Proces tworzenia oferty edukacyjnej w bibliotece akademickiej – na przykładzie Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie
Lilianna Nalewajska
Afiliacja: Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, Polska
Abstrakt
Teza/cel artykułu – Celem artykułu jest zaprezentowanie procesu tworzenia oferty edukacyjnej w bibliotece akademickiej. Opis elementów tego procesu, zastosowanych badań diagnostycznych, ich rezultatów oraz sposobów ich wykorzystania do stworzenia oferty edukacyjnej mogą posłużyć innym bibliotekom uczelnianym jako pomoc przy planowaniu oraz późniejszym monitorowaniu i promowaniu zajęć edukacyjnych. Metody badań – Opis etapów kilkuletniego procesu budowania oferty szkoleniowej; analiza stosowanych rozwiązań metodologicznych (formy szkoleń) z lat 2012-2017. Analizie poddano mocne i słabe strony powstałej oferty. W przypadku badania opinii użytkowników jako sposób postępowania badawczego wybrano metodę sondażu diagnostycznego, a jako metodę badawczą zastosowano ankietę. Wyniki – Proces tworzenia oferty edukacyjnej należy poprzedzać szerokim rozpoznaniem dotyczącym oferty szkoleniowej w systemie bibliotecznym uczelni. Niezbędne jest poznanie opinii odbiorców oferty szkoleniowej – studenci wykazali duże zainteresowanie korzystaniem ze szkoleń, z preferencją do dobrowolnego w nich uczestniczenia. Rezultaty badań diagnostycznych wskazały dwie równorzędnie preferowane formy szkoleń: prowadzone na miejscu w bibliotece, z możliwością interakcji z prowadzącym, oraz szkolenia online w formie krótkich tutoriali lub filmów. Wnioski – Tworzenie oferty edukacyjnej bibliotek uczelnianych należy poprzedzać badaniami diagnostycznymi potrzeb i umiejętności informacyjnych użytkowników w celu stworzenia oferty jak najpełniej odpowiadającej oczekiwaniom uczestników. Jest to proces długotrwały, ulegający fluktuacjom związanym z odbiorem oferty. Nieodzowne jest także promowanie szkoleń na uczelni wśród zróżnicowanych kręgów odbiorców (studenci, doktoranci, pracownicy naukowi).
Słowa kluczowe
Edukacja informacyjna; Pedagogika biblioteczna; Biblioteka akademicka; Szkolenia biblioteczne; Potrzeby informacyjne; Użytkownicy informacji; Zachowania informacyjne; Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie
Bibliografia
ACRL (2015). Framework for Information Literacy for Higher Education [online]. The Association of College and Research Libraries; [dostęp: 10.03.2018]. Dostępny w WWW: <https://alair.ala.org/bitstream/handle/11213/7668/ACRL%20Information%20Literacy%20Competency%20Standards%20for%20Higher%20Education.pdf?sequence=1&isAllowed=y>.
Anderson, Karen; May, Frances A. (2010). Does the method of instruction matter? An experimental Examination of information literacy instruction in the online, blended and face-to-face classrooms. The Journal of Academic Librarianship, vol. 36, pp. 495-500.
Andretta, Susie (2011). Evaluating information literacy educators’ practices before and after the course facilitating information literacy education: from tutor to learner-centered. Health Information and Libraries Journal, vol. 28, pp.171-178.
Ariew, Susan; Lener, Edward (2007). Evaluating instruction: Developing a program that supports the teaching librarian. Research Strategies, vol. 20, pp. 506-515.
Badke, William (2010). Foundations of information literacy: learning from Paul Zurkowski [online]. Infolitland; [dostęp: 28.04.2018]. Dostępny w WWW: <https://www.researchgate.net/publication/293703989_Foundations_of_information_literacy_Learning_from_paul_zurkowski>.
