HISTORICAL COLLECTIONS AND CONTEMPO-RARY LEGACY COLLECTIONS AS PART OF THE RESOURCES OF ACADEMIC LIBRARIES IN POLAND – AN OVERVIEW
BOGUMIŁA CELER
https://orcid.org/0000-0003-1617-5334
Afiliacja: Institute of Interdisciplinary Historical Research Calisia University, Polska
Abstrakt
Thesis/Objective – The aim of this article is to outline the presence of historical collections and contemporary legacies in academic libraries in Poland. The author highlights their significance as resources documenting scientific, cultural, and social activity, presenting selected examples of practices related to their acquisition, processing, and promotion. A key element of the text is a review of positions and opinions present in the literature on the subject – the article does not seek to formulate entirely new theories but rather to synthesize existing approaches and reflect upon them. The review section, showcasing selected collections from academic libraries, serves an illustrative function – its goal is to demonstrate the diversity of resources and their role in institutional practice, rather than to provide a detailed comparative analysis. Research methods – The article is based on a review-based approach. It draws on an analysis of secondary sources (specialist literature, reports, library websites, and institutional documentation) and a simplified form of case studies illustrating the practices of selected academic libraries. The analysis is complemented by reflections stemming from the author’s professional experience in working with archival legacies. Results/Conclusions – The collected examples show that legacy collections – ranging from personal archives to institutional documentation – play an increasingly important role in shaping the cultural and scholarly identity of universities. While some libraries focus solely on preservation, others actively engage in initiatives such as digitization, exhibitions, and public outreach. The examples of the University of Warsaw Library, the Nicolaus Copernicus University Library, and the University of Szczecin Library illustrate different but valuable approaches to integrating special collections into academic and public life. At the same time, the article points to certain challenges – including the lack of processing standards, insufficient funding, and uneven accessibility. The conclusion emphasizes that properly curated and managed historical collections and legacies can serve both as sources for research and as tools for strengthening academic memory and cultural continuity. As a reconnaissance, the text serves as an introduction to further research on special collections in Polish academic libraries and cultural institutions. The article underlines that librarians should act not only as archivists but also as active participants in the process of knowledge creation and scholarship.libraries – and it will be special collections. It is therefore in the well-understood interest of university libraries to “have special collections” (Supruniuk, 2010, p. 12).
Słowa kluczowe
Kolekcje specjalne; Biblioteki akademickie w Polsce; Spuścizny w bibliotekach; Kolekcje historyczne; Opracowanie i udostępnianie kolekcji specjalnych
Bibliografia
Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie (2025, 28 maja). Roman Palester. https://palester.polmic.pl/index.php/pl/
Biliński, L., (1994). Kolekcje historyczne i literackie w zbiorach bibliotek pu-blicznych. Poradnik Bibliotekarza, 7/8 (wkładka), 1-16.
Biłozór-Salwa, M., (2010). Artistic Collections in Academic Libraries: the Print Room of the University of Warsaw Library. In: M. Kocójowa (Ed.), Libraries, Information, Book: Interdisciplinary Research and Practice in the 21st Century, Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa. Uniwersytet Jagielloński.
Boksa, M., (2011). Spuścizny konserwatorów zbiorów, kierowników i dyrektorów Biblioteki Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Biblio-teka, 15(24), 73-95.
Błach, M., (2019). Spuścizny pracowników nauki w zbiorach Biblioteki Głównej Uniwersytetu Pedagogicznego. Biblioteka i Edukacja, 15, 125-126.
Borysowska, A., (Ed.) (2015). Zbiory specjalne w bibliotekach polskich. Problematyka badawcza i organizacyjna. Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica.
Citko, H., (2008). Archiwum Zbigniewa Herberta. Inwentarz. Biblioteka Narodowa.
Danowska, E., Fluda-Krokos A. (Eds.) (2022). Littera scripta manet: zbiory rękopiśmienne w zasobach bibliotek, archiwów i muzeów. Scientific Library of the PAAS and the PAS in Cracow.
