Biblioterapia i muzeoterapia w podejściu zintegrowanym
ROBERT KOTOWSKI
https://orcid.org/0000-0002-9742-2159
Afiliacja: Katedra Badań nad Bibliotekami i Innymi Instytucjami Kultury WDIB UW, Muzeum Narodowe w Kielcach, Polska
Abstrakt
Teza/cel artykułu – W artykule, w kontekście stale rosnącej roli wszelkich form i metod pomocy terapeutycznej, przy których wykorzystuje się różnorodne dziedziny sztuki i ich kompilacje, przedstawiono korzyści płynące z połączenia stosunkowo nowej formy terapeutycznej, jaką jest muzeoterapia, z rozwijającą się już od ponad wieku biblioterapią. Takie połączenie może stanowić wielowymiarowe podejście terapeutyczne, które wykorzystuje potencjał sztuki i literatury w celu wsparcia zdrowia psychicznego, rozwoju emocjonalnego, poznawczego oraz społecznego uczestników. W konsekwencji może przynieść to znaczące korzyści uczestnikom. Metody badań – wykorzystano metodę obserwacji oraz analizy i krytyki piśmiennictwa z zakresu bibliologii i muzeologii. W artykule zastosowano również metodę indywidualnych przykładów wykorzystania proponowanych rozwiązań. Wyniki/wnioski – w artykule przybliżono podstawy teoretyczne w zakresie biblioterapii oraz muzeoterapii, omówiono działania w polskich i zagranicznych instytucjach. Zwrócono uwagę, że połączenie tych form działania tworzy unikatowe i holistyczne podejście terapeutyczne, łączące zalety każdej z nich.
Słowa kluczowe
Arteterapia; Biblioterapia; Muzeoterapia; Zdrowie; Emocje; Samopoczucie
Bibliografia
American Alliance of Museums (2013), Museums On Call: How Museums Are Ad-dressing Health Issues, https://www.aam-us.org/wp-content/uploads/2018/01/museums-on-call.pdf; [dostęp: 20.04.2023] https://dvdldd.com/museotherapy/ [dostęp: 20.04.2023].
Borecka, I. (1998). Biblioterapia w szkole. Poradnik dla bibliotekarzy. Legnica.
Bugajska-Bigos, I. (2018). Arteterapia i sztuka w terapii. Eruditio et Ars, 1, 72-86.
Crothers, S.M. (1916). A Literary Clinic. The Atlantic Monthly, 118(3), 291-301.
Czernianin, W. (2008). Teoretyczne podstawy biblioterapii. Wrocław: Wydaw. Atut.
Dictionnaire de Muséologie, Sous la Direction de François Mairesse, Armand Colin. Paris 2022, 446.
Dictionary of Museology, Edited By François Mairesse, Routledge. London and New York 2023, 333-334.
Fancourt, D., Finn, S. (2019) Health Evidence Network Synthesis Report 67. What is the evidence on the role of the arts in improving health and well-being? A scoping review. Copenhagen, [online], [dostęp 20.04.2020] Dostępny w WWW: 9789289054553-eng.pdf (who.int).
Gajda, K.A. (2019). Edukacyjna rola muzeum. Kraków: Wydaw. Nomos.
Grant, D. (2018). Can Going to a Museum Help Your Heart Condition? In a New Trial, Doctors Are Prescribing Art, Observer, https://observer.com/2018/11/doctors-
prescribe-art-montreal-heart-condition-asthma-cancer/ [dostęp 20.05.2023].
Ioannides, E. (2017). Museums as Therapeutic Environments and the Contribu-tion of Art Therapy. Museum International, t. 68 (3-4), 98-109.
Konieczna, E.J. (2006). (red.). Biblioterapia w praktyce. Poradnik dla nauczycieli, wy-chowawców i terapeutów. Kraków: Oficyna Wydawnicza IMPULS.
Kotowski, R., Zybert, E.B., (2020) Museotherapy. How Does it Work? Museums a Place of Therapy. Kielce: Muzeum Narodowe w Kielcach.
Kotowski, R. (2023). Muzeum jako przestrzeń dla zdrowia i dobrego samopo-czucia. Muzealnictwo, nr 64, 10-16.
Kumaniecki, K. (1988). Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu, Wyd. 9. War-szawa: Państwowe Wydaw. Naukowe.
Lackoi, K., Patsou, M., Chatterjee, H.J., et al. (2016) Museums for Health and Well-being. A Preliminary Report, National Alliance for Museums, Health and Well-being. https://museumsandwellbeingalliance.wordpress.com.
Matras-Mastalerz, W. (2016) Biblioterapia – ewolucja teorii i rozwój praktyki. Przegląd na podstawie doświadczeń polskich i zagranicznych, Acta Universitatis Lodziensis Folia Librorum 1/2 (22/23), 29-40. https://czasopisma.uni.lodz.pl/librorum/article/view/1085/820.
