BIBLIOTEKI PUBLICZNE JAKO PRZESTRZENIE WSPIERAJĄCE ROZWÓJ DOBROSTANU
KRZYSZTOF STACHURA
https://orcid.org/0000-0003-0248-3563
Afiliacja: Instytut Socjologii Uniwersytet Gdański, Polska
Abstrakt
Teza/cel artykułu – Celem artykułu jest przedstawienie roli, jaką w procesie wspierania rozwoju dobrostanu użytkowników pełnią biblioteki publiczne. Metody badań – W analizie wykorzystano materiał pochodzący z realizacji indywidualnych wywiadów pogłębionych prowadzonych wśród użytkowników (n=20) oraz pracowników merytorycznych bibliotek publicznych (n=15) w województwie pomorskim. Wyniki – Ewolucja bibliotek publicznych w kierunku demokratyzacji relacji instytucji z odbiorcami oferty znacząco zwiększa atrakcyjność podmiotów dla użytkowników. Istotne znaczenie w tym procesie mają działania kadry bibliotecznej, która wpływa na poczucie przynależności i poprawę dobrostanu odwiedzających. Wnioski – Biblioteki publiczne pełnią funkcję ważnych platform zmiany społecznej, promujących dobrostan poprzez działania nieukierunkowane na zysk, a oparte na wspólnocie i relacjach. Rola bibliotek w tworzeniu warunków do wspierania rozwoju dobrostanu, mimo odkrytego potencjału, pozostaje w dużej mierze niewykorzystana.
Słowa kluczowe
Dobrostan; Kultura; Biblioteki publiczne; Współpraca; Zmiana społeczna
Bibliografia
Atkinson, S. (2013). Beyond components of wellbeing: The effects of relational and situated assemblage. Topoi, 32, 137-144. https://doi.org/10.1007/s11245-013-9164-0.
Bachórz, A., Obracht-Prondzyński, C., Stachura, K. & Zbieranek, P. (2019). Gra w kulturę. Przemiany pola kultury w erze poszerzenia. Instytut Kultury Miejskiej.
Baldin, A., & Bille, T. (2023). The lost value for users of cultural institutions dur-ing the COVID-19 pandemic: A life satisfaction approach. International Review of Economics, 70, 257-281. https://doi.org/10.1007/s12232-023-00418-7.
Briguglio, M., Camilleri Gilmour, V., & Vella Melchior, A. (2020). Artists, audi-ences and wellbeing: An economic analysis. International Journal of Wellbeing, 10(3), 20-34. https://doi.org/10.5502/ijw.v10i4.1205.
Chow, A., & Tian, Q. (2019). Public Libraries Positively Impact Quality of Life: A Big Data Study. Public Library Quarterly, 40(1), 1-32. https://doi.org/10.1080/01616846.2019.1632105.
Clift, S., Phillips, K., & Pritchard, S. (2021). The need for robust critique of re-search on social and health impacts of the arts. Cultural Trends, 30(5), 442-459. https://doi.org/10.1080/09548963.2021.1910492.
Coward, C., McClay, C., & Garrido, M. (2018). Public libraries as platforms for civic engagement. Seattle: Technology & Social Change Group, University of Washington Information School.
Davies, W. (2015). The happiness industry: How the government and big business sold us well-being. Verso.
Derfert-Wolf, L. (2015). Użytkownik w badaniach efektywności i ocenie jakości biblioteki. W: H. Brzezińska-Stec & J. Żochowska (Red.), Biblioteki bez użyt-kowników…? Diagnoza problemu. V Ogólnopolska Konferencja Naukowa, Supraśl, 14-16 września 2015 (s. 37-51). Wydaw. Uniwersytetu w Białymstoku.
Eriksson, B., Reestorff, C.M., & Stage, C. (2018). Forms and potential effects of citizen participation in European cultural centres. Participations: Journal of Audience & Reception Studies, 15(2), 205-228.
Fedorowicz-Kruszewska, M. & Kruszewski, T., (2023). Biblioteki w obliczu woj-ny w Ukrainie – raport z badań dotyczących działalności bibliotek publicznych w Polsce, Przegląd Biblioteczny, 3, 332-351. https://doi.org/10.36702/pb.1070.
Feld, E. (2020). How museums can improve wellbeing in new immigrant and refugee communities through participation in inclusive arts programs: Case study: Toronto. https://www.researchgate.net/publication/347504545_How_museums_can_improve_wellbeing_in_new_immigrant_and_refugee_communities_through_participation_in_inclusive_arts_programs_Case_Study_Toronto. https://doi.org/10.13140/RG.2.2.22208.35842.
