Biblioteki i zrównoważenie środowiskowe – przegląd instrumentów ewaluacyjnych
Małgorzata Fedorowicz-Kruszewska
https://orcid.org/0000-0001-6089-1130
Afiliacja: Instytut Badań Informacji i Komunikacji Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Polska
Abstrakt
Teza/cel artykułu – Celem artykułu jest opis dostępnych w literatu- rze naukowej i fachowej narzędzi do oceny działań bibliotek w aspekcie środo- wiskowym oraz porównanie ich w zakresie obszarów poddawanych ewaluacji. Kontekstem rozważań są zidentyfikowane w literaturze przedmiotu elementy ekologicznej biblioteki. Metody – Wykorzystano badania niereaktywne w postaci analizy treści. Wyniki – Instrumenty oceny bibliotek w zakresie zrównoważenia środowiskowego nie uwzględniają wszystkich obszarów zidentyfikowanych jako elementy ekologicznej biblioteki. Kryteria oceny są różnie definiowane i w kon- sekwencji obejmują odmienne wskaźniki oceny. Wnioski – Istnieje konieczność wypracowania nowego narzędzia do oceny, monitorowania i kontroli działalno- ści bibliotek w zakresie zrównoważenia środowiskowego, bądź szerzej – zrów - noważonego rozwoju z uwzględnieniem kwestii środowiskowych. Wobec braku narzędzi do oceny aktywności bibliotek w zakresie zrównoważenia środowisko- wego niemożliwe jest śledzenie postępów w osiąganiu celów i prowadzenie ba- dań porównawczych.
Słowa kluczowe
Biblioteki; Cele zrównoważonego rozwoju; Zrównoważenie środowiskowe; Zrównoważony rozwój; Ewaluacja
Bibliografia
Aytac, S. (2019). Library Environment Sustainability Progress Index (LESPI): Bench-marking Libraries’ Progress Towards Sustainable Development. International Fe-deration of Library Associations and Institutions. https://library.ifla.org/id/eprint/2443/1/156-aytac-en.pdf.
Bincy, O.K. & Vasudevan, T.M. (2023). Environmental sustainability: Awareness and practices among library professionals in University of Calicut. Journal of Academic Librarianship, 49(4), Article 102748. https://doi.org/10.1016/j.aca-lib.2023.102748.
Cardoso, N.B. (n.d). How is your library contributing to sustainable development? re-trieved August 29, 2023, from https://libraryscience.de/.
Cardoso, N.B. (2021). How to contribute to the Sustainable Development Goals (SDGs): checklist for libraries. Retrieved from: https://libraryscience.de/wp-content/uploads/2021/05/CheckList-ENG.pdf.
Cardoso, N.B. & Machado, E.C. (2015). Sustainable and Green Libraries in Brazil: Guidelines for Local Governments. International Federation of Library Associa-tions and Institutions. https://library.ifla.org/id/eprint/1207/1/095-cardoso-en.pdf.
Carr, M.M. (2013). The Green Library Planer: What Every Librarian Needs to Know Before Starting to Build or Renovate. The Scarecrow Press.
Dahl, A. L. (2012). Achievements and gaps in indicators for sustainability. Ecological Indicators, 17, 14-19. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2011.04.032.
Dias, S.M. (2017). Environmental Sustainability for Public Libraries in Portugal: a first approach. Electronic Green Journal, 40. https://doi.org/10.5070/G314029905.
Elkington, J. (1994). Towards the Sustainable Corporation: Win-Win-Win Business Strategies for Sustainable Development. California Management Review, 36(2), 90-100.
Environment Sustainability and Libraries Section IFLA (2022, October ). Tools for Green Libraries. https://repository.ifla.org/bitstream/123456789/2310/1/Green-LibsTools_v01_202210.pdf.
The European Bureau of Library, Information and Documentation Associations (n.d). The EBLIDA Matrix. Retrieved August 30, 2023, from http://www.eblida.org/activities/the-eblida-matrix.html.
Fedorowicz-Kruszewska, M. (2021). Green libraries and green librarianship – Towards conceptualization. Journal of Librarianship and Information Science, 53(4), 645-654. https://doi.org/10.1177/0961000620980830.
Fedorowicz-Kruszewska, M. (2022). Ludzie, planeta, dobrobyt, pokój, partner-stwo: biblioteki wobec celów zrównoważonego rozwoju. W R. Kotowski, D. Grabowska (red.), Wokół bibliotek i dziedzictwa kultury: księga jubileuszowa de-dykowana prof. dr hab. Elżbiecie Barbarze Zybert z okazji 45-lecia pracy naukowej (s. 89-102). Wydaw. Naukowe i Edukacyjne Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.
Ghorbani, M. (n.d). Designing a Green Library Evaluation checklist. Retrieved August 29, 2023, from https://cdn.ifla.org/wp-content/uploads/2019/05/assets/environ-mental-sustainability-and-libraries/news/5-iran_green_awards_article.pdf.
Ghorbani, M., Babalhavaeji, F. & Nooshinfard, F. (2016). Sustainable Management Requirements in Libraries of Iran: A Framework on Grounded Theory. Libri, 66(3), 213–222. https://doi.org/10.1515/libri-2016-0022.
Hauke, P., Latimer, K. & Werner, K.U. (Eds.). (2013). The green library. The challenge of environmental sustainability = Die Grüne Bibliothek. Ökologische Nachhaltigkeit in der Praxis. De Gruyter Saur.
Henk, M. (2014). Ecology, Economy, Equity. The Path to a Carbon-neutral Library. American Library Association.
