Dwie koncepcje retrospektywnej bibliografii literackiej. Polemika Stefana Vrtela-Wierczyńskiego i Adama Bara

Abstrakt

Teza/cel artykułu – Celem artykułu jest zaprezentowanie dwóch koncepcji retrospektywnej bibliografii literackiej, autorstwa Stefana Vrtela-Wier- czyńskiego i Adama Bara, oraz ich polemiki dotyczącej metody bibliograficznej z przełomu lat 40. i 50. XX w. Instytut Badań Literackich powierzył im wów- czas zadanie stworzenia wspólnej metody bibliograficznej i opracowanie retro- spektywnej bibliografii literackiej. Z powodu braku porozumienia między badaczami powstały dwie osobne kartoteki. Każda z nich została stworzona według innych zasad. Metody badań – Do odtworzenia polemiki wykorzystano infor- macje z książki Jadwigi Czachowskiej Rozwój bibliografii literackiej w Polsce oraz z dokumentów zachowanych w poznańskim oddziale Archiwum Polskiej Akade- mii Nauk, Pracowni Bibliografii Bieżącej IBL PAN oraz Bibliotece Jagiellońskiej. Wnioski – Rozstrzygnięcie sporu dotyczącego metody bibliograficznej przyniósł proces tworzenia bazy danych dla kartoteki Bara (powstawała w latach 2012-2017). Wówczas wykonawcy projektu napotkali problemy wynikające z niekon- sekwencji metody bibliograficznej przyjętej przez Bara. Dotyczyły one tych sa- mych zasad, które krytykował Vrtel-Wierczyński. Retrokonwersja kartoteki Bara pokazała, że trafnie wskazał on wady koncepcji Bara i już w połowie XX w. do projektowania bibliografii podchodził w sposób nowoczesny. Stefan Vrtel-Wierczyński swoją koncepcję organizacji bibliografii przedsta- wił po raz pierwszy w artykule opublikowanym w „Przewodniku Naukowym i Literackim” w 1917 r. Postulował w nim powołanie Instytutu Bibliograficznego w Warszawie i jego delegatur w innych miastach. Do jego głównych zadań mia- ły należeć: opracowanie „ogólnej systematyki bibliograficznej”, czyli bibliografii specjalnych poszczególnych dziedzin wiedzy oraz bibliografii artykułów czaso- pism polskich (Vrtel, 1917). W następnych latach badacz rozwinął swoją koncep- cję bibliografii i zaprezentował ją w 1921 r. na posiedzeniu Wydziału Filologicz- nego Towarzystwa Naukowego we Lwowie. Referat wygłoszony wówczas został opublikowany w tym samym roku pod tytułem Organizacja bibljografji w Polsce (Vrtel-Wierczyński, 1921). Badacz jeszcze dwukrotnie w swoich publikacjach powracał do tej tematyki (Vrtel-Wierczyński, 1932; Vrtel-Wierczyński, 1936), ale podstawowe założenia jego koncepcji nie zmieniły się. Propozycja  Vrtela-Wierczyńskiego  zakładała  stworzenie  spisu  informacji o wszystkich publikacjach potrzebnych do badań z zakresu historii literatury. Inicjatywa Vrtela-Wierczyńskiego nie była pierwszą tego typu. Wcześniej ukazy- wały się polskie bibliografie literackie, ale tym razem miała powstać kompletna i wyczerpująca dokumentacja literatury polskiej, literatur obcych, nauki o litera- turze oraz nauk pokrewnych. Zakres opracowywanych źródeł miał zostać rozsze- rzony o wszelkiego rodzaju czasopisma, w których ukazują się teksty literackie – także o prasę codzienną. W skład postulowanej bibliografii literackiej miały wejść bibliografia bieżąca i retrospektywna. Było to nowatorskie podejście do problemu organizacji bibliografii. Vrtel-Wierczyński chciał stworzyć bibliografię prezentu- jącą całościowy obraz historii literatury, która równocześnie stałaby się inspiracją dla naukowców do poszukiwania nowych problemów badawczych.