Zagadnienia Informacji Naukowej - Studia Informacyjne

Od Redakcji

Małgorzata Kisilowska-Szurmińska — 2025-08-12

Pojęcie dobrostanu informacyjnego w kontekście zagrożeń informacyjnych

Katarzyna Materska — 2025-08-12

Cel/Teza: 1) zbadanie obecności terminu „dobrostan (i jego wariantów „dobrostan informacyjny” (DI) i „dobrostan cyfrowy” (DC)) w publikacjach polskich informatologów; 2) wskazanie podobieństw, różnic i relacji pomiędzy pojęciami DI oraz DC; 3) zwrócenie uwagi na zagrożenia informacyjne niszczące DI - w perspektywie ekologii informacji; 4) zaproponowanie autorskiej definicji DI w kontekście zagrożeń informacyjnych.

Koncepcja/Metody badań: Zastosowano podejście jakościowe oraz metody/techniki: metoda analizy i krytyki piśmiennictwa, analizy pojęciowej, elementy metody porównawczej, technikę citation pearl growing.

Wyniki i wnioski: : W polskiej literaturze informatologicznej odniesienia do dobrostanu są bardzo skąpe, dobrostan informacyjny nie był dotychczas podejmowanym tematem badawczym. Pojęcia DI oraz DC, chociaż podobne, nie są tożsame. Zaproponowano autorką definicje DI w kontekście zagrożeń.

Ograniczenia badań: Brak cyfrowych wersji publikacji dostępnych do wyszukiwania pełnotekstowego.

Oryginalność/Wartość poznawcza: Zaproponowane przez autorkę podejście do DI sytuuje się na przecięciu zainteresowań badawczych ekologii informacji, zachowań informacyjnych, zarządzania informacją i sprawności informacyjnej.

Rezyliencja i poczucie koherencji odbiorców informacji – ujęcie medioznawcze.

Alicja Waszkiewicz-Raviv — 2025-08-12

Celem artykułu jest konceptualizacja dwóch pojęć służących do opisu dobrostanu odbiorców informacji pochodzących z mediów. Interdyscyplinarne opracowanie teoretyczne dotyczy psychologicznych terminów rezyliencji oraz poczucia koherencji odbiorców informacji w ujęciu medioznawczym. W pierwszej części opisano społeczny kontekst tzw. czasów VUCA, następnie przemiany teorii newsa (informacji medialnej) z perspektywy odbiorcy. Niestabilność, niepewność, złożoność i niepewność mediasfery wpływają na charakterystykę informacji w polu odbiorczym, a dokładnie ogniskują badania informacji na jej adresatach i ich dobrostanie. W wymiarze praktycznym prezentowane jest zestawienie cech informacji medialnych z koncepcją poczucia koherencji oraz odporności psychicznej odbiorców komunikatu.

Zachowania i postawy wobec działań dezinformacyjnych wśród studentów wybranych kierunków związanych z mediami i przetwarzaniem informacji na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu – badanie pilotażowe

Natalia Pamuła — 2025-08-12

Cel: Motywacją do powstania opracowania było zbadanie zachowań i postaw wobec dezinformacji, które przyjmują studenci wybranych kierunków związanych z informacją i mediami, prowadzonymi na Wydziale Filozofii i Nauk Społecznych na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Metoda: Badania przeprowadzono metodą sondażu diagnostycznego na grupie 150 osób (próba badawcza 28%). Wyniki i wnioski: Wszyscy respondenci korzystają z Internetu codziennie, a najbardziej znaczącym elementem weryfikacji okazało się być źródło informacji. Wśród technik dezinformacji najwięcej wskazań otrzymały fake newsy i trolling. Podobne techniki wskazywano w odniesieniu do osobistej styczności z dezinformacją – poza wspomnianymi wcześniej wysoko uplasowały się także fałszywe obrazy i zdjęcia. Ankietowani wskazali także główne motywacje działań dezinformacyjnych oraz skupili się na twórcach fałszywych przekazów w Internecie. Jako treści, które najczęściej podlegają dezinformacji wskazywano kwestie dotyczące szczepień i wojny na Ukrainie. Wśród państw, które szerzą fałszywe informacje niemal jednogłośnie wskazywano Rosję. Na dalszych pozycjach znalazły się Chiny, Białoruś i Stany Zjednoczone. Wśród skutków dezinformacji ankietowani wybierali przede wszystkim wprowadzanie chaosu i dzielenie opinii publicznej. Z kolei wśród działań, które zwiększają odporność na dezinformację wskazywano głównie zwiększenie zdolności odbiorców do weryfikacji prawidłowości informacji i danych. Według ankietowanych najważniejszymi czynnikami mogącymi zmniejszyć podatność na dezinformację są: zwiększenie świadomości odbiorców i krytyczne podejście do rozpowszechnianych treści. Wśród najbardziej atrakcyjnych dla badanych form kształcenia w tym zakresie wybierano przede wszystkim: aplikacje w telefonie, warsztaty i szkolenia online oraz gry komputerowe. Wartość poznawcza: Przeprowadzone badania dowodzą, że studenci kierunków związanych z mediami i przewarzaniem informacją dosyć dobrze radzą sobie z rozpoznawaniem największych zagrożeń w przestrzeni internetowej. Są oni coraz bardziej świadomi, jak ważna jest edukacja w tym zakresie oraz potrafią odpowiednio reagować na sytuacje kryzysowe.