International Federation of Library Associations and Institutions (n.da). The Green Library Checklist Project. Retrieved August 29, 2023, from https://www.ifla.org/the-green-library-checklists-project/.
International Federation of Library Associations and Institutions (n.db). IFLA Lib-rary Map of the World. Retrieved August 28, 2023, from https://librarymap.ifla.org/.
Jankowska, M.A. & Marcum, J.W. (2010). Sustainability Challenge for Academic Libraries: Planning for the Future. College & Research Libraries, 71(2), 160-170. https://doi.org/10.5860/0710160.
Kang, Q. (2020). Library directors’ concerns and attitudes towards going green and sustainability in China: An unexplored area. Journal of Librarianship and Information Science, 52(2), 382-398. https://doi.org/10.1177/0961000618818874.
Manna, D. & Sarkar, T.D. (2022). Sustainable development initiatives in libraries: a critical analysis. Annals of Library and Information Studies, 69, 282-293. DOI: 10.56402/alis.v69i4.66044.
McCook, K.P. & Bossaler, J.S. (2018). Introduction to Public Librarianship (3rd. ed.). ALA Neal-Schuman.
Meyer, J. (2008). Global warming’s library challenge. Immediate plans and actions needed. Library Journal, 133(18), 26-29.
Miller, K. (2010). Public libraries going green. American Library Association.
Morelli, J. (2011). Environmental Sustainability: a Definition for Environmen-tal Professionals. Journal of Environmental Sustainability, 1(1), Article 2. doi: 10.14448/jes.01.0002.
Mulford, S.M. & Himmel, N.A. (2010). How green is my library? Libraries Unlimi-ted.
Mwanzu, A., Bosire-Ogechi, E. & Odero, D. (2023). Green initiatives towards environmental sustainability: Insights from libraries in Kenya. IFLA Journal, 49(2), 298-314. https://doi.org/10.1177/03400352221135012.
Noh, Y. & Ahn, I.J. (2018). Evaluation Indicators for Green Libraries and Library Eco-friendliness, International Journal of Knowledge Content Development & Tech-nology, 8(1), 51-77.
Reitz, J.M. (2013). Online Dictionary for Library and Information Science. ABC-CLIO. https://www.abc-clio.com/ODLIS/odlis_l.aspx.
Organizacja Narodów Zjednoczonych (2015, 15 października). Rezolucja przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne w dniu 25 września 2015 r. 70/1. Przekształcamy nasz świat: Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 (A/RES/70/1). http://www.unic.un.org.pl/files/164/Agenda%202030_pl_2016_ostateczna.pdf.
Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich (n.d). Biblioteki na rzecz realizacji Agendy 2030 ONZ. Dostęp 26 października, 2023, z http://www.agenda2030.sbp.pl/in-dex.php/biblioteki-na-rzecz-realizacji-agendy-2030-onz/.
Sustainable Libraries Initiative (n.d). Retrieved August 29, 2023, from https://sus-tainablelibrariesinitiative.org/.
Tribelhorn, S. K. (2023). Preliminary Investigation of Sustainability Awareness and Activities among Academic Libraries in the United States. The Journal of Academic Librarianship, 49, Article 102661. https://doi.org/10.1016/j.aca-lib.2022.102661.
UNESCO (2019). Culture/2030 Indicators. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000371562.
Werner, K.U. (2013). Nachhaltigkeit bei Bau, Ausstattung und Betrieb – Sustain-able buildings, equipment, and management. Eine Checkliste – A checklist. In P. Hauke, K. Latimer K & K.U. Werner KU (Eds.), The green library. The challenge of environmental sustainability = Die Grüne Bibliothek. Ökologische Nach-haltigkeit in der Praxis. (pp. 395-404). De Gruyter Saur.
Werner, K.U. (2014). Sustainable buildings, equipment, and management – A checklist= Zrównoważony rozwój w budownictwie, wyposażeniu i zarządzaniu – lista kontrolna, tł. M. Fedorowicz-Kruszewska & M. Kowalska. International Federation of Library Associations and Institutions. https://repository.ifla.org/handle/123456789/1673.
Zawałkiewicz, A. & Budyńska, B. (opr.) (2023). Wyniki badania sondażowego do- tyczącego znajomości celów zrównoważonego rozwoju wśród bibliotekarzy. Stowa- rzyszenie Bibliotekarzy Polskich. http://www.agenda2030.sbp.pl/wp-content/ uploads/2023/07/Wyniki-badania-sondazowego_znajomosc-CZR-wsrod-bi- bliotekarzy.pdf.
https://orcid.org/0000-0001-6089-1130
Afiliacja: Instytut Badań Informacji i Komunikacji Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Polska
Biogram:
Dr hab. Małgorzata Fedorowicz-Kruszewska pracuje na stanowisku profesora w Instytucie Badań Informacji i Ko- munikacji Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Jej aktualne zainteresowania naukowe koncentrują się wokół roli bibliotek i innych instytucji sektora kultury w realizacji celów zrównoważonego rozwoju, w szczególności koncep- cji ekologicznych i zrównoważonych bibliotek, dostępu do informacji osób zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz projektowania uniwersalnego w instytucjach kultury. Jest autorką trzech książek, kilkudziesięciu artykułów oraz redaktorem kilku prac zbiorowych
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor składa oświadczenie o oryginalności przesłanego tekstu, a w umowie wydawniczej przenosi na rzecz Wydawcy nieodpłatnie majątkowe prawa autorskie w zakresie jednorazowego opublikowania dzieła.
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
