Elektroniczne materiały semestralne w sieci w świetle prawa autorskiego w Niemczech
Krystyna Hudzik
Afiliacja: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Biblioteka Główna, Polska
Abstrakt
Teza/cel artykułu – Prezentacja nowej formy udostępniania materiałów dydaktycznych na uczelnianych platformach e-learningowych, którą w niemieckim bibliotekarstwie określa się jako elektroniczne materiały semestralne (Elektronische Semesterapparate – ESA). Usługa ta zapewnia dostęp do literatury zalecanej przez prowadzących dane wykłady lub seminaria i zawiera informację przeznaczoną dla grupy studentów w nich uczestniczących. Oferuje informację relewantną, wyselekcjonowaną, pochodzącą z różnych źródeł cyfrowych i drukowanych oraz przygotowaną do korzystania online. Udostępniane materiały zawierają publikacje zarówno dozwolone, jak też chronione prawem autorskim, co jest możliwe dzięki przepisom ograniczającym stosowanie tego prawa w odniesieniu do edukacji i nauki. Zagadnienie ESA omówiono w kontekście zmian prawa autorskiego w Niemczech w ostatnich latach, aż do najnowszej jego nowelizacji, która obowiązuje od 1 marca 2018 r. Przedstawiono najważniejsze przepisy prawa autorskiego dla działalności bibliotecznej. Metoda badawcza – Zastosowano metodę analizy treści – ustalanie najważniejszych źródeł i próba odczytywania znaczeń – tekstów zawartych w specjalistycznym piśmiennictwie, jak również w informacjach zamieszczonych na stronach internetowych wybranych bibliotek uniwersyteckich. Metodę tę uzupełniono o interpretację odnośnych przepisów prawnych. Pokazano ich realizację na przykładzie wybranych bibliotek. Wyniki/Wnioski – 1) Elektroniczne materiały semestralne (ESA) są nowatorską formą udostępniania literatury potrzebnej w realizacji procesu dydaktycznego. Ich rozwój nastąpił pod wpływem technologii cyfrowych i zmian w zakresie komunikacji naukowej; 2) Zmiany w niemieckim prawie autorskim, korzystne dla tworzenia ESA, stanowią efekt zdecydowanego stanowiska zajmowanego przez całe środowisko nauki, a także współpracy w tym zakresie najważniejszych instytucji, organizacji i towarzystw naukowych, m.in. Konferencji Rektorów Szkół Wyższych i Koalicji na Rzecz Prawa Autorskiego dla Edukacji i Nauki.
Słowa kluczowe
Elektroniczne materiały semestralne; Materiały dydaktyczne w sieci; Usługi informacyjne; Biblioteki uniwersyteckie – Niemcy; Prawo autorskie
Bibliografia
Aktionsbündnis (2018) „Urheberrecht für Bildung und Wissenschaft“ [online], [dostęp: 2.06.2018]. Dostępny w WWW: http://www.urheberrechtsbuendnis.de/unterzeichner.html.de
Änderungen (2018). Änderungen im Urheberrecht ab dem 01.03.2018. [online]. Kommunikations,- Informations-, Medienzentrum Universität Konstanz. [dostęp: 30.06.2018]. Dostępny w WWW: https://www.kim.unikonstanz.de/typo3temp/secure_downloads/72591/0/38d5b99bfc638abff029866087a356740bc736a9/Urheberrecht2018.pdf.
Beger, Gabriele (2016). Urheberrecht. W: Praxishandbuch Bibliotheksmanagement. Bd. 2. (Hrsg.) Rolf Griebel, Hildegard Schäffler, Konstanze Söllner. Berlin, Boston: De Gruyter, S. 930-946. Deutscher (2014). [online].Deutscher Bibliotheksverband unterstützt die Entfristung des § 52a UrhG : Pressemitteilung des dbv. [dostęp: 2.06.2018].
Dostępny w WWW: https:// www.bibliotheksverband.de/dbv/presse/presse-details/archive/2014/november/article/deutscher-bibliotheksverband-unterstuetzt-die-entfristung-des-52a-urhg.html?tx_ttnews[day]=28&cHash=53575322c7.
Deutscher (2015). [online]. Deutscher Bibliotheksverband begrüßt BGH Entscheidung zu elektronischen Leseplätzen. [dostęp: 21.06.2018]. Dostępny w WWW: http://www.bibliotheksverband.de/dbv/presse/presse-details/archive/2015/april/article/deutscherbibliotheksverband-begruesst-bgh-entscheidung-z.
Elektronische Semesterapparate (2018). Elektronische Semesterapparate. [online]. Universitätsbibliothek Philips Universität Marburg. [dostęp: 1.07.2018]. Dostępny w WWW: https://www.uni-marburg.de/de/ub/lernen/semesterapparate/elektronische-semsterapparate.
Elektronischer (2018). Eletronischer Semesterapparat – ESA. [online]. Universitäts- und Landesbibliothek Münster. [dostęp: 30.06.2018]. Do stępny w WWW: https://www.ulb.uni-muenster.de/service/esa/dozenten-info.html.
