Public Libraries as an Informational Space for Indivi-duals with Blindness and Visual Impairment. Material and Immaterial Artifacts of Access
Emilia Śmiechowska-Petrovskij
https://orcid.org/0000-0002-6522-3817
Afiliacja: Wydział Nauk Pedagogicznych, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiegow Warszawie, Polska
Abstrakt
Teza/cel – Celem artykułu było ustalenie, jakie są materialne i niematerialne artefakty dostępu osób niewidomych i słabowidzących do bibliotek publicznych jako przestrzeni informacyjnej, a także ukazanie w ujęciu historycznoprawnym obsługi bibliotecznej osób niewidomych i słabowidzących w Polsce. Metody badań – analiza danych zastanych (akty prawne, dane statystyczne), analiza piśmiennictwa i inwentarz praktyk wdrożeniowych. Wyniki – do materialnych artefaktów dostępu osób niewidomych i słabowidzących należą: adaptacja przestrzeni fizycznej do percepcji pozaoptycznej i ograniczonego widzenia (tyfloplany, oznaczenia dotykowe, znaczniki przestrzeni – beacony, oznaczenia kontrastowe w powiększonej skali) oraz zgromadzenie materiałów bibliotecznych w użytecznych formatach. Rozwój technologii znacząco wpływa na warunki dostępności: preferowane jest tworzenie materiałów w formatach cyfrowych, doposażenie bibliotek w technologie wspomagające a także wykorzystanie znaczników przestrzeni (beaconów, kodów NFC i QR do transferu informacji orientacyjnych). Na niematerialne artefakty dostępu składają się kompetencje bibliotekarzy odnośnie do pracy z użytkownikami z niepełnosprawnością narządu wzroku, które współcześnie mogą być podnoszone w ramach programów rządowych oraz komercyjnych oraz zróżnicowane formy obsługi użytkownika. Dzięki nim biblioteki publiczne mogą budować inkluzywny model funkcjonowania, uprawomocniając zapisane w ustawie o bibliotekach “powszechne prawo do korzystania z zasobów” oraz “powszechną dostępność” dla wszystkich czytelników, również z niepełnosprawnością wzroku.
Słowa kluczowe
Artefakty dostępu; Biblioteki włączające; Inkluzja informacyjna; Osoby niewidome i słabowidzące
Bibliografia
Biblioteki publiczne w 2022 r. (2023). GUS.
Borowska-Beszta, B. (2021). Artefakty inkluzji kulturowej osób z niepełno-sprawnością fizyczną w badaniu dostępności zabytkowych sanktuariów. Raport z fotoetnografii obiektu. Przegląd Badań Edukacyjnych, 34, 69-91.
Czerwińska, M. (1999). Pismo i książka w systemie L. Braille’a w Polsce. Historia i funkcje rewalidacyjne. Wyd. SBP.
Czerwińska, M. (2017a). Książka niewidomego. W A. Żbikowska-Migoń, M. Skalska-Zlat (Ed.), Encyklopedia książki, V.1, Eseje, A-J. Wydawnictwo Uni-wersytetu Wrocławskiego, Śmiechowska-Petrovskij, E. (2017b). Książki literac-kie dla niewidomych dzieci w młodszym wieku szkolnym. Perspektywa dorosłych po-średników. Wyd. Naukowe UKSW.
Czerwińska, M. (2017b). Od biblioteki brajlowskiej do cyfrowej, czyli o materia-łach alternatywnych i technologiach wspomagających dla użytkowników z niepełnosprawnością wzroku. W kręgu rozważań bibliologicz-no-tyflologicznych. Roczniki Biblioteczne, 61, 207-225).
Czerwińska, M. (2018). Kultura informacji osób z niepełnosprawnością wzroku w refleksji tyflologiczno-informatologicznej. Interdyscyplinarne Konteksty Pe-dagogiki Specjalnej, 18, 29-52.
Fedorowicz, M. (2010). Człowiek niepełnosprawny w bibliotece publicznej. Wyd. Na-ukowe UMK.
Kilian, M. (2020). Funkcjonowanie osób w starszym wieku. Difin.
Kisilowska, M. (2016). Kultura informacji. Wyd. SBP.
Kończyk, D. (Ed.). (2011). Zasady adaptacji materiałów dydaktycznych do potrzeb osób słabowidzących. Biuro ds. Osób Niepełnosprawnych Uniwersytetu Warszaw-skiego.
Kruszewski, T. (2009). Obsługa biblioteczno-informacyjna czytelnika niewido-mego i słabo widzącego – wzór toruński. W M. Czerwińska, T. Dederko (red.), Niewidomi w świecie książek i bibliotek (153-160). BC PZN.
Majewski, T. (2002). Tyflopsychologia rozwojowa. Wyd. PZN.
Osoby niewidome i słabowidzące w przestrzeni publicznej. Zalecenia, przepisy, dobre praktyki (2009). Polski Związek Niewidomych.
Regulamin Akademickiej Biblioteki Cyfrowej. Online: https://www.abc.uw.edu.pl/strona/regulamin. Access: 10.04.2024
Rekomendacje w zakresie projektowania oraz wykonywania planów tyflograficznych dla miasta st. Warszawy (2023). Polski Związek Niewidomych.
Śmiechowska-Petrovskij E. (2015). Adaptacja podręczników do potrzeb uczniów niewidzących – stan i postulaty poznawczo–praktyczne. Forum Pedagogiczne, 1, 195-212.
Śmiechowska-Petrovskij, E. (2017a). Elektroniczne narzędzia wspomagające orientację przestrzenną i samodzielne poruszanie się osób z niepełnospraw-nością narządu wzroku (187-232). W J. Kuczyńska-Kwapisz, E. Śmiechow-ska-Petrovskij (Ed.), Orientacja przestrzenna i poruszanie się osób z niepełno-sprawnością narządu wzroku. Współczesne techniki, narzędzia i strategie nauczania. Wyd. Naukowe UKSW.
Śmiechowska-Petrovskij, E. (2018). Podręczniki dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. W E. Śmiechowska-Petrovskij (Ed.), Dzieci z trudnościami poznawczymi i emocjonalnymi w młodszym wieku: terapia i wspieranie. (171-195). Wyd. Naukowe UKSW.
Ustawa o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych pod-miotów publicznych, z dnia 4 kwietnia 2019 r., ze zmianami wynikającymi z nowelizacji z 2023 r. Dz. U. z 2023 r. poz. 1440.
Ustawa o zapewnieniu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami z dnia 19 lipca 2019 r. Dz. U. z 2022 r. poz. 2240, z 2024 r. poz. 731.
Ustawa z dnia 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe. Dz. U. z 2023 r. poz. 1640, z 2024 r. poz. 467.
Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach, z późniejszymi zmianami. Dz. U. z 2022 r. poz. 2393.
Załącznik do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej oraz Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 6 września 2013 r. Dz. U. z 2023 r. poz. 1902.
Zasycka Z., Chymkowski R., Koryś I. (2023). Stan czytelnictwa książek w Polsce w 2023 roku. Biblioteka Narodowa. Online: https://www.bn.org.pl/download/document/1712262172.pdf. Access: 10.04.2024
https://orcid.org/0000-0002-6522-3817
Afiliacja: Wydział Nauk Pedagogicznych, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiegow Warszawie, Polska
Biogram:
Emilia Śmiechowska-Petrovskij – PhD in the discipline of pedagogy, special educator (teaching and supporting of persons with blindness and low vision), and master of polish study. She is an assistant professor in the Department of Special Education at the Faculty of Education at Cardinal Stefan Wyszynski University in Warsaw,a Braille teacher, and an instructor of technology and spatial orientation for the blind and visually impaired people. She specializes in the adaptation of educational, diagnostic, and other materials into Braille and large print. Her main research interests include supporting people with disabilities, particularly visual impairments, in the areas of education, social integration, and access to cultural goods, as well as visual education and the use of technology in education and rehabilitation. She is the author of over 40 scientific and popular science publications in the field of typhlopedagogy
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor składa oświadczenie o oryginalności przesłanego tekstu, a w umowie wydawniczej przenosi na rzecz Wydawcy nieodpłatnie majątkowe prawa autorskie w zakresie jednorazowego opublikowania dzieła.
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