Dymnicka-Wołoszyńska, H. et al. (1990). Wytyczne opracowania spuścizn archiwalnych po uczonych. Archiwum Polskiej Akademii Nauk.
Fluda-Krokos, A., (2023). Spuścizna Macieja Bayera w zbiorach Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie. In: B. Celer (Ed.), Spuścizny w zbiorach archiwalnych, bibliotecznych i muzealnych bazą źródłową w badaniach biograficznych (pp. 219-239). Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Fundacja Uniwersytetu Warszawskiego (2025, 28 maja). Roman Palester. https://www.fuw.pl/article/dokonanie/roman-palester
Gabinet rękopisów. Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie (2025, 29 maja). https://www.buw.uw.edu.pl/zbiory/zbiory-specjalne/gabinet-rekopisow/
Gabinet zbiorów muzycznych. Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie (2025, 29 maja). Archiwum Kompozytorów Polskich. https://www.buw.uw.edu.pl/zbiory/zbiory-specjalne/gabinet-zbiorow-muzycznych/
Ganakowska, U., (2014). Joanna i Jan Kulmowie ze Strumian w „Nowych Strumianach” Biblioteki Głównej Uniwersytetu Szczecińskiego. Bibliotekarz Zachodniopomorski, 2, 44-47.
Horodyski, B., (Ed.) (1995). Wytyczne opracowywania rękopisów w bibliotekach polskich. Zakład Imienia Ossolińskich.
Jaglarz, M., (2016). Spuścizna rękopiśmienna Zofii Stryjeńskiej (1891-1976) w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej. Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, LXVI, 17.
Klemenski, M. A., (2023). Spuścizny w zbiorach Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie – przykład spuścizny rodziny Dayczaków. W: B. Celer (Ed.), Spuścizny w zbiorach archiwalnych, bibliotecznych i muzealnych bazą źródłową w badaniach biograficznych (pp. 264-277). Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Kmiecik, B., (2010). Korespondencja pracowników naukowych w zbiorach biblioteki uniwersyteckiej jako źródło wiedzy o lokalnym środowisku naukowym. In: R. Gaziński (Ed.), Zbiory specjalne i regionalia w polskich bibliotekach naukowych i publicznych. Materiały z III Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej zorganizowanej przez Bibliotekę Główną Uniwersytetu Szczecińskiego, 9-11 września 2009, Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica.
Kowalczyk, M., (2003). Biblioteka Jagiellońska. In: D. Kamolowa (Ed.), Zbiory rękopisów w bibliotekach i muzeach w Polsce (pp. 101-121). Biblioteka Narodowa.
Kulecka, A., (1999). Spuścizny w archiwach, bibliotekach i muzeach w Polsce. Archeion, 100, 70-95.
Gaziński, R., (2007). Materiały archiwalne, materiały biblioteczne a warsztat pracy historyka. In: D. Kuźmina (Ed.), Bibliologia. Problemy badawcze nauk humanistycznych (pp. 311-312). Wydaw. SBP.
Majkowska, R., (2018). Bogactwo, różnorodność, rozproszenie… Archiwum osobiste (spuścizna) okiem archiwisty. In: A. Górski (Ed.). Spuścizny – co po nas zostaje? Zagadnienia metodologiczne. Materiały konferencji naukowych organizo-wanych przez Archiwum Nauki PAN i PAU i Polską Akademię Umiejętności (pp. 11-16). Archiwum Nauki PAN i PAU.
Mamczak-Gadkowska, I. et al. (2001). Opracowanie materiałów archiwalnych z XIX-XX wieku. In: S. Nawrocki & S. Sierpowski (Ed.), Metodyka pracy archiwalnej. Wydaw. Naukowe UAM.
Mańkowska, H., (1979). Zbiór rękopisów ofiarowanych przez ks. Bronisława Ussasa Bibliotece KUL, Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, 39, 57-126.