Batorowska, Hanna (2015). Od edukacji informacyjnej ucznia do kultury informacyjnej człowieka dorosłego. W: Bibliotekarz 2.0. Nowoczesność na bazie tradycji. Pod red. S. Skórki i M. Rogoża. Kraków: Wydaw. Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, s. 34-51.
Bond, Paul (2016). Addressing information literacy through student-centered learning. Education and Information, vol. 31, pp. 3-9.
Bronstein, Jenny (2014). The role of perceived self-efficacy in the information seeking behavior of library and information science students. The Journal of Academic Librarianship, vol. 40, pp. 101-106.
Brzezińska, Danuta (2008). Projekt reformy programowej. Próbowaliśmy to zmienić. Biblioteka w Szkole, z. 9, s. 3-6. CILIP (2018).
CILIP Definition of information literacy [online]. CILIP The Library and Information Association; [dostęp: 4.05.2018]. Dostępny w WWW:<https://infolit.org.uk/ILdefinitionCILIP2018.pdf>.
Clark, Melissa (2017). Imposed-inquiry Information-seeking Self-efficacy and Performance of College Students: A Review of the Literature. The Journal of Academic Librarianship, vol. 43, pp. 417-422.
Cyfrowa przyszłość (2012). Cyfrowa przyszłość. Edukacja medialna i informacyjna w Polsce – raport otwarcia [online]. Fundacja Nowoczesna Polska; [dostęp: 20.09.2017]. Dostępny w WWW: <https://nowoczesnapolska.org.pl/wp-content/uploads/2012/01/Raport-Cyfrowa-Przysz%C5%82o%C5%9B%C4%87-.pdf>.
Davidson, Jeanne R. (2001). Faculty and student attitudes toward credit courses for library skills. College & Research Libraries, vol. 62, pp. 155-163.
Dąbrowska, Anna; Drzewiecki, Piotr; Jasiewicz Justyna; et al. (2012). Kształtowanie kompetencji medialnych i informacyjnych w podstawach programowych MEN [online].
Dziak, Joanna (2013). Ocena efektywności edukacji informacyjnej – przyczynek do metodologii [online]. BiE Elektroniczne Czasopismo Biblioteki Głównej Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, nr 3; [dostęp: 10.04.2018]. Dostępny w WWW: .
Dziak, Joanna; Rozkosz, Ewa et al. (2013). Edukacja informacyjna w polskich bibliotekach akademickich – raport z badań. Bibliotheca Nostra, z. 1, nr 31, s. 26-41.
Edukacja informacyjna (2017). Z. W. [Zuza Wiorogórska] Edukacja informacyjna. W: Encyklopedia książki. Pod red. A. Żbikowskiej-Migoń i M. Skalskiej-Zlat. Wrocław: Wydaw. Uniwersytetu Wrocławskiego, t. 1, s. 595-599.
Ellis, Claire; Johnson, Frances; Rowley, Jennifer (2017). Promoting information literacy: perspectives from UK universities. Library Hi Tech, vol. 35, pp.53-70.
Eva, Nicole; Shea, Erin (2015). Marketing to faculty in an academic library. Reference & User Services Quarterly, vol. 54, pp. 26-28.
Freeman, Christopher (2004). The relationship of undergraduate students’ self-assessment of library skills to their opinion of library instruction: a self-reporting survey [online]. The Southeastern Librarian, vol. 52, pp. 39-46; [dostęp: 10.10.2017]. Dostępny w WWW: <http://digitalcommons.kennesaw.edu/seln/vol52/iss3/8/>.
Fundacja Nowoczesna Polska; [dostęp: 20.09.2017]. Dostępny w WWW: <https://nowoczesnapolska.org.pl/wp-content/uploads/2012/01/Raport-Cyfrowa-Przysz%C5%82o%C5%9B%C4%87-.pdf>.