Głowacka, E. (2015). Kultura oceny w bibliotekach. Obszary, modele i metody badań jakości zasobów oraz usług biblioteczno-informacyjnych. Wydaw. Naukowe Uni-wersytetu Mikołaja Kopernika.
Główny Urząd Statystyczny. (2024). Biblioteki publiczne w 2023 roku. Informacja sygnalna.
Gómez-Zapata, J.D., & del Barrio-Tellado, M.J. (2023). Social impact and return on investment from cultural heritage institutions: An application to public libraries in Colombia. Journal of Cultural Heritage, 64, 102-112. https://doi.org/10.1016/j.culher.2023.09.004.
Gorchakova, V., & Hyde, K.F. (2022). The impact on well-being of experiences at cultural events. Event Management, 26(1), 89-106. https://doi.org/10.3727/152599521X16192004803638.
Gotthardt, K.A., & Rakoczy, K., Tallon, M., Seitz, M., Frick, U. (2023). Can the arts cure pandemic hearts? – Cultural activity during the COVID-19 pandemic and its consequences for psychological well-being. Empirical Studies of the Arts, 41(1), 3-30. https://doi.org/10.1177/02762374221103989.
Grimes, N.D. (2024). Navigating Mental Health and Wellness in Communities: A Review of the Literature and Implications for Libraries, Librarians, and Library Workers. The Reference Librarian, 65(3-4), 81-104. https://doi.org/10.1080/02763877.2024.2394070.
Grossi, E., Blessi, G.T., Sacco, P.L., & Buscema, M. (2011). The impact of culture on the individual subjective well-being of the Italian population: An exploratory study. Applied Research in Quality of Life, 6(4), 387-410. https://doi.org/10.1007/s11482-010-9135-1.
Hausner, J. (2021). Ile warta jest kultura?. Małopolski Instytut Kultury.
Hider, P., Garner, J., Wakeling, S., & Jamali, H.R. (2022). “Part of my daily life”: The importance of public libraries as physical spaces. Public Library Quarterly, 42(2), 190-219. https://doi.org/10.1080/01616846.2022.2092347.
Jacyno, M. (2007). Kultura indywidualizmu. Wydaw. Naukowe PWN.
Jezierska, M. (2018). Środowiskowe funkcje bibliotek publicznych i ich wpływ na finansowanie bibliotek. W: J. Żochowska (Red.), Pieniądze dla bibliotek, czyli fundraising biblioteczny. VI Ogólnopolska Konferencja Naukowa Białystok, 29-30 czerwca 2017 r. (s. 251-271). Zakład Poligraficzny Ares.
Johnston, J., Mierzecka, A., Tóth, M., Paul, M., Kisilowska-Szurmińska, M., Kho-srowjerdi, M., Vårheim, A., Rydbeck, K., Jochumsen, H., Hvenegaard Ra-smussen, C., Pálsdóttir, Á., Olson, A., Skare, R., & Mathiasson, M.H. (2024). Public libraries’ role in supporting Ukrainian refugees: A focus on Hungary and Poland. Journal of Librarianship and Information Science, Advance online publication. https://doi.org/10.1177/09610006241259490.
Kaszyński, H. (2021). Współpraca jako sztuka rozmowy. Małopolski Instytut Kultu-ry.
Koryś, I. (2023). Biblioteki a czytelnictwo. W: Z. Zasacka, R. Chymkowski & I. Koryś, Stan czytelnictwa książek w Polsce w 2023 roku (s. 28-30). Biblioteka Na-rodowa.
Krajewski, M. (2021). Po co nam instytucje kultury? Małopolski Instytut Kultury.
Latham, K.F., & Cowan, B. (Red.). (2023). Flourishing in Museums: Towards a Positive Museology. Routledge.
Oman, S. (2019). Re-ordering and re-performing. Re-placing cultural participa-tion and re-viewing wellbeing measures. W B. Eriksson, C. Stage, & B. Valtysson (Red.), Cultures of participation: Arts, digital media and cultural institu-tions (s. 201-219). Routledge.
Panek, T. (2015). Analiza porównawcza subiektywnego dobrostanu w Europie. Wiadomości Statystyczne, 2(645), 1-26.
Pasterak, B., & Studziński, J. (2023). Inkluzywna kultuRRRa – o instytucjach kultury jeszcze bardziej otwartych. Małopolski Instytut Kultury.
Pfeifere, D. (2023). Enhancing access to cultural services for vulnerable groups in municipal cultural centres. Culture Crossroads, 23, 130-144. https://doi.org/10.55877/cc.vol23.404.
Popławska, M. (2022). Od zależności do sieci relacji społecznych. Kultura włą-czająca. Czas Kultury, 212(1), 212-222.
