BIBLIOTEKA FILMOTEKI NARODOWEJ – INSTYTUTU AUDIOWIZUALNEGO JAKO ZBIOROWY AKTOR SPOŁECZNY W ROZWOJU BADAŃ FILMOZNAWCZYCH OPARTYCH O ŹRÓDŁA? KILKA REFLEKSJI W ZWIĄZKU Z UZYSKANIEM PRZEZ BIBLIOTEKĘ FINA STATUSU BIBLIOTEKI NAUKOWEJ
BARBARA GŁĘBICKA-GIZA
Afiliacja: Instytut Nauk o Komunikacji Społecznej i Mediach, Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej, Biblioteka Naukowa Filmoteki Narodowej – Instytut Audiowizualny, Polska
ADAM WYŻYŃSKI
https://orcid.org/0009-0002-5209-5374
Afiliacja: Biblioteka Naukowa Filmoteki Narodowej – Instytut Audiowizualny, Polska
Abstrakt
Teza/cel artykułu – Biblioteka Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego w Warszawie zyskała status biblioteki naukowej w rozumieniu ustawowym w sierpniu 2023 r. Tekst dotyczy potencjału biblioteki FINA jako ukierunkowanego źródłoznawczo ośrodka badań nad filmem i mediami. Przełom archiwalny spowodował w filmoznawstwie zwrot ku rozmaitym, dokumentalnym źródłom historycznym. Stworzyło to szansę na stworzenie nowej sytuacji biblioteki FINA jako pełnoprawnego uczestnika komunikacji naukowej i lidera w zorientowanych źródłowo badaniach filmoznawczych. Biblioteka dysponuje największym w Polsce zbiorem bibliotecznym i informatorium o tematyce filmowej, a jednocześnie FINA jako instytucja prowadząca bibliotekę jest jedynym w kraju archiwum filmowym, przez co – dzięki połączeniu funkcji biblioteki i archiwum – istnieją optymalne warunki do prowadzenia pogłębionych badań filmoznawczych. Dotyczy to zarówno użytkowników zewnętrznych, jak i samych pracowników instytucji. W odpowiedzi na zaistniałą sytuację Biblioteka FINA znalazła się w procesie zmiany paradygmatu działania podejmując obecnie samodzielne prace badawcze, co stało się możliwe m.in. dzięki włączeniu do zespołu biblioteki naukowców z dziedziny filmoznawstwa. Metoda – W tekście przeważa metoda opisowa. Przedstawiony zostaje rozwój i ewolucja biblioteki FINA od ośrodka, który nie tylko profesjonalnie udostępnia badaczom zbiory oferując także informację naukową, ale i inicjuje procesy badawcze nad bogatym, jedynym w swoim rodzaju archiwum filmowym posiadanym przez Instytucję. Wnioski – Biblioteka FINA staje przed szansą objęcia roli zbiorowego aktora społecznego w dziedzinie filmoznawstwa, co może tworzyć nową ścieżkę i kolejną zmianę paradygmatu biblioteki naukowej.
Słowa kluczowe
Archiwum filmowe; Biblioteka naukowa; Film; Komunikacja naukowa; Źródłoznawstwo
Bibliografia
Chorążyczewski, W. (2019), O zbliżeniu bibliotek i archiwów w związku z pełnieniem przez nie funkcji naukowej. W P.A. Czyż, D. Magier (red.), Oblicza archiwów i współczesne wyzwania archiwistyki. Studia archiwistyczne, (21-42). Uniwersytet Przyrodniczo Humanistyczny w Siedlcach.
Ciechanowski, H. (2020). Funkcja naukowa archiwów – próba definicji i systematyzacji, Archeion 2020, t. 121, 466-477.
Cisek, S. (2005), Funkcje i role bibliotek naukowych i publicznych w społeczeństwie wiedzy, https://www.researchgate.net/publication/259570218_Funkcje_i_role_bibliotek_naukowych_i_publicznych_w_spoleczenstwie_wiedzy.
Derrida, J. (1995), Mal d’Archive: Une Impression Freudienne. Éditions Galilée.
Giza, B., Wyżyński, A. (2024). Zjazd Filmowy w Wiśle 1949r. Źródła, komentarze, opracowania. Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny.
Głowacka, E. (2015). Kultura oceny w bibliotekach. Obszary, modele i metody badań jakości zasobów oraz usług biblioteczno-informacyjnych. Wydaw. Naukowe UMK.
Gwadera, M. (2017). Kompetencje kluczowe w komunikacji naukowej, Nowa Biblioteka. Usługi, Technologie Informacyjne i Media, 3, 7-32.
Hendrykowski, M. (1994). Słownik terminów filmowych. Ars Nova.
Januszko-Szakiel, A. (2012). Tradycja i nowoczesność w bibliotece naukowej XXI wie-ku. Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne.
Kuczkowska M. (2024), Zmiana paradygmatu działania współczesnej biblioteki naukowej w wybranych obszarach informacji i komunikacji naukowej w świetle badania ankietowego, Przegląd Biblioteczny, 1, 26-43.