Mycio, A., (2024). Metody opracowania spuścizn po uczonych w sekcji rękopisów Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu. In: Archiwa I Kolekcje Prywatne – Dziedzictwo Archiwalne, Dziedzictwo Kultury. https://archiwa.gov.pl/images/docs/konferencja/Andrzej_Mycio.pdf
Przybyszewska, A., (2015). Spuścizna Stefana Balickiego w zbiorach Domu Literatury Biblioteki Raczyńskich, Biblioteka, 19(28), 117-128.
Supruniuk, M. A., (2010). Zbiory specjalne w bibliotekach naukowych. Obowiązek czy przyjemność. In: Gaziński R. (Ed.), Zbiory specjalne i regionalia w polskich bibliotekach naukowych i publicznych: materiały z III Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej zorganizowanej przez Bibliotekę Główną Uniwersytetu Szczecińskiego, 9-11 września 2009. Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica.
Tynecki, J., (1991). Teki Litwina: o spuściźnie naukowej prof. Józefa Litwina w zbiorach rękopiśmiennych Biblioteki Uniwersyteckiej w Łodzi, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum, 2, 199-220.
Walczak, K., (2015). Idea kolekcji w dziejach i współczesnej działalności polskich bibliotek pedagogicznych. In: A. Fluda-Krokos & B. Janik (Ed.), Kolekcje w zbiorach bibliotek pedagogicznych. Wydaw. Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Wielgut-Walczak, J., (2009). Ikonosfera Biblioteki Głównej Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie: Gabinet Rycin, Gabinet Plakatów i Galeria Jednej Książki. W: M. Komza (Ed.), Świat w obrazach. Zbiory graficzne w instytucjach kultury – ich typologia, organizacja i funkcje. Wydaw. Uniwersytetu Wrocław-skiego.
Wierzchosławski, R., (2011). Kilka uwag o problemach z przekazywaniem i wykorzystaniem spuścizn uczonych. In: H. Krajewska et al., Spuścizny w zbiorach poznańskich archiwów i bibliotek, Wydaw. Rys.
Zezula, B., (2011). Archiwum księgarni i drukarni Józefa Zawadzkiego w Wilnie w świetle spuścizny Tadeusza Turkowskiego ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. In: T. Rodziewicz (Ed.), Związki Lublina i Wilna: Studia i materiały, t. 1 (p. [327]-355). Towarzystwo Przyjaciół Grodna i Wilna, Oddział w Lublinie.
Zezula, B., (2007). Archiwum i biblioteka Tadeusza Turkowskiego i jego rodziny źró-dłem badań do działalności oświatowo-kulturalnej wśród społeczeństwa polskiego na początku XX w. In: A. Krawczyk, Książka ponad podziałami (p. [277]-291). Wy-daw. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Żbikowska-Migoń, A. & Skalska-Zlat, M., (Ed.). (2017). Encyklopedia książki, Wy-daw. Uniwersytetu Wrocławskiego
https://orcid.org/0000-0003-1617-5334
Afiliacja: Institute of Interdisciplinary Historical Research Calisia University, Polska
Biogram:
Bogumiła CELER – librarian, PhD in the humanities in the field of bibliology and information science, assistant professor at the Institute of Interdisciplinary Historical Research, certified teacher and professional librarian. Member of the Board of the Kalisz Society of Friends of Learning, board member of the Society of Book Lovers in Kalisz, and member of the Polish Bibliological Society. She heads the Special Collections Department at the Pedagogical Library in Kalisz. Originator and editor-in-chief of the journal „Bliżej Biblioteki. Pismo bibliotekarzy Wielkopolski południowo-wschodniej” (“Closer to the Library. Journal of Librarians from South-Eastern Greater Poland”). Author of several books and numerous articles published in regional and national academic and professional journals. An active participant in many scholarly conferences and curator of exhibitions. Her research interests include bibliology, with particular emphasis on special collections, scholarly communication, editing, regional history, and biographical studies.
Autor składa oświadczenie o oryginalności przesłanego tekstu, a w umowie wydawniczej przenosi na rzecz Wydawcy nieodpłatnie majątkowe prawa autorskie w zakresie jednorazowego opublikowania dzieła.
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