Noble, G., Chatterjee, H. (2016) Museums, Health and Well-Being. London: Rou-tledge.
Prokopowicz, M. (2014), Biblioterapia – istota, cele i rodzaje. Biuletyn EBIB, nr 5, Biblioteka – miejsce integracji i partycypacji społecznej, s. 1-7. https://ebibojs.pl/index.php/ebib/article/view/360.
Przybyłek, M. (2011) Sanktuarium Asklepiosa w Epidauros. Collectanea Philologica 14.
Rubin, R.J. (1978). Przedmowa. W: R.J. Rubin (red.), Bibliotherapy Source-book. London: Phoenix Oryx Press, 1-4.
Salom, A. (2008) The Therapeutic Potentials of a Museum Visit. „International Jour-nal of Transpersonal Studies” nr 27(1). http://dx.doi.org/10.24972/ijts.2008.27.1.98.
Schultz, T. (2023) Museen auf Rezept. Die heilende Kraft der Kunst, Deutsche Welle https://www.dw.com/pl/muzea-na-recept%C4%99-uzdrawiaj%C4%85ca-moc-sztuki/a-64319181.
Sikorski, W. (2009). Werbalne i niewerbalne oddziaływania w psychoterapii. Warsza-wa: Difin.
Silverman, L.H. (1995). Visitor meaning-making in museums for a new age, Cu-rator: The Museum Journal, September, 38 (3), 161-170.
Silverman, L.H. (2010). The social work of museums. Oxon and New York, N.Y.: Routledge.
Szulc, W. (2011). Arteterapia. Narodziny idei, ewolucja teorii, rozwój praktyki. War-szawa: Difin.
Szulc, W. (2021a). Zdrowie i jakość życia w orbicie celów terapii z udziałem sztuki. Przyczynek do rozważań na temat interdyscyplinarnego charakteru arteterapii. Przegląd Biblioterapeutyczny, t. XI, 20-30.
Szulc, W. (2021b). Biblioterapia w kontekście terapii kreatywnych, Przegląd Bi-blioterapeutyczny, t. XI, 31-47.
Tomasik, E. (1987), Materiały źródłowe do biblioterapii. R.J. Rubin (red.) Phoenix Arizona, Oryx Press London 1978.Recenzja. Szkoła Specjalna, nr 1, 4-6.
Ulman, E. (2001). Art therapy: Problems of definition, American Journal of Art Therapy, Vol. 40.
Waniek, J. (2011). Terapia muzealna. W: Ekonomia muzeum, red. D. Fol-ga-Januszewska, B. Gutowski, seria „Muzeologia”. Kraków: Universitas.
Waniek, J. (2020). Museum as a Therapeutic Space. W: Museotherapy. How Does it Work?, red. R. Kotowski, B. Zybert. Kielce: Muzeum Narodowe w Kielcach.
Wavell, C., Baxter, G., Johnson, I., Williams, D., (2002) Impact evaluation of mu-seums, archives and libraries: available evidence project. A report for Re-source: the Council for Museums, Archives and Libraries. Aberdeen: Robert Gordon University. https://www.rgu.ac.uk/4E339E80-595A-11E1-BF5B000d609cb064.
Zybert E.B. (2020). The terapeutic options of libraries museums and the collec-tions and ther impact on social capital. W: Museotherapy. How Does it Work?, red.
R. Kotowski, E.B. Zybert, Kielce: Muzeum Narodowe w Kielcach.
Zybert, E.B. (2000). Książki, które pomagają żyć: rewalidacyjna i terapeutyczna funkcja książki w zakładach opieki zdrowotnej i społecznej. Warszawa: Wydaw. Naukowe i Edukacyjne Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.
https://orcid.org/0000-0002-9742-2159
Afiliacja: Katedra Badań nad Bibliotekami i Innymi Instytucjami Kultury WDIB UW, Muzeum Narodowe w Kielcach, Polska
Biogram:
Robert Kotowski, prof. dr hab., historyk, kustosz dyplomowany, kierownik Ka-tedry Badań nad Bibliotekami i Innymi Instytucjami Kultury na Wydziale Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii Uniwersytetu Warszawskiego, dyrektor Muzeum Narodowego w Kielcach, Przewodniczący Komitetu Narodowego ICOM Polska. Członek wielu rad muzeów. Prekursor muzeoterapii w Polsce, pomysłodawca i organizator Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej MUZEO-TERAPIA. Redaktor naczelny „Rocznika Muzeum Narodowego w Kielcach”. Autor wielu artykułów i opracowań z zakresu historii i muzealnictwa.
Autor składa oświadczenie o oryginalności przesłanego tekstu, a w umowie wydawniczej przenosi na rzecz Wydawcy nieodpłatnie majątkowe prawa autorskie w zakresie jednorazowego opublikowania dzieła.
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
