Depozyty cyfrowe z prywatnych kolekcji jako sposób wzbogacania zasobów bibliotek cyfrowych i ochrony dziedzictwa kulturowego
Małgorzata Wielek-Konopka
Afiliacja: Biblioteka Jagiellońska, Polska
Abstrakt
Teza/cel artykułu – Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na potrzebę włączania do kolekcji bibliotek cyfrowych zdigitalizowanych prywatnych zbiorów bibliofilskich oraz ocena udziału tego rodzaju materiałów w zasobach polskich bibliotek cyfrowych. Metody badań – Na podstawie przeglądu materiałów informacyjnych opublikowanych na stronach internetowych bibliotek cyfrowych, Narodowego Archiwum Cyfrowego, Narodowego Instytutu Audiowizualnego oraz miejskich portali informacyjnych, prasy lokalnej publikowanej w Internecie itp. podjęto próbę oceny stopnia zainteresowania digitalizacją prywatnych kolekcji bibliofilskich wśród twórców bibliotek cyfrowych. Udział cyfrowych depozytów prywatnych kolekcji bibliofilskich w polskich bibliotekach cyfrowych zanalizowano na podstawie wyników badania ankietowego przeprowadzonego w lutym 2012 r. wśród bibliotek zrzeszonych w Federacji Bibliotek Cyfrowych. Badania obejmowały ocenę liczby zasobów cyfrowych pozyskanych ze zbiorów prywatnych, rodzaju zasobów uzyskanych z tego źródła oraz zasad współpracy z prywatnymi właścicielami. Wyniki – Stwierdzono, że obiekty znajdujące się w większości bibliotek cyfrowych to w przeważającej mierze zabytkowe i współczesne materiały biblioteczne, natomiast zbiory prywatne praktycznie wykluczone są z listy źródeł, z których pozyskiwane są zasoby cyfrowe. Dotyczy to zwłaszcza uczelnianych bibliotek cyfrowych funkcjonujących w oparciu o biblioteki tradycyjne czy cyfrowych repozytoriów związanych z różnymi instytucjami. Zbiory prywatne stanowią bardzo znikomą część opublikowanych w tych bibliotekach materiałów. Największą ilość zbiorów prywatnych zeskanowała dotąd Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa – ok. 3 tys. publikacji (2% wszystkich zbiorów). Inaczej wygląda sytuacja w bibliotekach cyfrowych ukierunkowanych na specyficzne księgozbiory, gromadzących regionalia, materiały dotyczące określonej dziedziny wiedzy, grupy kulturowej, instytucji, osoby, itd., takich jak np.: Biblioteka Multimedialna Ośrodka „Brama Grodzka” – Teatr NN, Wirtualne Archiwum Polskich Ormian czy Ziemiańska Biblioteka Cyfrowa zawierająca głównie elektroniczne reprodukcje czasopisma Wiadomości Ziemiańskie, której 100% zasobów (ok. 2 tys. skanów) pochodzi z prywatnych kolekcji. Dla tych bibliotek kolekcje bibliofilskie są bardzo istotnym źródłem pozyskiwania zbiorów, dlatego czynią one starania o ich pozyskanie. Wnioski – Nie ma w polskich bibliotekach cyfrowych zwyczaju tworzenia depozytów cyfrowych bez równoczesnego gromadzenia oryginałów. Tymczasem pozyskiwanie kolekcji bibliofilskich to znakomity sposób zarówno wzbogacania bibliotek cyfrowych o niezwykle cenne, nierzadko unikatowe druki, jak również zabezpieczania dzieł stanowiących dziedzictwo kulturowe.
Słowa kluczowe
Depozyty cyfrowe; Zbiory prywatne; Źródła pozyskiwania zasobów cyfrowych; Digitalizacja; Ochrona dziedzictwa kulturowego; Polska
Bibliografia
BN (2012). Sprawozdanie Biblioteki Narodowej za rok 2011 [online]. Biblioteka Narodowa; [dostęp: 17.08.2012]. Dostępny w World Wide Web: <http://www.bn.org.pl/download/document/1340971912.pdf>.
bookcrossing.com (bd.). About BookCrossing [online]; [dostęp: 23.05.2012]. Dostępny w World Wide Web: <http://www.bookcrossing.com/about>.
