ROLA BIBLIOTEKARZY W DZIAŁANIACH UCZELNI ZWIĄZANYCH Z PROBLEMEM NIEETYCZNYCH PRAKTYK PUBLIKACYJNYCH, NA PRZYKŁADZIE ROZWIĄZAŃ ZASTOSOWANYCH W UNIWERSYTECIE ŁÓDZKIM (CASE STUDY)
Anna Zatora
https://orcid.org/0000-0003-4597-5568
Afiliacja: Uniwersytet Łódzki Wdział Filologiczny, Instytut Kultury Współczesnej, Katedra Teorii Literatury, Polska
Abstrakt
Teza/cel artykułu – Rozwój komunikacji naukowej i publikowania open access implikuje rozwój modeli biznesowych przyjmowanych przez wydawców, również agresywnych i nieetycznych praktyk publikacyjnych. Zmiany w systemie ewaluacji polskiej nauki wiążą się z kolei z koniecznością zwiększenia tempa publikowania i widoczności autorów. Na tym gruncie łatwo o nadużycia etyczne i potrzebne są narzędzia pozwalające ich unikać. Metody badań – W artykule analizuję rozwiązania przyjęte przez władze Uniwersytetu Łódzkiego w związku z narastającym w środowisku naukowym problemem tzw. drapieżnych czasopism i wydawców. Podstawę badania stanowią dane pozyskane od Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego, której pracownicy analizowali czasopisma na wniosek pracowników, doktorantów i koordynatorów dyscyplin ze swojej uczelni. Badanie obejmowało interpretację komunikatów i zarządzeń Rektora Uniwersytetu Łódzkiego oraz analizę formatki i statystyk dotyczących analiz sporządzanych przez bibliotekarzy w 2023 r. Władze uczelni podejmują próby walki z nieetycznymi praktykami publikacyjnymi. W dokumentach sygnalizują społeczności akademickiej problem drapieżnych czasopism oraz wprowadzają konieczność zasięgnięcia opinii Biblioteki UŁ co do etyczności w przypadku niektórych wniosków o nagrody za publikacje w czasopismach. Biblioteka UŁ w ciągu roku wykonała 77 analiz czasopism. Wyniki/wnioski – Z badania wynika, że wsparcie ze strony bibliotekarzy jest potrzebne, zgodne z zaleceniami decydentów krajowych i powinno stanowić punkt wyjścia do pogłębionej analizy czasopism. Okazuje się, że niemożliwa jest jednoznaczna ocena czasopisma bez analizy jakościowej. Rozwiązania wdrożone na Uniwersytecie Łódzkim wymagają korekty, ale mogą zostać uznane za dobrą praktykę i rozwijane.
Słowa kluczowe
Drapieżne czasopisma; Drapieżni wydawcy; Nieetyczne praktyki publikacyjne; Czasopisma naukowe; Uniwersytet Łódzki
Bibliografia
Białka, N. (2023). Analiza bibliometryczna piśmiennictwa na temat drapieżnych czasopism i wydawnictw za lata 2011-2020 [rozprawa doktorska], Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego. https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/321651.
Błocki, Z. (2018), List dyrektora NCN ws. „drapieżnych czasopism” (predatory journals), Narodowe Centrum Nauki. https://ncn.gov.pl/aktualnosci/2018-09-21-list-dyrektora-ncn-predatory-journals [dostęp: 18.01.2024].
Boukacem-Zeghmouri, Ch. (2023). Predatory journals entrap unsuspecting scientists. Here’s how universities can support researchers. Nature 620, 469. https://doi.org/10.1038/d41586-023-02553-1.
Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego (2022). Drapieżne czasopisma [materiały dla pracowników i doktorantów Uniwersytetu Łódzkiego dostępne w intranecie]. https://pp.uni.lodz.pl/index.php/intranet/scms/portal/page?portalId=21&pageId=603 [dostęp: 28.02.2024].
Brzozowska, A., Piestrzyński, T., Zatora, A. (2021). Publikowanie otwarte. Praktyczny prze-wodnik dla badaczy. Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego. http://hdl.handle.net/11089/47541.
Burdzik, T. (2017). Drapieżne czasopisma jako przykład nieetycznego publikowania. Filozofia i Nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne, 5. https://figshare.com/articles/journal_contribution/Drapie_ne_czasopisma_jako_przyk_ad_nieetycznego_publikowania/5155939.
