rocznik Biblioteki Narodowej, t. 47, s. 171-210.
Tafiłowski, Piotr (2016). Media społecznościowe jako źródło informacji bibliograficznej w naukach humanistycznych. Komunikat z badań. Zagadnienia Informacji Naukowej, vol. 54, nr 1, s. 55-66.
Wierzbicka-Próchniak, Dorota; Szewczyk-Kłos, Danuta (2017). Baza PEDAGOG – czy dziedzinowe bazy danych nadal są potrzebne użytkownikom informacji naukowej. W: Bibliograficzne bazy danych: perspektywy i problemy rozwoju. III Konferencja Naukowa Konsorcjum BazTech. Kraków, 26-27 czerwca 2017 r. [online]. Red. Iwona Sójkowska, Lidia Derfert-Wolf. [dostęp: 21.05.2018]. Dostępny w WWW: Dostępny w: http://open.ebib.pl/ojs/index.php/Mat_konf/article/view/593/729, s. 1-11.
Woźniak, Barbara; Ziółkowska, Małgorzata (2015). Od wykazu publikacji do narzędzia parametryzacji – dokumentacja dorobku naukowego pracowników Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w zintegrowanym systemie zarządzania uczelnią. W: Biblioteka w czasie – czas w bibliotece. T. 2, Współczesność. Pod red. Stanisławy Wojnarowicz i Bogusława Kasperka. Lublin: Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 111-132.
Woźniak-Kasperek, Jadwiga (2015). Bibliografia a katalog biblioteczny: dyskusja o pojęciach i terminach. Przegląd Biblioteczny, R. 83, z. 4, s. 517-532.
Woźniak-Kasperek, Jadwiga (2010). Organizacja informacji w bibliografii. Tradycja i nowe możliwości. W: Szósta Ogólnokrajowa Narada Bibliografów. Warszawa, 23-24 października 2008. Oprac. red. Joanna Tarasiewicz. Warszawa: Biblioteka Narodowa, s. 115-130.
Żmigrodzki, Zbigniew (2000). Typologia i klasyfikacja opracowań bibliograficznych. W: Bibliografia: metodyka i organizacja. Pod red. Zbigniewa Żmigrodzkiego. Warszawa: Wydaw. SBP, s. 35-45.
Afiliacja: Instytut Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Polska
Biogram:
Agnieszka Gołda, dr, pracownik Zakładu Bibliotekoznawstwa w Instytucie Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Zainteresowania naukowe: teoria i historia bibliografii, dzieje czasopism religijnych, współczesna prasa bibliologiczna i informatologiczna. Autorka książek: Teoria bibliografii w II Rzeczypospolitej (Katowice 2018), Z zagadnień form bibliografii. Monografia bibliograficzna (Warszawa 2005), Monografia bibliograficzna. Analiza modelowa (Częstochowa 2003), Tygodnik katolicki „Niedziela” 1926-1939 (wspólnie ze Zbigniewem Żmigrodzkim, Częstochowa 2002). Redaktor naczelna kwartalnika „Nowa Biblioteka. Usługi, Technologie Informacyjne i Media”.
Autor składa oświadczenie o oryginalności przesłanego tekstu, a w umowie wydawniczej przenosi na rzecz Wydawcy nieodpłatnie majątkowe prawa autorskie w zakresie jednorazowego opublikowania dzieła.
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