Fundacja Orange (2013). Internet to cyfrowe podwórko młodych? Podstawowe wyniki badania „Kompetencje cyfrowe młodzieży w Polsce” [online]. Fundacja Orange; [dostęp: 20.10.2017]. Dostępny w WWW: <http://www.ceo.org.pl/sites/default/files/news-files/fci_kompetencje_cyfrowe_mlodziezy_w_polsce_podstawowe_wyniki_0.pdf >.
Greer, Katie; Nichols Hess, Amanda; Kraemer, Elizabeth W. (2016). The librarian leading the machine: a reassessment of library instruction methods. College & Research Libraries, vol. 77, pp. 286-301.
Gross, Melissa; Latham, Don (2007). Attaining information literacy: an investigation of the relationship between skill level, self-estimates of skill, and library anxiety. Library & Information Science Research, vol. 29, pp. 332-353.
Hoffman, Debra; LaBonte, Kristen (2012). Meeting information literacy outcomes: partnering with faculty to create effective information literacy assessment. Journal of Information Literacy, vol. 6, pp. 70-85. Jacobson, Trudi; Xu, Lijuan (2002). Motivating students in credit-based information literacy. Libraries and the Academy, vol. 2, pp. 423-441.
Jerzyk-Wojtecka, Justyna (2015). Szkolenia z zakresu information literacy w Bibliotece Uniwersytetu Łódzkiego. Omówienie badań ewaluacyjnych. Acta Universitatis Lodziensis, Folia Librorum, z.1 (20), s. 69-85.
Kim, Sung Un; Shumaker, David (2015). Student, librarian and instructor perceptions of information literacy instruction and skills in a First Year Experience Program: a case study. Journal of Academic Librarianship, vol. 41, pp. 449-456.
Kurbanoglu, S. Serap (2003). Self-efficacy: a concept closely linked to information literacy and lifelong learning. Journal of Documentation, vol. 59, pp. 635-646.
Kurkowska, Ewa (2012). Edukacja informacyjna w bibliotekach a rozwój społeczeństwa wiedzy, Warszawa: Wydaw. SBP.
Lau, Jesus (2011). Kompetencje informacyjne w procesie uczenia się przez całe życie. Wytyczne [online]. SBP; [dostęp: 10.03.2018]. Dostępny w WWW: <https://www.ifla.org/files/assets/information-literacy/publications/ifla-guidelines-pl.pdf>. Lindstrom, Joyce; Shonrock, Diana (2006). Faculty-librarian collaboration to achieve integration of information literacy. Reference & User Services Quarterly, vol. 46, pp. 18-23.
Mackey, Thomas; Jacobson, Trudi (2011). Reframing information literacy as a metaliteracy. College & Research Libraries, vol. 71, pp. 62-78.
Marciniak, Aleksandra (2012). Szkolenie użytkowników w polskich bibliotekach uczelnianych. Historia i współczesność. Bibliotheca Nostra nr 1, s. 18-28.
Maybee, Clarence (2006). Undergraduate perceptions of information use: the basis for creating user-centered student information literacy instruction. The Journal of Academic Librarianship, vol. 32, pp. 79-85.
MedLibTrain (2010). MedLibTrain: zostań lepszym nauczycielem kompetencji informacyjnych: przewodnik nie tylko dla bibliotekarzy medycznych. Pod red. B. Niedźwiedzkiej i I. Hunskar, Kraków.
MENiS (2009a). Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych. Załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. Dz. U. z dnia 15 stycznia 2009 r., Nr. 4, poz. 17 [online]. Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu; [dostęp: 20.10.2017]. Dostępny w WWW: <http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20090040017>.
MENiS (2009b). Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego. Załącznik nr 4 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. Dz. U. z dnia 15 stycznia 2009 r., Nr. 4, poz. 17 [online]. Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu; [dostęp: 20.08.2017]. Dostępny w WWW: <http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20090040017>.
MEN (2017). Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej. Dz. U. z dnia 14 lutego 2017 r., poz. 356 [online]. Ministerstwo Edukacji Narodowej; [dostęp: 20.10.2017]. Dostępny w WWW: <http://www.dziennikustaw.gov.pl/DU/2017/356>.
