Biblioteka dostępna dla osób w spektrum autyzmu
Aleksandra Sztajerwald
Abstrakt
Teza/cel artykułu – Celem artykułu jest zarysowanie współczesnego wyzwania, jakim jest stworzenie bibliotek dostępnych dla osób w spektrum autyzmu. Metody badań – Przeanalizowano akty prawne dotyczące osób o specjalnych potrzebach, w tym osób z autyzmem, publikacje dotyczące omawianego problemu oraz dokumenty dotyczące projektu „Bibliotekarzu zaprzyjaźnij się z osobą z autyzmem”. Wnioski – W pierwszej części skupiono się na wyjaśnieniu, czym jest autyzm, przedstawiono statystyki częstotliwości występowania oraz główne potrzeby osób korzystających z bibliotek wynikające z autyzmu. Następnie, nawiązując do obowiązujących dokumentów prawnych, opisano, jakie zostały wypracowane rozwiązania dla czytelników w spektrum w ramach projektu „Bibliotekarzu zaprzyjaźnij się z osobą z autyzmem”. Projekt był realizowany przez Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich w partnerstwie z Fundacją SYNAPSIS. Na końcu przedstawiono różne inicjatywy polskich bibliotek mające na celu stworzenie przyjaznych warunków i zwiększenia świadomości lokalnej społeczności dot. spektrum autyzmu.
Słowa kluczowe
Autyzm; Spektrum autyzmu; Osoby z niepełnosprawnościami; Niepełnosprawność intelektualna; Dostępność
Bibliografia
Autism Europe (2024). About autism [online]. Autism Europe, [dostęp: 5.05.2024]. Dostępny w WWW: https://www.autismeurope.org/about-autism/.
Autism Europe (2022). Acceptable language [online]. Autism Europe, [dostęp: 5.05. 2024]. Dostępny w WWW: https://www.autismeurope.org/about-autism/acceptable-language/.
Dimensions (2019). Free autism friendly training for libraries [online]. Dimen-sions, [dostęp: 5.05.2024]. Dostępny w WWW: https://dimensions-uk.org/get-involved/campaigns/dimensions-autism-friendly-environments/autism-friendly-libraries/free-autism-friendly-training-libraries/take-libraries-training/.
Fundacja SYNAPSIS (2014). Kultura przyjazna [online]. Fundacja SYNAPSIS, [do-stęp: 5.05.2024]. Dostępny w WWW: https://synapsis.org.pl/nasze-dzialania/akcje-specjalne/kultura-przyjazna/.
Grzecznowska, A. (red.). (2016). Bibliotekarzu zaprzyjaźnij się z osobą z autyzmem. Poradnik. Wydaw. Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.
Maenner, M.J., Warren, Z., Williams, A.R. (2023). Prevalence and Characteristics of Autism Spectrum Disorder Among Children Aged 8 Years – Autism and Deve-lopmental Disabilities Monitoring Network, 11 Sites, United States, 2020. Morbi-dity and Mortality Weekly Report, Centers for Disease Control and Preven-tion. http://dx.doi.org/10.15585/mmwr.ss7202a1.
McMullin, R.M., Walton, K.R. (2019). Supporting Students on the Autism Spectrum: A Practical Guide for Academic Libraries. Libraries Unlimited.
Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej (2023). Fundusze Europejskie dla dostępności [online] Portal Funduszy Europejskich, [dostęp: 31.04.2024]. Do-stępny w WWW: https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/strony/o-funduszach/fundusze-europejskie-bez-barier/dostepnosc- plus/aktualnosci/fundusze-europejskie-dla-dostepnosci/.
Momura, M., Skat Nielsen, G., Tronbacke, B. (2010). Guidelines for Easy-to-Read Materials [online]. International Federation of Library Associations and Insti-tutions, [dostęp: 5.05.2024]. Dostępny w WWW: https://repository.ifla.org/handle/123456789/636.