Scott, K., Rowe, F., & Pollock, V. (2018). Creating the good life? A wellbeing per-spective on cultural value in rural development. Journal of Rural Studies, 59, 173-182. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2016.07.001.
Siedlecki, K.L., Salthouse, T.A., Oishi, S., & Jeswani, S. (2014). The Relationship Between Social Support and Subjective Well-Being Across Age. Social Indica-tors Research, 117, 561-576. https://doi.org/10.1007/s11205-013-0361-4.
Sokka, S., Ruokolainen, O., & Tohmo, T. (2023). Value of art and culture institu-tions: A case study of Jyväskylä, Finland. European Journal of Cultural Management and Policy, 13. https://doi.org/10.3389/ejcmp.2023.11618.
Stachura, K., Zbieranek, P. (2022). Biblioteki, bibliotekarze i czytelnictwo w województwie pomorskim. Diagnoza problemów, https://wbpg.org.pl/wp-content/uploads/2023/04/Biblioteki-bibliotekarze-i-czytelnictwo-w-wojewodztwie-pomorskim.pdf.
Stachura, K., Zbieranek, P. (2023). Biblioteki, bibliotekarze i czytelnictwo w województwie pomorskim. Diagnoza problemów. Perspektywa bibliotekarzy, samorządowców i czytelników, https://wbpg.org.pl/wp-content/uploads/2024/02/Raportem.pdf.
Szejnwald Brown, H., & Vergragt, P.J. (2016). From consumerism to wellbeing: Toward a cultural transition? Journal of Cleaner Production, 132, 308-317. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2016.05.119.
Vårheim, A. (2014). Trust in libraries and trust in most people: Social capital creation in the public library. The Library Quarterly, 84(3), 258-277. https://doi.org/10.1086/676487.
Watson, D., Spicer, A., & Lawrence, T.B. (2023). Re-organising wellbeing: Con-texts, critiques and contestations of dominant wellbeing narratives. Organiza-tion, 30(3), 441-452. https://doi.org/10.1177/13505084231156267.
Węziak-Białowolska, D. (2016). Attendance of cultural events and involvement with the arts-impact evaluation on health and well-being from a Swiss household panel survey. Public Health, 139, 161-169. https://doi.org/10.1016/j.puhe.2016.05.011.
Węziak-Białowolska, D., Białowolski, P., & Sacco, P.L. (2019). Involvement with the arts and participation in cultural events: Does personality moderate im-pact on well-being? Evidence from the U.K. Household Panel Survey. Psy-chology of Aesthetics, Creativity, and the Arts, 13(3), 348-358. https://doi.org/10.1037/aca0000180.
Wojciechowska, M.D. (2021). The role of public libraries in the development of social capital in local communities – A theoretical study. Library Management, 42(3), 184-196. https://doi.org/10.1108/LM-10-2020-0139.
Yolal, M., Gursoy, D., Uysal, M., Kim, H.L., & Karacaoğlu, S. (2016). Impacts of festivals and events on residents’ well-being. Annals of Tourism Research, 61, 1-18. https://doi.org/10.1016/j.annals.2016.07.008.
Zanal Abidin, N.S., Shaifuddin, N., & Wan Mohd Saman, W.S. (2021). Systematic Literature Review of the Bibliotherapy Practices in Public Libraries in Supporting Communities’ Mental Health and Wellbeing. Public Library Quarterly, 42(2), 124-140. https://doi.org/10.1080/01616846.2021.2009291.
https://orcid.org/0000-0003-0248-3563
Afiliacja: Instytut Socjologii Uniwersytet Gdański, Polska
Biogram:
Krzysztof Stachura. Adiunkt w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Gdańskiego, członek Pomorskiego Centrum Badań nad Kulturą. Jego zainteresowania nau-kowe obejmują modele działania podmiotów z sektora kultury, praktyki uczest-nictwa w kulturze oraz antropologię nowych technologii. Współautor koncepcji poszerzenia pola kultury. Prowadzi badania kadr kultury oraz kondycji sektora kultury. Zajmuje się analizą strukturalnych przemian sektora kultury w Polsce oraz strategii transformacji polskich instytucji kultury. W ostatnich latach publi-kował m.in.prace poświęcone (nie)obecności różnych grup odbiorców w instytu-cjach kultury (Lonely, isolated, self-excluded? What is the reason for the absence of male seniors in cultural institutions? (2023), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Socio-logica”; Czy kultura czytelnicza ma płeć? O wyzwaniach angażowania mężczyzn w aktywność biblioteczną (2024), „Zarządzanie w Kulturze”).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor składa oświadczenie o oryginalności przesłanego tekstu, a w umowie wydawniczej przenosi na rzecz Wydawcy nieodpłatnie majątkowe prawa autorskie w zakresie jednorazowego opublikowania dzieła.
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