CAW (bd.). Cyfrowe Archiwum Woli. Przemysłowe dziedzictwo Warzsawy. O zbiorach [online]. Cyfrowe Archiwum Woli; [dostęp: 23.05.2012]. Dostępny w World Wide Web: <http://archiwumwoli.waw.pl/6-o_zbiorach.htm>.
CMJPII (bd.). Digitalizacja zbiorów dziedzictwa kulturowego [online]. Centrum Myśli Jana Pawła II; [dostęp: 23.05.2012]. Dostępny w World Wide Web:<http://www.centrumjp2.pl/node/2344>.
Digitalizacja zbiorów bibliotecznych. Początki digitalizacji zbiorów (bd.) [online]; [dostęp: 25.03.2012]. Dostępny w World Wide Web: <http://biblioteka.w.of.pl/historia.html>.
Jucha, Dorota (2012). Będzie cyfrowa Galicja. TEMI. Galicyjski Tygodnik Informacyjny [online], nr 10 (1648), 7 marca 2012, s. 6; [dostęp: 23.05.2012]. Dostępny w World Wide Web: <http://www.temi.pl/archiwum/rok-2012/files-download/184_717f9ff401dc96069a0938e5c2a3fc0e>.
Kowalska, Małgorzata (2006). Digitalizacja zbiorów w bibliotekach polskich – próba oceny doświadczeń krajowych. "EBIB. Elektroniczny Biuletyn Informacyjny Bibliotekarzy" [online], nr 11 (81); [dostęp: 23.05.2012]. Dostępny w World Wide Web: <http://www.ebib.info/2006/81/a.php?kowalska>.
Krystek, Henryk (bd.). Digitalizacja materiałów archiwalnych w Archiwum Państwowego [!] w Poznaniu [online]. Archiwum Państwowe w Poznaniu; [dostęp: 23.05.2012]. Dostępny w World Wide Web:<http://www.poznan.ap.gov.pl/index.php?option=com_content&view=article&id= 131&Itemid=84>.
Madej, Teresa (2007). „4 Eastern Poland” – digitalizacja [online]. Zamość online Twoje Źródło Informacji; [dostęp: 23.05.2012]. Dostępny w World Wide Web: <http://www.zamosconline.pl/ text.php?id=1224&rodz=>.
NIA (2011). Dziedzictwo Cyfrowe. Lista wniosków rozpatrzonych pozytywnie – nabór 2011 [online]. Narodowy Instytut Audiowizualny [dostęp: 23.05.2012]. Dostępny w World Wide Web: <http://acc.nina.gov.pl/docs/instytut/dc-ocena-pozytywna.pdf>.
Pastuszka, Wojciech (2011). NID: Przestępstwa przeciwko dziedzictwu są powszechne [online]. Archeowieści. Z Pasją o Przeszłości; [dostęp: 23.05 2012]. Dostępny w World Wide Web: <http://archeowiesci.pl/2011/05/06/nid-przestepstwa-przeciwkodziedzictwu-sa-powszechne/>.
Rożniakowska-Kłosińska, Małgorzata (2009). Digitalizacja wszędzie dookoła. "EBIB. Elektroniczny Biuletyn Informacyjny Bibliotekarzy" [online], nr 7 (107); [dostęp: 23.05.2012]. Dostępny w World Wide Web: <http://www.ebib.info/2009/107/a.php? rozniakowska_klosinska>.
Skalski, Janusz H. (2005). Ważne daty historyczne w kardiologii. "Szlachetne Zdrowie. Kwartalnik Śląskiego Centrum Chorób Serca" [online], nr 8 (1/2005) [dostęp: 23.05.2012]. Dostępny w World Wide Web: <http://www.sccs.pl/szlachetne_zdrowie/tresc/8/index_2.htm>.