Dadkhah, M., Majed Raja, A., Raoof Memon, A. et al. (2023). A Toolkit for Detecting Fallacious Calls for Papers from Potential Predatory Journals. Advanced Pharmaceutical Bulletin, 13(4). https://doi.org/10.34172/apb.2023.068.
Gołata, E. (2022). Szybko, łatwo, drogo!. Forum Akademickie, 4. https://miesiecznik.forumakademickie.pl/czasopisma/fa-4-2022/szybko-latwo-drogo-%E2%80%A9/ [dostęp: 22.01.2024].
Gołuchowska, M., Zatora, A. (2023). Polowanie na drapieżniki. Jak bibliotekarze mogą wspierać autorów w wyborze miejsca publikacji? [materiały pokonferencyjne], 3. Forum Dobrych Praktyk, 25 września, Wrocław. http://hdl.handle.net/11089/50210.
Grudniewicz, A., Moher, D., Cobey, K. et al. (2019). Predatory journals: no definition, no defence. Nature, 576. https://doi.org/10.1038/d41586-019-03759-y.
Karwowski, M. (2023). Publikuj i płać. Forum Akademickie, 30 czerwca. https://forumakademickie.pl/badania/publikuj-i-plac/ [dostęp: 22.01.2024].
Komisja Ewaluacji Nauki (2021). Uchwała Komisji Ewaluacji Nauki z dnia 15 kwietnia 2021 r. w sprawie tzw. drapieżnych kanałów komunikacyjnych. https://amu.pan.pl/wp-content/uploads/2022/03/Zal.-23-2021-04-15-Uchwala-KEN-2021-w-sprawie-czasopism-drapieznych.pdf [dostęp: 22.01.2024].
Komunikat Rektora Uniwersytetu Łódzkiego z dnia 24.04.2023 r. w sprawie: zagrożeń płynących z publikacji w tzw. czasopismach i wydawnictwach drapieżnych (2023), Baza Aktów Wewnętrznych Uniwersytetu Łódzkiego, https://baw.uni.lodz.pl/d/55607/5/ [dostęp: 18.01.2024].
Książczak-Gronowska, A., Bogajczyk, M. (2022). Polskie publikacje w czasopismach MDPI — czy to na pewno sukces? Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego. https://buwlog.uw.edu.pl/polskie-publikacje-w-czasopismach-mdpi-czy-to-na-pewno-sukces/ [dostęp 28.02.2024].
Kulczycki, E. (2023). The Evaluation Game. How Publication Metrics Shape Scholarly Communication. Cambridge University Press.
Kulczycki, E., Hołowiecki, M., Taşkın, Z., Krawczyk, F. (2021a). Citation patterns between impact‑factor and questionable journals. Scientometrics, 126. https://doi.org/10.1007/s11192-021-04121-8.
Kulczycki, E., Hołowiecki, M., Taşkın, Z., Krawczyk, F. (2021b). Drapieżne czasopisma są legitymizowane przez artykuły w czasopismach z impact factor. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 83(2). https://doi.org/10.14746/rpeis.2021.83.2.5.
Kulczycki, E., Krawczyk, F. (2021). How is open access accused of being predatory? The impact of Beall’s lists of predatory journals on academic publishing. The Journal of Academic Librarianship, 47(2). https://doi.org/10.1016/j.acalib.2020.102271.
Livas, Ch., Delli, K. (2023). „Dear Doctor, greetings of the day!”: A 1-year observational study of presumed predatory journal invitations. Progress in Orthodontics, 24(21). https://doi.org/10.1186/s40510-023-00471-6.
Matusiewicz, M. (2022). Praktyki redakcyjne: Elsevier, Springer, MDPI, PTG. Forum Akademickie, 10. https://miesiecznik.forumakademickie.pl/czasopisma/fa-10-2022/praktyki-redakcyjne-%e2%80%a8elsevier-springer-mdpi-ptg%e2%80%a9/ [dostęp: 29.01.2024].
Ministerstwo Edukacji i Nauki [MEiN] (2022). Polityka Naukowa Państwa. https://www.gov.pl/attachment/c47d37f9-eaab-4701-adce-84cf7585013e [dostęp: 18.01.2024].
Musiał-Karg, M., Zamęcki, Ł., Rak, J. (2023). Debate: Publish or perish? How legal regulations affect scholars’ publishing strategies and the spending of public funds by universities. Public Money & Management, 43(8). https://doi.org/10.1080/09540962.2023.2213920.