Operacjonalizacja wyników badań na potrzeby usługi informacyjnej dotyczącej unikania informacji

Paloma Korycińska — 2025-08-12

Cel/Teza: Na podstawie wyników pięcioletnich badań prowadzonych w Polsce stwierdzono istnienie biorców poszukujących profesjonalnej usługi informacyjnej, która polegałaby na świadczeniu praktycznego wsparcie w odzyskiwaniu zachowań informacyjnych wypartych i zastąpionych przez szczególną odmianę unikania informacji. W artykule podjęto cel zoperacjonalizowania tych ustaleń badawczych przez delimitację zakresu treściowego terminu, który ma stanowić przedmiot projektowanej usługi informacyjnej.

Metody badań: Wykorzystano metody analizy i krytyki piśmiennictwa, analizy semantycznej oraz cyklicznie wdrażany kompleks metod badawczych i dydaktycznych obejmujący autoetnografię, badanie dokumentów zastanych, refleksywną analizę tematyczną, metodę symulacyjną, design thinking, metodę projektową oraz phenomenon-based learning, a także technikę person. Materiał empiryczny zbierano techniką wywiadu pogłębionego i wywiadu fokusowego. W procesie badawczo-rozwojowym stosowano również technikę oceny prototypu według 9-stopniowej skali Poziomów Gotowości Technologicznej (TRL).

Wyniki i wnioski: Istnieją użytkownicy, którzy z rozmaitych przyczyn pozostających poza obszarem rozpoznań badawczych informatologii doznają głębokiej zmiany sposobu doświadczania informacji, której skutki odbierają jako niekorzystne i szukają na nie remedium. Aby możliwe było zaprojektowanie specjalistycznej usługi informacyjnej przeznaczonej dla tych odbiorców, konieczne jest scharakteryzowanie ich kondycji w języku zachowań informacyjnych.

Ograniczenia badań: Przedstawiono konceptualizację terminu mającego nazywać przedmiot projektowanej usługi informacyjnej. Podstępowanie to podlega zwyczajowym regułom falsyfikacji. Innych szczególnych ograniczeń nie stwierdzono.

Zastosowania praktyczne: Doprowadzenie prototypu usługi informacyjnej do maksymalnie wysokiego poziomu w skali oceny gotowości technologicznej TRL.

Oryginalność/wartość poznawcza: Badania wnoszą nowe elementy do stanu badań nad doświadczeniem informacji i typologią zachowań realizujących wzorzec unikania informacji. Są również punktem wyjścia dla wdrożenia innowacyjnej, nieobecnej dotychczas na rynku usługi informacyjnej.

Analiza ilościowa zestawów danych i schematów ich wykorzystania w modelach językowych

Adam Jachimczyk — 2025-08-12

Cel/Teza

Rosnąca popularność modeli językowych implikuje wzrost zainteresowania zestawami danych wykorzystywanymi do ich szkolenia. Analiza wpisuje się w nurt badań poświęconych tym zbiorom, koncentrując się na częstotliwości ich wykorzystania oraz schematach użycia przez różne typy modeli językowych.

Koncepcja/Metody badań

Przeanalizowano 56 762 modele językowe z repozytorium Hugging Face. W ramach analizy zidentyfikowano zestawy danych oraz określono częstość ich wykorzystania przez modele językowe. Zbadano także stopień zróżnicowania wykorzystania danych przez autorów modeli oraz stopień wykorzystania zestawów w różnych kategoriach modeli językowych.

Wyniki i wnioski

Większość modeli była szkolona na podstawie tylko jednego zestawu danych. Zaobserwowano także, że w kategoriach z mniejszą liczbą modeli występuje większe zróżnicowanie wykorzystywanych do ich szkolenia zestawów.

Oryginalność/Wartość poznawcza

Analiza ujawnia pewne schematy dotyczące stopnia zróżnicowania wykorzystania zestawów danych w zależności od autora i kategorii modelu językowego.

Tajna broń? Generatywna sztuczna inteligencja w rękach studentów: szanse i wyzwania

Anna Małgorzata Kamińska — 2025-08-12

Abstrakt

Cel/Teza: Artykuł analizuje szanse i zagrożenia wynikające z wykorzystania generatywnej sztucznej inteligencji z perspektywy studentów polskiego szkolnictwa wyższego.

Koncepcja/Metody badań: W badaniu zastosowano metodę sondażu diagnostycznego w formie ankiety internetowej, przeprowadzonej wśród studentów wybranych polskich uczelni.

Wyniki i wnioski: Wyniki badań ujawniły powszechną adopcję GenAI w środowisku akademickim, przy jednoczesnym deficycie wiedzy studentów w zakresie efektywnego i odpowiedzialnego korzystania z tych narzędzi oraz braku spójnych regulacji uczelnianych.

Oryginalność/Wartość poznawcza: Artykuł wypełnia lukę badawczą w polskim kontekście i oferuje praktyczne rekomendacje dla instytucji edukacyjnych oraz decydentów polityki edukacyjnej.

II Poznańska Konferencja Centrum Naukometrycznego Biblioteki Uniwersyteckiej w Poznaniu

Justyna Stoltmann-Prędka — 2025-08-12

Wokół pozorności informacji w świetle "Traktatu o złej robocie"

Stanisława Kurek-Kokocińska — 2025-08-12

Cel: Recenzja publikacji Krystyny Daszkiewicz pt. Traktat o złej robocie.

Metody badań: Krytyczna analiza treści.

Wyniki i wnioski: K. Daszkiewicz rozpatruje działania pozorne z dziedziny gospodarki i nauki. Książka odczytana w duchu pozorności informacji zwiększa nieliczną listę tytułów ważnych dla tematu pod nazwą pozorność jako cecha informacji.

Wartość poznawcza: Jako lektura informatologa książka K. Daszkiewicz umacnia przekonanie o celowości dalszych tematycznych badań.

Call for Papers / Zaproszenie do publikowania

Magdalena Paul Szałkowska — 2025-08-12