National Autistic Society (2021). How to talk and write about autism [online]. Na-tional Autistic Society, [dostęp: 5.05.2024]. Dostępny w WWW: https://www.autism.org.uk/contact-us/media-enquiries/how-to-talk-and-write-about-autism.
Pisula, E. (2022). Standardy przebiegu oceny funkcjonalnej oraz planowania wsparcia edukacyjno-specjalistycznego. Otrębski W. (Red.) Zaburzenia ze spektrum autyzmu (s. 90-92). Wydaw. KUL.
Płatos, M. (Red.). (2016). Ogólnopolski Spis Autyzmu. Sytuacja młodzieży i dorosłych z autyzmem w Polsce. Stowarzyszenie Innowacji Społecznych „Mary i Max”.
Podgórska-Jachnik, D. (2021). Raport merytoryczny Edukacja włączająca – bilans otwarcia 2020. Ośrodek Rozwoju Edukacji.
Szlubowska, A. (2023). Biblioteki publiczne w 2022 roku. Główny Urząd Staty-styczny.
Sztajerwald, A. Świeża O. (2015). ABC Gość niepełnosprawny w muzeum część 2. Niepełnosprawność intelektualna, autyzm i grupy zróżnicowane. J. Grzonkowska (Red.) Osoba z autyzmem w muzeum (s. 37-56). Narodowy Insty-tut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów.
Tkaczyk, P. (2014). Co to jest grywalizacja? [online]. Paweł Tkaczyk, [dostęp: 5.05. 2024]. Dostępny w WWW: https://paweltkaczyk.com/pl/co-to-jest-grywalizacja-2/.
Dziennik Ustaw (2023). Ustawa z dnia 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych 2019 poz. 848 [online]. Rządowe Centrum Legislacji, [dostęp: 5.05.2024]. Dostępny w WWW: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20190000848.
Dziennik Ustaw (2022). Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami poz. 1696 [online]. Rządowe Centrum Legi-slacji, [dostęp: 5.05.2024]. Dostępny w WWW: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20190001696.
Dziennik Ustaw (2023). Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych poz. 776 [online]. Rządowe Centrum Legislacji, [dostęp: 5.05.2024]. Dostępny w WWW: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU1997 1230776.
World Health Organization (2013). Autism spectrum disorders [online]. World
Health Organization, [dostęp: 5.05.2024]. Dostępny w WWW: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/autism-spectrum-disorders
Biogram:
Aleksandra Sztajerwald – pedagożka i animatorka społeczno-kulturowa. Współpracuje z licznymi instytucjami i organizacjami pozarządowymi w całej Polsce, otwierając je na potrzeby osób w spektrum autyzmu i osób z niepełnosprawnością intelektualną. Uczestniczka zespołów konsultujących i opracowujących rozwiązania z zakresu dostępności dla osób z niepełnosprawnościami w Polsce. Współautorka poradników, standardów i rekomendacji. Popularyzuje i tworzy materiały z tekstem łatwym do czytania i rozumienia. Opracowuje, koordynuje autorskie i innowacyjne projekty, testuje nowe rozwiązania, szkoli i doradza. W latach 2022-2023 członkini Rady ds. komunikacji wspomagającej i alternatywnej oraz tekstu łatwego do czytania i zrozumienia – powołanej przy Pełnomocniku Rządu do spraw Osób Niepełnosprawnych. Współautorka innowacji społecznej „Kultura w tekście łatwym – wzorce dla instytucji”, czyli poradników dla zespołów pracujących nad materiałami z tekstem łatwym do czytania i rozumienia. Od 2008 r. związana z Fundacją SYNAPSIS, obecnie członkini Zarządu.
Autor składa oświadczenie o oryginalności przesłanego tekstu, a w umowie wydawniczej przenosi na rzecz Wydawcy nieodpłatnie majątkowe prawa autorskie w zakresie jednorazowego opublikowania dzieła.
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