Mery, Yvonne; Newby, Jill; Peng, Ke (2012). Why one-shot information literacy sessions are not the future of instruction: a case for online credit courses. College & Research Libraries, vol. 73, pp. 366-377.
Nalewajska, Lilianna (2012). Szkolenia biblioteczne czy edukacja informacyjna? Bibliotekarz, z. 10, s. 7-11. Nalewajska, Lilianna (2013). Dydaktyka w bibliotece akademickiej. Analiza potrzeb i możliwych zmian. Przegląd Biblioteczny, z. 1, s. 19-32.
Nichols Hess, Amanda (2015). Motivational design in information literacy instruction. Communications in Information Literacy, vol. 9, pp. 44-59.
Oakleaf, Megan (2008). Dangers and opportunities: a conceptual map of information literacy assessment approaches. portal: Libraries and the Academy, vol. 8, pp. 233–253.
Oakleaf, Megan; Kaske, Neal (2009). Guiding questions for assessing information literacy in higher education. portal: Libraries and the Academy, vol. 9, pp. 273-286.
Portmann, Chris; Roush, Adrienne (2004). Assessing the effects of library instruction. The Journal of Academic Librarianship, vol. 30, pp. 461-465.
Samson, Sue (2010). Information literacy learning outcomes and student success. The Journal of Academic Librarianship, vol. 36, pp. 202-210.
SCONUL (2011). The SCONUL Seven Pillars of Information Literacy: core model for higher education [online]. SCONUL Working Group on Information Literacy; [dostęp:10.03.2018]. Dostępny w WWW: <https://www.sconul.ac.uk/sites/default/files/documents/coremodel.pdf>.
Secker, Jane; Coonan, Emma (2013). Rethinking information literacy. A practical framework for supporting learning. London: facet publishing.
Silver, Susan L.; Nickel, Lisa T. (2007). Are online tutorials effective? A comparison of online and classroom library instruction methods. Research Strategies, vol. 20, pp. 389-396.
Smith, Anne-Marie (2014). Understanding the Relationship Between the Librarian and the Academic. New Review of Academic Librarianship, vol. 20, pp. 29-48. Sprawozdanie BUW 2009 (2010). Sprawozdanie Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie i bibliotek wydziałowych UW za rok 2009 [online]. Warszawa; [dostęp: 15.04.2018]. Dostępny w WWW: <http://www.buw.uw.edu.pl/wp-content/uploads/2016/10/sprawozdanie2009.pdf>.
Sprawozdanie BUW 2010 (2011). Sprawozdanie Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie i bibliotek wydziałowych UW za rok 2010 [online]. Warszawa; [dostęp: 15.04.2018]. Dostępny w WWW: <http://www.buw.uw.edu.pl/wp-content/uploads/2016/10/spraw_buw_2010.pdf>. Sprawozdanie BUW 2011 (2012). Sprawozdanie Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie i bibliotek wydziałowych UW za rok 2011 [online]. Warszawa; [dostęp: 15.04.2018]. Dostępny w WWW: <http://www.buw.uw.edu.pl/wp-content/uploads/2016/10/BUW_sprawozdanie_2011.pdf>
Sprawozdanie BUW 2012 (2013). Sprawozdanie Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie i bibliotek wydziałowych UW za rok 2012 [online]. Warszawa: Wydaw. Uniwersytetu Warszawskiego; [dostęp: 15.04.2018]. Dostępny w WWW: <http://www.buw.uw.edu.pl/wp-content/uploads/2016/10/sprawozdanie2012.pdf>.
Sprawozdanie OUIN (2009). Sprawozdanie Oddziału Udostępniania i Informacji Naukowej za rok 2009 [niepublikowane].
Sprawozdanie OUIN (2010). Sprawozdanie Oddziału Udostępniania i Informacji Naukowej za rok 2010 [niepublikowane].