Entfristung (2014) [online]. Entfristung des § 52a UrhG. Am 5.12.2014 wurde der als „Intranetklausel” oder auch „Wissenschaftsschranke” bezeichnete § 52a UrhG endgültig entfristet [dostęp: 2.06.2018]. Dostęp ny w WWW: http://www.cr-online.de/29384.htm.
ESA (2018). ESA – Elektronische Semesterapparate. [online]. Universitätsbibliothek. Universität Würzburg. [dostęp: 30.06.2018]. Dostępny w WWW: https://www.youtube. com/watch?v=Yt-3poVKupo. FAQ (2018). Semesterapparate: FAQ. [online]. Universität Duisburg-Essen. [dostęp: 30.06.2018]. Dostępny w WWW: https://semapp.uni-due.de/faq.
Handapparate (2018). [online]. Universitätsbibliothek Erfurt. [dostęp: 27.05.2018]. Dostępny w WWW: https://www.uni-erfurt.de/bibliothek/ub/ausleihe/handapparate/.
Hartmann, Thomas (2017). Heureka – das Urheberrecht ist reformiert! Zu den ab 2018 gesetzlich erlaubten Nutzungen für Unterricht, Wissenschaft und Institutionen. [online]. (Wersja audio wykładu oraz folie z tekstem. Wykład wygłoszony w dniu 05.12.2017 r. w Instytucie Nauki o Bibliotece i Informacji w Uniwersytecie Humboldtów w Berlinie w ramach cyklu Berliner Bibliothekswissenschaftliches Kolloquium). [dostęp: 2.06.2018]. Dostępny w WWW: https://www.ibi.hu-berlin.de/de/bbk/abstracts/ws1718/Hartmann.
Hudzik, Krystyna (2017). Biblioteki uniwersyteckie w Niemczech w epoce cyfrowej: ciągłość i zmiana. Warszawa: Wydaw. SBP, s. 100-107. Neues (2018). Neues Urheberrechtsgesetz für die Wissenschaft. [online]. Bundesministerium für Bildung und Forschung. [dostęp: 28.12.2018]. Dostępny w WWW: https://www.bmbf.de/de/neues-urheber rechtsgesetz-fuer-die-wissenschaft-4431.html.
Nahotko, Marek (2016). Działalność informacyjna. W: Nauka o informacji. Pod red. Wiesława Babika. Warszawa: Wydaw. SBP, s. 123-156. Semesterapparate (2018). Semesterapparate. Aktuelle Liste. [online]. Universität Duisburg-Essen [dostęp: 26.06.2018]. Dostępny w WWW: https://semapp.uni-due.de/.
Synopse (2018). Synopse Urheberrechtsgesetz. Änderungen zum 1.1.2008. [online]. Änderung zum 1.1.08.: § 52b, § 53, § 53a. [Dostęp: 28.12.2018]. Dostępny w WWW: https://dejure.org/aenderungen/synopse-UrhG-2008.html.
Świgoń, Marzena (2014). Bariery i ograniczenia w dostępie do wiedzy i informacji – terminologia i klasyfikacja. Nowa Biblioteka, nr 1 (14), s. 7-14. Urheberrechtsgesetz (2017). Urheberrechtsgesetz (Gesetz über Urheberrecht und verwandte Schutzrechte) vom 01.09.2017 (BGBl. I S. 3346), [online]. Dostęp:1.06.2018]. Dostępny w WWW: https://dejure.org/gesetze/UrhG.
Welche (2018). Welche Materialien dürfen in der Hochschullehre elektronisch zur Verfügung gestellt werden? [online]. Technische Universität Darmstadt [dostęp: 30.06.2018]. Dostępny w WWW: https://www.e-learning.tu-darmstadt.de/dienstleistungen/rechtsfragen/index.de.jsp.
Wójcik, Magdalena (2015). Typologia współczesnych usług informacyjnych. Przegląd Biblioteczny, R. 83, z. 3, s. 563-578.
Afiliacja: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Biblioteka Główna, Polska
Biogram:
Dr Krystyna Hudzik – pracuje w Bibliotece Głównej UMCS w Lublinie. Autorka książki i kilkunastu artykułów dotyczących niemieckiego bibliotekarstwa. Swoje zainteresowania rozwijała dzięki stażom i praktykom odbytym w bibliotekach uniwersyteckich w Niemczech i w Austrii (Jena, Kolonia, Tybinga, Konstancja, Karlsruhe, Wiedeń) oraz w trakcie rocznego pobytu w Instytucie Nauki o Bibliotece i Informacji Uniwersytetu Humboldtów w Berlinie. Książka Biblioteki uniwersyteckie w Niemczech w epoce cyfrowej: ciągłość i zmiana otrzymała wyróżnienie Rektora Uniwersytetu Warszawskiego dla publikacji akademickiej w dziedzinie nauk społecznych i humanistycznych w konkursie na najlepszą książkę akademicką i naukową ACADEMIA 2018.
Autor składa oświadczenie o oryginalności przesłanego tekstu, a w umowie wydawniczej przenosi na rzecz Wydawcy nieodpłatnie majątkowe prawa autorskie w zakresie jednorazowego opublikowania dzieła.
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