Skalski, Janusz H. (2012). Wielka pasja Profesora od małych serc. Kocham stare książki…Z prof. Januszem Skalskim rozmawia Małgorzata Wielek-Konopka. "Alma Mater. Miesięcznik Uniwersytetu Jagiellońskiego" [online], nr 145-146 (marzec/kwiecień), s. 77-79; [dostęp: 23.05.2012]. Dostępny w World Wide Web: <http://www.almamater.uj.edu.pl/archiwum-2012>.
Smolarnia-Serwitut (2010). Nasze zbiory na stronie Śląskiej Biblioteki Cyfrowej [online]; Smolarnia – Serwitut – Blog; [dostęp: 23.05.2012]. Dostępny w World Wide Web: <http://smolarnia.blox.pl/2010/08/Nasze-zbiory-na-stronie-Slaskiej-Biblioteki.html>.
ŚBC (2012). Miłkowskie Towarzystwo Historyczne nowym Uczestnikiem ŚBC [online]. Śląska Biblioteka Cyfrowa; [dostęp: 23.05.2012]. Dostępny w World Wide Web: <http://www.sbc.org.pl/dlibra/news?news=full>.
TGBC (2010). Tarnowska Biblioteka Cyfrowa. Wiadomości [online]; [dostęp: 23.05.2012]. Dostępny w World Wide Web: <http://dlibra.biblioteka.tarnow.pl/dlibra/news?news=full>.
UMO (2009). Opolska Biblioteka Cyfrowa [online]. Urząd Miasta Opola. Opole – Stolica Polskiej Piosenki; [dostęp: 23.05.2012]. Dostępny w World Wide Web: <http://www.opole.pl/miasto/ artykuly/30645-1087-Article-Opolska_Biblioteka_Cyfrowa e#paragraph3344>.
Ustawa (1997). Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach [online]. ISAP Internetowy System Aktów Prawnych; [dostęp: 23.05.2012]. Dostępny w World Wide Web: <http://isap.sejm.gov.pl/ DetailsServlet?id=WDU19970850539>.
Werla, Marcin (2012). Pierwszy milion polskich obiektów cyfrowych w Europeanie! [online]. Poznańskie Centrum Superkomputerowo Sieciowe; [dostęp: 23.05.2012]. Dostępny w World Wide Web: <http://www.man.poznan.pl/online/pl/artykuly/1727/Pierwszy_milion_polskich_ obiektow_cyfrowych_w_Europeanie.html>.
Afiliacja: Biblioteka Jagiellońska, Polska
Biogram:
Małgorzata Wielek-Konopka jest absolwentką Wydziału Polonistyki oraz Studiów Podyplomowych Informacji Naukowej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pracuje w Oddziale Komputeryzacji Biblioteki Jagiellońskiej, gdzie pełni funkcję bibliotekarza systemowego. Jest pomysłodawcą projektu, w wyniku którego powstał pierwszy depozyt cyfrowy w Jagiellońskiej Bibliotece Cyfrowej. Zajmuje się zagadnieniami dotyczącymi zintegrowanych systemów bibliotecznych, a także problematyką bibliotek cyfrowych i digitalizacji zbiorów specjalnych. Interesuje ją również tematyka związana z wytwarzaniem i opracowaniem źródeł informacji, metodami skutecznego wyszukiwania informacji oraz technologiami informatycznymi wspomagającymi dostęp do informacji. Wybrane publikacje: Przyszłość książki i mediów elektronicznych w świetle dotychczasowych badań (współaut.). W: Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej 2004, R. 54, s. 109-118; Bibliotekarz i wydawca. Współtwórcy informacji o książce w trosce o szybki dostęp do publikacji (współaut.). W: Rola katalogu centralnego NUKAT w kształtowaniu społeczeństwa wiedzy w Polsce (Warszawa 2010, s. 85-116).
Autor składa oświadczenie o oryginalności przesłanego tekstu, a w umowie wydawniczej przenosi na rzecz Wydawcy nieodpłatnie majątkowe prawa autorskie w zakresie jednorazowego opublikowania dzieła.
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