Sprawozdanie OUIN (2011). Sprawozdanie Oddziału Udostępniania i Informacji Naukowej za rok 2011 [niepublikowane].
Sprawozdanie OUIN (2012). Sprawozdanie Oddziału Udostępniania i Informacji Naukowej za rok 2012 [niepublikowane].
Sprawozdanie OUiS (2014). Sprawozdanie Oddziału Usług Informacyjnych i Szkoleń za 2014 rok [niepublikowane].
Sprawozdanie OUiS (2015). Sprawozdanie Oddziału Usług Informacyjnych i Szkoleń za 2015 rok [niepublikowane].
Sprawozdanie OUiS (2016). Sprawozdanie Oddziału Usług Informacyjnych i Szkoleń za 2016 rok [niepublikowane].
Sprawozdanie OUiS (2017). Oddział Usług Informacyjnych i Szkoleń. Sprawozdanie za rok 2017 [niepublikowane].
Sprawozdanie roczne Rektora UW za rok 2009 (2010).
Sprawozdanie roczne Rektora Uniwersytetu Warszawskiego za rok 2009 złożone na posiedzeniu Senatu Uniwersytetu Warszawskiego 16 czerwca 2010 r. [online]. Warszawa [dostęp: 10.04.2018]. Dostępny w WWW: .
Sprawozdanie Rektora UW z działalności uczelni w 2012 r. (2013).
Sprawozdanie Rektora Uniwersytetu Warszawskiego z działalności uczelni w 2012 roku [online]. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego [dostęp: 10.04.2018]. Dostępny w WWW: <https://www.uw.edu.pl/wp-content/uploads/2013/11/sprawozdanie-2012.pdf>.
Sühl-Strohmenger, Wilfried (2012). Teaching library: Förderung von Informationskompetenz durch Hochschulbibliotheken. Berlin: DeGruyter Saur.
Walsh, John (2008). The Effects of Library Orientations on Student Usage of the Library. Library Hi Tech News, vol. 1, pp. 27-29.
Wiorogórska, Zuzanna (2013a). Edukacja informacyjna stałym elementem programu studiów? W: Biblioteka w komórce? Przyszłość usług bibliotecznych. Materiały konferencyjne pod red. M. Wrocławskiej i J. Jerzyk-Wojteckiej. Łódź: Wydaw. Uniwersytetu Łódzkiego, s. 179-188.
Wiorogórska, Zuzanna (2013b). Shaping information literacy for enhancing the use of scientific journals. Comparative study on academic users’ behaviour [rozprawa doktorska] [abstract online]. Uniwersytet Warszawski, Wydział Historyczny; [dostęp: 20.05.2017]. Dostępny w WWW: <https://depotuw.ceon.pl/handle/item/386>.
Wiorogórska, Zuzanna (2014). Doktoranci – mistrzowie czy zwykli studenci? Kompetencje informacyjne niezbędne studentom trzeciego stopnia. W: Czas przemian – czas wyzwań. Rola bibliotek i ośrodków informacji w procesie kształtowania kompetencji współczesnego człowieka. Pod red. J. Jasiewicz i E. Zybert. Warszawa: Wydaw. SBP, s. 354-368.
Afiliacja: Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, Polska
Biogram:
Lilianna Nalewajska od 2007 r. pracuje w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie w Oddziale Usług Informacyjnych i Szkoleń. Zajmuje się działalnością informacyjną i dydaktyczną, prowadzi badania użytkowników, w tym zagranicznych, oraz dotyczące edukacji informacyjnej. Publikowała m.in. w „Przeglądzie Bibliotecznym”, „Bibliotekarzu” oraz w „Poradniku Bibliotekarza”. Prowadzi również badania z zakresu kostiumologii.
Autor składa oświadczenie o oryginalności przesłanego tekstu, a w umowie wydawniczej przenosi na rzecz Wydawcy nieodpłatnie majątkowe prawa autorskie w zakresie jednorazowego opublikowania dzieła.
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
