Biblioteki w obliczu wojny w Ukrainie – raport z badań dotyczących działalności bibliotek publicznych w Polsce
Fedorowicz-Kruszewska Małgorzata
https://orcid.org/0000-0001-6089-1130
Afiliacja: Instytut Badań Informacji i Komunikacji Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Polska
Tomasz Kruszewski
https://orcid.org/0000-0002-3062-9454
Afiliacja: Instytut Badań Informacji i Komunikacji. Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Polska
Abstrakt
Teza/cel artykułu – Celem badań był opis podjętych przez polskie biblioteki publiczne aktywności w związku z wybuchem pełnoskalowej wojny w Ukrainie w lutym 2022 r. oraz przybyciem do Polski uchodźców wojennych. Kontekst badań stanowiły apele środowisk bibliotekarskich oraz koncepcja odporności społeczności. Metody badań – Wykorzystano metodę sondażu diagnostycznego oraz badania niereaktywne w postaci analizy treści. Najważniejsze wyniki – Polskie biblioteki publiczne szybko zareagowały na wojnę w Ukrainie i napływ uchodźców wojennych do Polski. Podjęły działania pomocowe, zaoferowały usługi biblioteczne i informacyjne, współpracowały z otoczeniem zewnętrznym. Mniej liczne i zróżnicowane były działania zmierzające do integracji społeczności lokalnej z uchodźcami oraz dotyczące rozpoznawania fake newsów, przeciwdziałania dezinformacji i propagowania wiarygodnych informacji. Wnioski – Działania podjęte przez polskie biblioteki publiczne w związku z wybuchem pełnoskalowej wojny w Ukrainie w lutym 2022 r. i jej konsekwencje wpisują się w apele stowarzyszeń bibliotekarskich oraz nakreślony w literaturze naukowej zarys aktywności w zakresie zwiększania odporności społeczności na sytuacje kryzysowe. Badania wymagają pogłębienia i kontynuacji.
Słowa kluczowe
Biblioteki publiczne; Integracja społeczna; Uchodźcy wojenni; Usługi biblioteczne; Usługi informacyjne; Ukraina; Ukraińcy; Wojna
Bibliografia
Adger, Neil W. (2000). Social and ecological resilience: are they related? Progress in Human Geography, vol. 24, issue 3, pp. 347-364.
Bukowski, Maciej; Duszczyk, Maciej, red. (2022). Gościnna Polska 2022+ [online]. Warszawa: WiseEuropa; [dostęp: 02.02.2023]. Dostępny w WWW: <https://wise-europa.eu/wp-content/uploads/2022/06/Raport-Goscinna-Polska-2022.pdf>.
Cisek, Sabina (2005). Funkcje i role bibliotek naukowych i publicznych w społe-czeństwie wiedzy. W: Zarządzanie wiedzą i informacją w organizacjach pracujących dla wsi i rolnictwa. Oprac. A. Mierzecka [i in.]. Warszawa: Centralna Biblioteka Rolnicza, s. 1-11 [dokument elektroniczny – CD].
EBLIDA (2022). Press Release: The Russian Federation barbaric attack against Ukraine – Joint European Declaration [online]. European Bureau of Library, Information and Documentation Associations; [dostęp: 04.02.2023]. Dostępny w WWW: <http://www.eblida.org/news/the-russian-federation-barbaric-attack-against-ukraine.html>.
Grace, Dan; Sen, Barbara (2013). Community Resilience and the Role of the Public Libraries. Library Trends, vol. 61, issue 3, pp. 513-541.
Гранчак, Тетяна Юріївна (2021). Участь бібліотек у реалізації політики націо-нальної пам’яті: науково-методичний порадник [online]. Київ: Українська бібліотечна асоціація; [dostęp: 08.02.2023]. Dostępny w WWW: <https://ula.org.ua/images/uba_document/seminar/National_Memory_2021.pdf>.
IFLA (2022a). IFLA Statement on Ukraine [online]. International Federation of Library Associations and Institutions; [dostęp: 04.02.2023]. Dostępny w WWW: <https://www.ifla.org/news/ifla-statement-on-ukraine>.