Nagarkar, S., Khole, S. (2023). Predatory Journals: Quantitative and Qualitative Analysis of Literature Published between 2012 and 2021. Journal of Scholarly Publishing, 54(1). https://doi.org/10.3138/jsp-2022-0005.
Oviedo-García, M.Á. (2021). Journal citation reports and the definition of a predatory journal: The case of the Multidisciplinary Digital Publishing Institute (MDPI). Research Evaluation, 30(2). https://doi.org/10.1093/reseval/rvab020 [korekta artykułu: https://doi.org/10.1093/reseval/rvad014].
Rychlik, M., Theus, M. (2018). Otwarty dostęp do piśmiennictwa naukowego. Przegląd funkcjonujących form — legalnych i nielegalnych. Biblioteka, 22(31). https://doi.org/10.14746/b.2018.22.9.
Skoczeń, B. (2022), Reguły, kryteria i procedury do rozporządzenia. Forum Akademickie, 12. https://miesiecznik.forumakademickie.pl/czasopisma/fa-12-2022/tytul-artykulu/ [dostęp: 22.01.2024].
Szczepaniak, J. (2023). MDPI – problem bez rozwiązania?. Forum Akademickie, 26 maja. https://forumakademickie.pl/wokol-nauki/mdpi-problem-bez-rozwiazania/ [dostęp: 19.01.2024].
Think. Check. Submit. Identify trusted publishers for your research (2024). https://thinkchecksubmit.org/ [dostęp: 4.03.2024].
Zarządzenie nr 67 Rektora Uniwersytetu Łódzkiego z dnia 22.02.2023 r. w sprawie: określenia zasad przyznawania nagród za publikacje i patenty, finansowanych z programu „Inicjatywa doskonałości – Uczelnia Badawcza” (2023), Baza Aktów Wewnętrznych Uniwersytetu Łódzkiego, https://baw.uni.lodz.pl/d/55353/5/ [dostęp: 18.01.2024].
Zarządzenie nr 145 Rektora Uniwersytetu Łódzkiego z dnia 9.08.2023 r. w sprawie: zmiany zarządzenia nr 67 Rektora UŁ z dnia 22.02.2023 r. w sprawie określenia zasad przyznawania nagród za publikacje i patenty, finansowanych z programu „Inicjatywa doskonałości – Uczelnia Badawcza” (2023), Baza Aktów Wewnętrznych Uniwersytetu Łódzkiego, https://baw.uni.lodz.pl/d/55971/5/ [dostęp: 18.01.2024].
Zdziebłowski, Sz., Welfe, A. (2023). Prof. Welfe: polscy naukowcy wydają miliony złotych na publikowanie w pismach, które naukowe są tylko z nazwy [wywiad]. Nauka w Polsce. https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news%2C95192%2Cprof-welfe-polscy-naukowcy-wydaja-miliony-zlotych-na-publikowanie-w-pismach [dostęp: 18.01.2024].
Zoccali, C., Mallamaci, F. (2023). The changing landscape of scientific communication: open access, predatory journals and the near future. Journal of Nephrology, 36. https://doi.org/10.1007/s40620-023-01702-z.
https://orcid.org/0000-0003-4597-5568
Afiliacja: Uniwersytet Łódzki Wdział Filologiczny, Instytut Kultury Współczesnej, Katedra Teorii Literatury, Polska
Biogram:
Anna Zatora, dr, zawodowo związana z Katedrą Teorii Literatury Uniwersytetu Łódzkiego i czasopismem naukowym „Zagadnienia Rodzajów Literackich” oraz Biblioteką Uniwersytetu Łódzkiego. Absolwentka studiów filologicznych i kulturoznawczych, w 2021 r. uzyskała tytuł doktora w dyscyplinie literaturoznawstwo. W 2022 r. opublikowała książkę: Saga rodzinna w literaturze polskiej XXI wieku. Konwencja czy kontestacja? (http://hdl.handle.net/11089/50009). Zajmuje się badaniem tekstów kultury, administrowaniem repozytorium instytucjonalnym i obserwowaniem rozwoju idei otwartej nauki w Polsce.
Autor składa oświadczenie o oryginalności przesłanego tekstu, a w umowie wydawniczej przenosi na rzecz Wydawcy nieodpłatnie majątkowe prawa autorskie w zakresie jednorazowego opublikowania dzieła.
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