Kurz, I. (2011). Powrót do archiwów, Kultura współczesna, 4, 5-11.
Radtke, I. (1970). Życie naukowe w Archiwum Państwowym w Poznaniu w latach 1869-1969, Archeion, t. 54, 115-133.
Rosa, A. (2012). Funkcja edukacyjna archiwów. Naczelna Dyrekcja Archiwów Pań-stwowych.
Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 28 lipca 2023 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu i trybu zaliczania bibliotek do niektórych bibliotek naukowych oraz ustalenia ich wykazu, Dz.U. RP z dnia 16 sierpnia 2023, poz. 1620. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20230001620/O/D20231620.pdf.
Steedman, C. (2002). Dust. The Archive and Cultural History. Rutgers University Press.
Szacka, B. (2003). Wprowadzenie do socjologii. Oficyna Naukowa.
Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19970850539.
Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o kinematografii. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20051321111.
Wichrowska, E. (2021). Badacz w archiwum i archiwum badacza, Pamiętnik Lite-racki, 2, 289-299.
Wojciechowski, J. (2006). Biblioteczna wartość naddana. Wydaw. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Wyżyński, A. (2022). Dokumentacja archiwalna w zasobach FINA – typologia zbiorów, próba charakterystyki, potencjał badawczy. W B. Giza, B. Gier-szewska, M. Bator (red.), Konteksty źródłowe w badaniach filmoznawczych, (s. 91-115). Wydaw. Naukowe „Scholar”, Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny.
Zwierzchowski, P.; Kornacki, K. (2014). Metodologiczne problemy badania kina PRL-u, Kwartalnik Filmowy, 85, 28-39.
Afiliacja: Instytut Nauk o Komunikacji Społecznej i Mediach, Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej, Biblioteka Naukowa Filmoteki Narodowej – Instytut Audiowizualny, Polska
Biogram:
Barbara Giza – dr hab., profesor w Instytucie Nauk o Komunikacji Społecznej i Mediach UMCS, zastępca kierownika Biblioteki Naukowej Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego. Filmoznawczyni i medioznawczyni, badaczka archiwów filmowych i audiowizualnych zajmująca się społecznymi i kulturo-wymi aspektami filmu, piśmiennictwem filmowym, szeroko rozumianymi związkami filmu z literaturą oraz rolą filmu w komunikacji społecznej. Sekretarz w Zarządzie Głównym Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami, członkini Koła Piśmiennictwa Filmowego przy SFP – polskiej sekcji FIPRESCI. Autorka książek i artykułów, m.in. o piśmiennictwie filmowym Tadeusza Kon-wickiego i Jerzego Stefana Stawińskiego. Współredaktorka książek źródłoznaw-czych: Archiwa we współczesnych badaniach filmoznawczych (2021, z P. Zwierz-chowskim i K. Mąką-Malatyńską) oraz Konteksty źródłowe w badaniach filmoznaw-czych (2022, z B. Gierszewską i M. Bator), redaktor naukowy książki Stulecie poko-lenia Kolumbów (2022). Redaktor naukowy (z P. Zwierzchowskim) i autorka tek-stów serii „Polscy Krytycy Filmowi”: Konrad Eberhardt (2013), Aleksander Jackie-wicz (2015), Krzysztof Mętrak (2019), Maria Kornatowska (2020), Jerzy Płażewski (2022), Krzysztof Teodor Toeplitz (2024). Redaktor naukowy (z A. Wyżyńskim) serii źródłoznawczej „Zjazdy i Narady Filmowe w PRL”, w ramach której ukazał się tom pierwszy pt.: Zjazd Filmowy w Wiśle 1949 r. Źródła – komentarze – opraco-wania (2024).
https://orcid.org/0009-0002-5209-5374
Afiliacja: Biblioteka Naukowa Filmoteki Narodowej – Instytut Audiowizualny, Polska
Biogram:
Adam Wyżyński – filmoznawca, archiwista, bibliotekarz, historyk kina polskie-go; Kierownik Biblioteki Naukowej FINA. W latach 90. autor programów doty-czących tematyki filmowej w TVP. Współredaktor książek: Potop Redivivus (2015) i Od „Sodomy i Gomory” do „Pépé le Moko”: Film zachodnioeuropejski w polskiej prasie 1918-1939 (2012), Zjazd filmowy w Wiśle. Źródła, Komentarze, Opracowania (2024). Autor ok. 35 tekstów naukowych. Współreżyser filmów dokumentalnych m.in.: Piszczyk to ja, Piszczyk to Ty. Jerzy Stefan Stawiński o sobie (2009), Konwicki w Dolinie Issy (2013), Irena Laskowska. Wyjdę, kiedy zechcę (2014), Roman Kłosowski. Komik z łezką (2015) oraz reżyser: Filmoteka – pamięć kina (2012), Hen i wojna (2020).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor składa oświadczenie o oryginalności przesłanego tekstu, a w umowie wydawniczej przenosi na rzecz Wydawcy nieodpłatnie majątkowe prawa autorskie w zakresie jednorazowego opublikowania dzieła.
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