IFLA (2022b). IFLA response to the situation in Ukraine [online]. International Fede-ration of Library Associations and Institutions; [dostęp: 04.02.2023]. Dostępny
w WWW: <https://www.ifla.org/news/ifla-response-to-the-situation-in- ukraine>.
IFLA (2022c). Looking to Libraries for Resilience: stories of support in Ukraine and be-yond [online]. International Federation of Library Associations and Institu- tions; [dostęp: 15.02.2023]. Dostępny w WWW: <https://www.ifla.org/news/ looking-to-libraries-for-resilience-stories-of-support-in-ukraine-and-beyond>. IOM UN Migration (2023). Snapshot Report. Population figures and geographic dis- tribution. General population survey. Round 13. 11-23 May 2023 [online] Interna- tional Organization for Migration; [dostęp: 08.06.2023]. Dostępny w WWW: < https://dtm.iom.int/reports/ukraine-snapshot-report-population-figures-and-geographic-distribution-general-population?close=true >.
Kisilowska, Małgorzata (2021). Biblioteki publiczne w kryzysie. Doświadczenie pierw-szego etapu pandemii. Warszawa: Wydaw. Naukowe i Edukacyjne Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich.
Kisilowska-Szurmińska, Małgorzata (2022). „Odporność bibliotek” – analiza SWOT w kontekście doświadczenia pandemii. Biblioteka, nr 26, s. 359-398.
Lustro Biblioteki (2023). Akcje polskich bibliotek [online]; [dostęp: 08.06.2023]. Do-stępny w World Wide Web: <https://lustrobiblioteki.pl/solidarnizukraina/akcje-polskich-bibliotek-przyklady-relacje-2/>
Лугова, Лариса, уклад. (2022). Бібліотека як безпечне місце : методичні п о р а д и бібліотекарям зі створення безпечного простору в бібліотеках. Київ: Goethe-Institut Ukraine, ВГО Українська бібліотечна асоціація.
Masik, Grzegorz (2022). Koncepcja odporności systemów społeczno-ekologicz-nych wobec innych aktualnych koncepcji rozwoju oraz uwagi krytyczne, Prace i Studia Geograficzne [online], t. 67, z. 2, s. 7-18; [dostęp: 08.03.2023]. Dostępny w WWW: <https://wgsr.uw.edu.pl/pisg/wp-content/uploads/2022/10/01_Ma-sik.pdf>.
MKIП (2022). Destroyed Cultural Heritage of Ukraine [online]. Міністерство культури та інформаційної політики України; [dostęp: 13.06.2023]. Dostępny w WWW: <https://culturecrimes.mkip.gov.ua>.
MKIП (2023a). 1,520 objects of cultural infrastructure have already been damaged in Ukraine because of russian aggression [online]. Міністерство культури та інформаційної політики України; [dostęp: 13.06.2023]. Dostępny w WWW: < https://mkip.gov.ua/news/9266.html l>.
MKIП (2023b). Evidence of Russian Agression and War Crimes [online]. Міністерство культури та інформаційної політики України; [dostęp: 12.06.2023]. Dostępny w WWW: < https://war-evidence.mkip.gov.ua>.
MKIП (2023c). #My War. Real stories about the war in Ukraine [online]. Міністерство культури та інформаційної політики України; [dostęp: 08.02.2023]. Dostępny w WWW: <https://mywar.mkip.gov.ua>.
Rutter, Michael (1987). Psychosocial Resilience and Protective Mechanisms. Ame-rican Journal of Orthopsychiatry, vol. 57, issue 3, pp. 316-331.
SBP (2022). Apel Ukraińskiego Stowarzyszenia Bibliotek do bibliotekarzy świata [on-line]. Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich; [dostęp: 04.02.2023]. Dostępny w WWW: <http://www.sbp.pl/artykul/?cid=24256&prev=1>.
SBP (2023). Wiadomości [online]. Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich – Ogól-nopolski portal bibliotekarski; [dostęp: 08.06.2023]. Dostępny w World Wide Web: < http://www.sbp.pl/>.
UNHCR (2023). Ukraine Refugee Situation [online]. Office of the United Na- tions High Commissioner for Refugees. The UN Refugee Agency; [dostęp: 08.06.2023]. Dostępny w WWW: <https://data.unhcr.org/en/situations/uk- raine>.
Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. 1997, Nr 85, poz. 539 z późn. zm.).
УБА (2022a). The Appeal of the Ukrainian Library Association to librarians all over the world [online]. Українська бібліотечна асоціація; [dostęp: 01.02.2023]. Dostępny w WWW: <https://ula.org.ua/en/news-2/4988-the-appeal-of-the- ukrainian-library-association-to-librarians-all-over-the-world>.
УБА (2022b). Бібліотеки і свідчення проти злочинів російської федерації [online]. Українська бібліотечна асоціація; [dostęp: 08.02.2023]. Dostępny w WWW: <https://ula.org.ua/en/news-2/4991-biblioteky-i-svidchennia-proty-zlochyniv-rosiiskoi-federatsii>.
УБА (2022c). Українська бібліотечна асоціація, Інформаційний огляд-презентація «Діяльність бібліотек в умовах війни – 2022», ДНПБ України [online].Українська бібліотечна асоціація; [dostęp: 13.02.2023]. Dostępny w WWW: <https://ula.org.ua/novyny-ta-podii/novyny/5015-informatsiinyi-ohliad-prezentatsiia-diialnist-bibliotek-v-umovakh-viiny-2022-dnpb-ukrainy>.
УБА (2022d). Молоді бібліотекарі: історії воєнного часу [online]. Українська бібліотечна асоціація; [dostęp: 13.06.2023]. Dostępny w WWW: <https://ula.org.ua/novyny-ta-podii/novyny/5006-molodi-bibliotekari-istorii-voiennoho-chasu>.
Vårheim, Andreas (2017). Public libraries, community resilience, and social capi-tal. Information Research [online], vol. 22, no. 2; [dostęp: 14.02.2023]. Dostępny w WWW: <http://InformationR.net/ir/22-1/colis/colis1642.html>.
Veil, Shari R.; Bishop, Bradley Wade (2014). Opportunities and Challenges for Public Libraries to Enhance Community Resilience. Risk Analysis, vol. 34, no. 4 , pp. 721-734.
Zach, Lisl (2011). What Do I Do in an Emergency? The Role of Public Libraries in Providing Information During Times of Crisis. Science & Technology Libraries, vol. 30, issue 4, p. 404-413.
https://orcid.org/0000-0001-6089-1130
Afiliacja: Instytut Badań Informacji i Komunikacji Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Polska
Biogram:
Dr hab. Małgorzata Fedorowicz-Kruszewska pracuje na stanowisku profesora w Instytucie Badań Informacji i Ko- munikacji Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Jej aktualne zainteresowania naukowe koncentrują się wokół roli bibliotek i innych instytucji sektora kultury w realizacji celów zrównoważonego rozwoju, w szczególności koncep- cji ekologicznych i zrównoważonych bibliotek, dostępu do informacji osób zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz projektowania uniwersalnego w instytucjach kultury. Jest autorką trzech książek, kilkudziesięciu artykułów oraz redaktorem kilku prac zbiorowych.
https://orcid.org/0000-0002-3062-9454
Afiliacja: Instytut Badań Informacji i Komunikacji. Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Polska
Biogram:
Dr hab. Tomasz Kruszewski pracuje na stanowisku profeso- ra w Katedrze Kognitywistyki Uniwersytetu Mikołaja Ko- pernika w Toruniu. Jego zainteresowania naukowe koncen- trują się wokół badania roli emocji i błędów poznawczych w stosunku do wyzwań i zagrożeń cywilizacyjnych (sztucz- nej inteligencji, pandemii) oraz przeobrażeń społeczno-gospodarczych. Jest autorem czterech książek, redaktorem kilku prac zbiorowych i ponad stu artykułów naukowych. Ostatnia monografia pt. Pandemia a reakcje inwestorów: anali- za big data komunikatów z Twittera wobec zjawiska niepewności ukazała się w 2021 r
Autor składa oświadczenie o oryginalności przesłanego tekstu, a w umowie wydawniczej przenosi na rzecz Wydawcy nieodpłatnie majątkowe prawa autorskie w zakresie jednorazowego opublikowania dzieła.
CC BY-NC-ND 4.0 Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe
